کاهش ضربان قلب به علل مختلفی ممکن است رخ دهد. برخی افراد به‌طور طبیعی ممکن است ضربان قلب پایین تری داشته باشند؛ اما گاهی ضربان قلب پایین ناشی از وجود یک مشکل و با عوارض جدی همراه است. در این مقاله به بررسی علت پایین بودن ضربان قلب و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
ضربان قلب پایین چیست؟
برادیکاردی یا همان ضربان قلب پایین به ضربان قلب کمتر از حد طبیعی گفته می‌شود. ضربان قلب در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. هنگامی‌که ضربان قلب در حالت استراحت کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه باشد فرد دچار کاهش ضربان قلب یا برادیکاردی شده است.
درصورتی‌که ضربان قلب پایین باعث کاهش خون‌رسانی قلب به سایر قسمت‌های بدن شود می‌تواند مشکلات جدی را برای فرد ایجاد کند. در برخی افراد ضربان قلب پایین بدون علائم یا عارضه خاصی است.
علت پایین بودن ضربان قلب چیست؟
گاهی علت پایین بودن ضربان قلب مشخص نیست؛ اما دلایل شایع علل آن عبارت‌اند از:
- بالا رفتن سن
- مشکلات گره سینوسی قلب
- بیماری التهابی قلب (پریکاردیت، آندوکاردیت)
- بیماری قلبی مادرزادی
- افزایش فشار داخل جمجمه ناشی از آسیب به سر
- حمله قلبی
- آپنه انسدادی در خواب
- کم‌کاری تیروئید
- برخی داروها مانند مسدودکننده‌های گیرنده بتا یا مسدود کننده‌های کانال کلسیمی
کاهش ضربان قلب فیزیولوژیک
درصورتی‌که برادیکاردی علائمی ایجاد نکند به آن کاهش ضربان قلب فیزیولوژیک گفته می‌شود. علل شایع کاهش ضربان قلب فیزیولوژیک عبارت‌اند از:
- تمرینات ورزشی سخت و شدید
- فشار بر سینوس کاروتید (مانند محکم بستن یقه لباس)
- سرفه یا استفراغ
- قرار گرفتن در معرض هوای سرد به‌طور ناگهانی
- کاهش دمای بدن
- فشار آوردن زمان دفع مدفوع
علائم ضربان قلب پایین
علامت اصلی ضربان قلب پایین کاهش ضربان قلب به کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه است. افت ضربان قلب باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و سایر اندام‌ها شده و باعث بروز علائم زیر می‌شود.
- سرگیجه
- ضعف و خستگی
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- مشکلات حافظه
- غش
- خستگی زودهنگام در زمان فعالیت بدنی
اگر علائم شما شدید است به اورژانس مراجعه کنید. اگر علائم خفیف دارید می‌توانید از پزشک متخصص قلب و عروق راهنمایی بگیرید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص قلب و عروق کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص قلب و عروق ارتباط آنلاین با متخصص قلب و عروقچگونه میزان ضربان قلب را به کمک اعداد متوجه شویم؟
شما هم می‌توانید ضربان قلب خود را اندازه‌گیری کنید. ابتدا، ضربان قلب خود را با نگه‌داشتن انگشت بر روی سرخرگ رادیال مچِ دست پیدا کنید. سپس موقع استراحت، تعداد ضربان را بشمارید.
اندام‌های دیگری هم وجود دارند که با کمک آنها می‌توانید ضربان قلب خود را اندازه بگیرید مثل گردن (شریان کاروتید)، کشاله ران (شریان استخوان ران) و پاها (شریان‌های تیبیال خلفی و دورسالیس پدیس).
محدوده‌ی طبیعی ضربان قلب در افراد مختلف عبارت‌اند از:
- ضربان قلب بزرگسالان در حال استراحت معمولاً ۶۰ الی ۱۰۰ در دقیقه است.
- ورزشکاران یا افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، نسبت به افراد عادی ممکن است ضربان قلب پایین‌تری داشته باشند.
- ضربان قلب طبیعی برای کودکان ۱ تا ۱۲ سال، ۸۰ تا ۱۲۰ ضربان در دقیقه است.
- ضربان قلب طبیعی برای نوزادان ۱ الی ۱۲ ماه، ۱۰۰ تا ۱۷۰ ضربان در دقیقه است.
در جدول زیر ضربان قلب سنین مختلف را مشاهده می‌کنید.
تشخیص
تشخیص ضربان قلب پایین اغلب با گرفتن شرح‌حال و معاینه‌ی فیزیکی صورت می‌گیرد. پزشک ضربان قلب را با گوشی پزشکی می‌شوند. نوار قلب یک روش آسان و غیرتهاجمی برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب است.
درصورتی‌که ریتم غیرطبیعی قلب متناوب باشد، با استفاده از دستگاه هولتر ریتم ضربان قلب بیمار در موقعیت‌های مختلف پایش می‌شود. بسته به علائم بیمار و نتایج سایر تست‌های آزمایشگاهی ممکن است اکوکاردیوگرافی انجام شود. تست ورزش نیز یکی دیگر از روش‌های تشخیصی است که میزان ضربان قلب حین فعالیت بدنی را اندازه‌گیری می‌کند.
عوارض پایین بودن ضربان قلب پایین
اگر کاهش ضربان قلب درمان نشود، منجر به عوارضی مانند غش و ازحال‌رفتن‌های مکرر، عدم خون‌رسانی کافی، نارسایی قلبی و حمله‌ی قلبی یا مرگ ناگهانی می‌شود؛ بنابراین برای پیشگیری از عوارض احتمالی در صورت مشاهده‌ی علائم افت ضربان قلب حتماً به متخصص قلب مراجعه کنید.
فشار خون بالا و ضربان قلب پایین نشانه چیست؟
برای درک بهتر ارتباط بین نبض و فشارخون بهتر است نبض را به‌عنوان یک سیستم الکتریکی و فشارخون را یک سیستم لوله‌کشی در نظر بگیرید. نبض با تکانه‌های الکتریکی کنترل می‌شود. این تکانه‌ها در قلب حرکت می‌کنند و به دهلیزها و بطن‌ها فرمان می‌دهند و هم‌زمان قلب می‌تپد.
ضربان قلب اغلب تحت تأثیر ورزش، استرس یا ترس افزایش پیدا می‌کند. کم‌تحرکی معمولاً باعث کاهش ضربان قلب می‌شود.
نبض باعث حرکت خون در سیستم قلبی و عروقی (لوله‌کشی) می‌شود، درصورتی‌که مسیر عروق مسدود نباشد خون به‌راحتی جریان پیدا می‌کند؛ اما انسداد یا تنگی در عروق باعث افزایش فشارخون می‌شود (خون باید با صرف فشار بیشتر از عروق عبور کند)
درمان ضربان قلب پایین
درمان ضربان قلب پایین یا برادیکاردی، بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. به‌عنوان‌مثال درصورتی‌که افت ضربان قلب ناشی از کم‌کاری تیروئید باشد، با درمان آن می‌توان کاهش ضربان قلب را درمان کرد.
گاهی علت کاهش ضربان قلب مصرف برخی داروها مانند مسدودکننده‌های گیرنده‌ی بتا است. این داروها برای رفع انقباض عضله‌ی قلب به کار می‌روند. در صورت افت ضربان قلب، دوز یا نوع دارو توسط پزشک تغییر داده می‌شود.
درصورتی‌که درمان دارویی مؤثر واقع نشود، برای پیشگیری از آسیب به مغز و سایر اندام‌ها ممکن است دستگاه ضربان‌ساز برای فرد گذاشته شود.
چکار کنم که ضربان قلبم پایین نیاد؟
پیشگیری از بیماری‌های قلبی مؤثرترین راه برای رفع کاهش ضربان قلب است. در صورت ابتلا به بیماری قلبی حتماً زیر نظر متخصص قلب قرار گیرید تا از خطر کاهش ضربان قلب جلوگیری شود. برخی اقداماتی که در پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی و کاهش ضربان قلب مؤثرند عبارت‌اند از:
- ورزش و رژیم غذایی سالم را در برنامه روزانه خود قرار دهید
- وزن خود را در محدوده طبیعی نگه‌دارید
- فشارخون و کلسترول خود را در محدوده طبیعی حفظ کنید
- سیگار کشیدن را ترک کنید
- سطح استرس خود را با یادگیری تکنیک‌های مؤثر کاهش دهید
- ویزیت‌های منظم و دوره‌ای داشته باشید
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
کلام آخر دکترساینا
گاهی کاهش خفیف ضربان قلب هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما می‌تواند در طولانی مدت روند خون‌رسانی را مختل کند و منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر به قلب و سایر اندام‌ها شود یا حتی حیات فرد را تهدید کند. اگر نیاز به صحبت با پزشک متخصص قلب دارید می‌توانید همین حالا در سامانه‌ی دکترساینا مشاوره آنلاین قلب و عروق دریافت کنید.
سؤالات متداول
درصورتی‌که ضربان قلب به کمتر از ۶۰ بار در دقیقه برسد فرد دچار کاهش ضربان قلب یا برادیکاردی شده است. درصورتی‌که کاهش ضربان قلب ادامه یابد و خون کافی به سایر ارگان‌های حیاتی بدن مانند مغز نرسد فرد در معرض عوارض خطرناکی مانند حمله قلبی و مرگ قرار می‌گیرد.
مصرف برخی داروها مانند داروهای کاهنده فشارخون یا داروهای تقویت عضله قلب مانند دیگوکسین ممکن است باعث کاهش ضربان قلب شوند. همچنین برخی داروهای ضدافسردگی با کاهش ضربان قلب همراه هستند. در صورت مصرف دارو و کاهش ضربان قلب حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
همراهان مجله سلامت دکترساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سؤالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.