سیتریزین (قرص و شربت): کاربرد، نحوه مصرف، عوارض

یکی از داروها ضد حساسیت رایج در بازار، سیتریزین است. معمولا این دارو اثربخشی خوبی در رفع علائم بیماری‌ دارد و بدون نسخه هم به فروش می‌رسد، اما مصرف آن در گروه‌های سنی خاص باید با تجویز پزشک انجام شود؛ چرا که احتمال بروز عوارض در این گروه‌ها بالاتر است. همچنین افراد مبتلا به برخی بیماری‌ها و افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، باید قبل از مصرف سیتریزین با پزشک مشورت کنند. در این مقاله به بررسی موارد مصرف سیتریزین، موارد منع مصرف، عوارض شایع و نحوه مصرف آن در گروه‌های سنی مختلف می‌پردازیم.

سیتریزین چیست؟

«ستیریزین» (Cetirizine) یا در اصطلاح عامیانه «سیتریزین»، یک داروی بدون نسخه است. از این دارو برای درمان علائم خفیف تا متوسط حساسیت (آلرژی) و سرماخوردگی استفاده می‌شود.

سیتریزین برای کودکان

شربت سیتریزین برای رفع علائم حساسیت فصلی، اگزما و آبریزش بینی هنگام سرماخوردگی کودکان ۲ تا ۶ سال نیز تجویز می‌شود. کودکان بالای ۶ سال می‌توانند به جای شربت، قرص یا کپسول مصرف کنند.

آیا سیتریزین برای کودکان مجاز است؟

تجویز سیتریزین برای کودکان بالای ۲ سال مجاز است. بی‌خطر بودن مصرف داروی خوراکی در کودکان زیر ۲ سال بدون نسخه پزشک از نظر علمی تایید نشده است. به همین دلیل مصرف آن برای این کودکان صرفاً با تجویز پزشک باید انجام شود.

سیتریزین چطور عمل می‌کند؟

وقتی بدن با یک ماده حساسیت‌زا مواجه می‌شود، ماده‌ای شیمیایی به نام «هیستامین» را برای مقابله با آن ترشح می‌کند. هیستامین باعث بروز علائم حساسیت در فرد می‌شود. درواقع، سیتریزین یک داروی آنتی‌هیستامین است که از ترشح هیستامین در بدن جلوگیری و علائم حساسیت را متوقف می‌کند.

کاربرد داروی سیتریزین

سیتریزین یک داروی ضد حساسیت است؛ از جمله کاربردهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کهیرهای پوستی ناشی از حساسیت به غذا یا دارو
•  اگزما (درماتیت آتوپیک)
• برخی حساسیت‌های غذایی
• حساسیت به نیش حشرات

همچنین از این دارو برای کاهش علائم حساسیت فصلی استفاده می‌شود؛ مثل:

• عطسه
• آبریزش بینی
• خارش یا اشک چشم
• خارش گلو و بینی

کاربرد سیتریزین برای کودکان

سیتریزین می‌تواند در موارد زیر به کودکان کمک کند:

• حساسیت فصلی
• اگزما
• کهیر
• سرماخوردگی
• آبریزش بینی

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

• سابقه حساسیت به سیتریزین، لووستیریزین، هیدروکسی زین یا سایر داروها
• حساسیت به مواد نگهدارنده غذایی
• حساسیت به سویا یا بادام
• ابتلا به بیماری‌های کلیه یا کبد
• ابتلا به صرع یا سابقه تشنج
• مشکل در دفع ادرار
• برنامه‌ریزی طی چند روز آینده برای آزمایش آلرژی
• بارداری یا شیردهی
• سن بالای ۶۵ سال یا زیر ۶ سال

نحوه مصرف سیتریزین

اگر پزشک برای شما سیتریزین تجویز کرده است، به توصیه پزشک درباره میزان و نحوه مصرف آن عمل کنید.

نحوه مصرف شربت سیتریزین برای کودکان

برای اندازه‌گیری دوز شربت سیتریزین، از پیمانه یا قاشق مخصوص دارای درجه‌بندی استفاده کنید. استفاده از قاشق غذاخوری یا چای‌خوری برای اندازه‌گیری دوز شربت مناسب نیست.

اگر دوز تجویزشده برای کودک ۶ تا ۱۱ سال، دو دوز ۵ میلی‌گرمی در روز است، بهتر است ۱۰ الی ۱۲ ساعت بین دو دوز فاصله بدهید؛ یعنی دوز اول را اول صبح و دوز دوم را قبل از خواب شب به کودک بدهید.

دوز مصرف 

در جدول زیر می‌توانید میزان دوز مصرفی در سنین مختلف را مشاهده کنید:

حداکثر دوز مجاز مصرف

• حداکثر دوز مجاز برای کودکان ۲ تا ۶ سال: ۵ میلی‌گرم در روز
• حداکثر دوز مجاز برای کودکان بالای ۶ سال و بزرگسالان: ۱۰ میلی‌گرم در روز

در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی یا کبدی، دوز دارو کمتر از حالت عادی است. در برخی موارد نیز مصرف این دارو به افراد مبتلا به این بیماری‌ها توصیه نمی‌شود؛ بنابراین در صورت ابتلا به بیماری کلیه یا کبد، قبل از مصرف سیتریزین با پزشک مشورت کنید.

طول دوره مصرف

درواقع، کاربرد این دارو برای درمان موقت علائم حساسیت است؛ بسته به شرایط ممکن است فقط چند روز یا چند هفته نیاز به مصرف این دارو داشته باشید.

برای مثال اگر به موی حیوانات حساسیت دارید و به هر دلیلی چند روی در معرض آن هستید، می‌توانید برای رفع علائم طی این مدت سیتریزین بخورید. همچنین اگر دچار حساسیت فصلی هستید، ممکن است نیاز به مصرف روزانه سیتریزین در فصول گرده‌افشانی گیاهان داشته باشید.

اگر سیتریزین را برای رفع علائم کهیر می‌خورید و علائم‌تان بعد از ۳ روز بهبود پیدا نکرد، با پزشک مشورت کنید. اگر علائم بیشتر از ۶ هفته پایدار بمانند، باید به پزشک مراجعه کنید.

نکات حین مصرف

• سیتریزین را با یک لیوان آب، همراه با غذا یا با معده خالی بخورید. 
• دارو را در زمان‌بندی‌های مشخص و منظم مصرف کنید. 
• از مصرف بیش از اندازه دارو پرهیز کنید. 
• اثربخشی دارو طی یک ساعت شروع می‌شود؛ اما بهبود کامل ممکن است چند روز طول بکشد.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

دوز فراموش‌شده را به محض یادآوری مصرف کنید؛‌ اما اگر زمان کمی به موعد دوز بعدی باقی مانده است، دیگر دوز قبلی را مصرف نکنید. بلکه تا رسیدن موعد مصرف دوز بعد صبر و فقط آن را مصرف کنید.

اگر پزشک دو دوز در طول روز تجویز کرده است:

• اگر کمتر از ۴ ساعت از موعد مصرف دارو گذشته است، آن را مصرف کنید.
• اگر بیشتر از ۴ ساعت از موعد مصرف دارو گذشته است، دوز فراموش‌شده را مصرف نکنید. تا رسیدن موعد دوز بعدی صبر کرده و آن را طبق برنامه و سر ساعت مصرف کنید.

هرگز برای جبران دوز فراموش‌شده، دو قرص با هم نخورید.

عوارض جانبی سیتریزین

سیتریزین جزء داروهای نسل جدید آنتی‌هیستامین است؛ این داروها برخلاف آنتی‌هیستامین‌های نسل قدیم، کمتر عوارض ایجاد می‌کنند.

خیلی از این عوارض بعد از چند روز تا یک الی دو هفته از بین می‌روند. اگر علائم از بین نرفتند یا تشدید شدند، با پزشک خود صحبت کنید.در ادامه به برخی از عوارض احتمالی این دارو اشاره می‌کنیم.

عوارض رایج سیتریزین

عوارض رایج سیتریزین (در بیشتر از ۱۰ درصد موارد) عبارتند از:

• خواب‌آلودگی
• سردرد

عوارض با شیوع کمتر

عوارض سیتریزین که در ۱ الی ۱۰ درصد موارد اتفاق می‌افتد عبارتند از:

• خستگی
• خشکی دهان
• سرگیجه
• حالت تهوع
• استفراغ
• خون دماغ
• کسالت
• برونکواسپاسم (اسپاسم برونش‌های تنفسی)

عوارض خطرناک قرص سیتریزین

عوارض خطرناک ناشی از سیتریزین بسیار نادر (کمتر از ۱ درصد موارد) هستند. در صورت داشتن هرکدام از علائم زیر، با اورژانس تماس بگیرید:

• آنژیوادم (ورم زیر پوست)
• بی‌قراری
• افت فشار
• شکم‌درد
• توهم و هذیان‌گویی
• رعشه
• تغییر رنگ زبان
• خواب سنگین

سیتریزین معمولاً عوارض خاصی ایجاد نمی‌کند. خواب‌آلودگی و سردرد شایع‌ترین عوارض این قرص هستند. این عوارض نیز به‌مرور زمان از بین می‌روند.

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

اگر بیمار از حال رفته یا تشنج کرده است، مشکل تنفسی دارد یا با صدا زدن بیدار نمی‌شود، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.

علائم احتمالی اوردوز عبارتند از:

• خستگی
• خواب‌آلودگی شدید
• بی‌قراری
• اضطراب

در صورت اوردوز یا مصرف اتفاقی دارو توسط کودک، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

هشدارهای سیتریزین

قبل از مصرف سیتریزین، به تداخل‌های دارویی و محدودیت سن این دارو توجه کنید. درصورتی‌که به بیماری خاصی مبتلا هستید یا داروی دیگری مصرف می‌کنید، قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.

تداخلات دارویی

• داروهای مسکن مخدر (مثل کدئین یا هیدروکودون)
• داروهای ضدسرفه
• داروهای خواب یا ضداضطراب (مثل آلپرازولام، لورازپام یا زولپیدم)
• شل‌کننده‌های عضلات (مثل کاریسوپرودول، سیکلوبنزاپرین)
• سایر داروهای آنتی‌هیستامین (مثل کلرفنیرامین یا دیفن هیدرامین)
• داروهای آنتی‌هیستامین موضعی
• هیدروکسیزین
• لووسیتریزین
• داروهای ضد حساسیت، ضد سرفه و سرماخوردگی

تداخلات غذایی

سیتریزین با ماده غذایی خاصی تداخل ندارد.

مصرف همراه با الکل

مصرف سیتریزین همراه با الکل یا ماریجوانا، باعث افزایش خطر بروز عوارض دارویی می‌شود. در دوره درمان با این دارو، از مصرف الکل و ماریجوانا بپرهیزید.

محدودیت سن

مصرف سیتریزین در کودکان زیر ۲ سال تایید نشده است. مصرف این دارو در کودکان ۲ تا ۶ سال باید فقط با صلاحدید و تجویز پزشک انجام شود.

بارداری و شیردهی

مصرف سیتریزین در دوره بارداری معمولاً مشکلی ندارد. با این‌حال بهتر است قبل از مصرف هر داروی جدیدی (از جمله سیتریزین) در دوره بارداری با پزشک مشورت کنید.

مصرف سیتریزین در دوره شیردهی نیز برای نوزاد شیرخوار مشکلی ایجاد نمی‌کند. از این دارو سال‌ها برای رفع علائم حساسیت در مادران شیرده استفاده شده و تابه‌حال مشکل خاصی گزارش نشده است.

هنگام مصرف سیتریزین به چه مواردی دقت کنم؟

سیتریزین به‌ندرت ممکن است باعث خواب‌آلودگی شود؛ اما بدن افراد مختلف، نسبت به داروها (به‌خصوص اوایل مصرف) واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. به همین دلیل حین مصرف این دارو، بهتر است از رانندگی یا کار کردن با ماشین‌آلات پرهیز کنید. اگر بعد از چند روز مصرف، متوجه شدید که دارو باعث خواب‌آلودگی و کاهش تمرکزتان نمی‌شود، می‌توانید فعالیت‌هایتان را از سر بگیرید.

علائم خطرناک حین مصرف داروی سیتریزین

علائم خطرناک این دارو خیلی نادر هستند. حساسیت دارویی به سیتریزین یکی از عوارض خطرناک مصرف این دارو است. در صورت داشتن علائم زیر و هرگونه علامت غیرطبیعی دیگر بعد از مصرف سیتریزین، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید:

• بثورات پوستی
• خارش یا ورم (به‌خصوص در نواحی صورت، گلو و زبان)
• سرگیجه شدید
• اختلال تنفس

آیا می‌توان سیتریزین را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

داروهای آنتی‌هیستامین تنوع زیادی دارند. از جمله داروهای مشابه سیتریزین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اسپری بینی فلوتیکازون (فلوناز)
• لوراتادین
• مونته لوکاست
• آلگرا
• سینگولار
• کتوتیفن
• دس لوراتادین
• فکسوفنادین
• لووسیتریزین
• دیفن هیدرامین
• کلرفنیرامین
• سیتریزین + پزدوافدرین
• اسپری آزلاستین
• اسپری اولوپاتادین

نحوه نگهداری سیتریزین

• سیتریزین را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
• بعد از هر بار استفاده از شربت سیتریزین، در آن را محکم ببندید.
• دارو را در دمای اتاق و دور از گرما، رطوبت یا یخ‌زدگی نگهداری کنید.

نکاتی درباره خرید داروی سیتریزین

سیتریزین توسط شرکت‌های داروسازی مختلفی در ایران تولید می‌شود. هرکدام از این شرکت‌ها، نام‌های تجاری مختلفی را برای ستیریزین انتخاب کرده‌اند. در ادامه به اشکال مختلف و نام‌های تجاری این دارو در ایران اشاره می‌کنیم.

اشکال دارویی موجود

• شربت
• کپسول
• قرص

دوزهای موجود

• کپسول: ۱۰ میلی‌گرم
• قرص: ۵ و ۱۰ میلی‌گرم
• شربت: ۵ میلی‌گرم/۵ میلی‌لیتر

شرکت‌های تولیدکننده

• دی دارو سلامت
• امین
• خوارزمی
• رامو فارمین
• ایران ناژو
• عبیدی
• پورسینا
• داروپخش
• سها
• آریا
• کیمیدارو
• رازک
• کاسپین تامین
• حکیم
• تهران دارو
• آوه سینا
• تولید دارو
• بهستان تولید ( HEXAL آلمان)
• رستا ایمن دارو (کانادا)
• دانا (CIPLA هلند)
• زهراوی
• فارابی
• درسا دارو
• شفا
• نیک سامان دارو
• اکتوورکو
• آوه سینا
• KRKA اسلوونی (اکتوورکو)

نام‌های تجاری موجود در ایران

• ستریزین
• سیتریزین دی پی
• ستری سافت
• رازو سیتریزین
• سیتریزین آی پی دی آی سی
• ستریکیم
• آلرآف
• سیتریزین تی.دی
• سیتریزین هگزال
• آپو سیتریزین
• آلراید
• ستریژل
• فار-ستریزین
• آلراژل
• رینیزین
• ژلیزین
• اکتیو سیتریزین
• سیترازم
• ستزینا
• لتیزن
• سیترازم لیتو

هنگام مصرف سیتریزین چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

تحت شرایط زیر، در دوره درمان با سیتریزین از پزشک کمک بگیرید:

• از بین نرفتن عوارض خفیف دارو بعد از چند روز
• ظاهر شدن عوارض جدید یا تشدید عوارض قبلی
• عدم بهبود علائم حساسیت
• باردار شدن در دوره درمان
• مصرف بیش از حد سیتریزین یا مصرف اتفاقی توسط کودک

هنگام مصرف سیتریزین چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

• ورم ناگهانی گلو، زبان، دهان یا لب‌ها
• تنگی نفس یا نفس‌نفس زدن
• خس‌خس سینه
• احساس خفگی در گلو
• مشکل بلع
• خاکستری، آبی یا رنگ‌پریده شدن پوست
• احساس گیجی، سرگیجه یا کرختی ناگهانی
• ازحال‌رفتن و بیدار نشدن با صدا زدن بیمار
• کرختی، شل شدن عضلات یا جواب ندادن کودک به محرک‌ها
• ظاهر شدن بثورات پوستی متورم، خارش‌دار، پوسته‌پوسته یا تاول‌گونه

کلام آخر دکترساینا

شربت و قرص سیتریزین برای درمان علائم حساسیت فصلی، کهیر، اگزما و علائم سرماخوردگی کودکان تجویز می‌شود. توجه کنید که اگرچه برای تهیه این دارو نیاز به نسخه ندارید؛ اما آن را برای کودکان زیر ۶ سال نباید بدون تجویز پزشک تهیه کنید. همچنین در صورت ابتلا به بیماری‌های کبدی یا کلیوی، مشکلات ادراری، مصرف همزمان داروهای ضدسرفه یا سرماخوردگی، داروهای خواب و غیره، قبل از مصرف دارو باید با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول