آسم بیماری مرتبط به ریه‌هاست که تنفس را برای افراد مبتلا دشوار می‌کند. انواع مختلفی از بیماری آسم وجود دارد و علائم آسم و همچنین شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت است. در این مطلب به بررسی علائم، انواع و همچنین اقدامات اورژانسی و تغذیه برای بهبود علائم آسم می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
آسم چیست؟
آسم یک بیماری تنفسی است که درآن راه‌های هوایی متورم و باریک می‌شوند و ممکن است تولید مخاط افزایش پیدا کند. علائم آسم عبارت‌اند از دشواری در تنفس، سرفه، خس خس سینه (صدای سوت‌مانند) و تنگی نفس.
گاهی اوقات آسم تنها یک ناراحتی جزیی ایجاد می‌کند؛ اما برای برخی از افراد آسم باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره شده و گاهی به شرایط تهدیدکننده زندگی تبدیل می‌شود.
علائم آسم
شایع‌ترین علائم آسم خس‌خس سینه و صدای سوت‌مانند هنگام تنفس است. سایر علائم آسم عبارت‌اند از:
- سرفه به‌ویژه در شب
- سرفه هنگام ورزش یا خندیدن
- سرفه‌ی خشک
- تنگی نفس یا تنفس کوتاه
- مشکل در تنفس موقع صحبت کردن
- حملات اضطراب یا ترس
- خس خس سینه
- احساس سفتی و درد در قفسه سینه
توجه کنید که همة افراد این علائم را تجربه نمی‌کنند؛ بنابراین درصورتی‌که به بیماری آسم مشکوک هستید حتماً با یک متخصص مشورت کنید.
علائم آسم خفیف
علائم آسم ممکن است خفیف باشد که به آن آسم خفیف گفته می‌شود. نشانه های آسم خفیف معمولاً دو روز در هفته یا دو شب در یک ماه ممکن است ظاهر شود. آسم خفیف اغلب اختلالی در فعالیت روزمره فرد ایجاد نمی‌کند و گاهی اوقات ناشی از ورزش کردن است.
شایع ترین علائم آسم خفیف عبارت‌اند از:
- خس خس سینه و تنفس سوت‌مانند
- سرفه کردن
- تورم مجاری تنفسی
- تشکیل خلط در راه هوایی
- خستگی
انواع آسم
آسم انواع مختلفی دارد. همچنین آسم بر اساس سن به دو دسته آسم کودکان و آسم بزرگسالان تقسیم می‌شود که نوع بزرگسالان آن معمولاً تا ۲۰ سالگی علائمی نشان نمی‌دهد.
آسم آلرژیک
آسم آلرژیک همانطورکه از نام آن مشخص است، به دنبال ورود مواد خارجی و آلرژن (حساسیت زا) به راه‌های هوایی ایجاد می‌شود. مواد آلرژن شامل موی حیوانات خانگی، گردة گل‌و‌گیاه، گردوغبار، برخی غذاها، قارچ‌های کپکی و … هستند. آسم آلرژیک اغلب فصلی است و هم‌زمان با آلرژی‌های فصلی رخ می‌دهد.
آسم ناشی از ورزش
این نوع از آسم در اثر ورزش یا انجام فعالیت فیزیکی تحریک می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به آسم، هنگام ورزش دچار علائم آسم و مشکلات تنفسی می‌شوند. همچنین برخی افراد مانند ورزشکاران حرفه‌ای تنها در زمان ورزش دچار آسم می‌شوند و در شرایط عادی علائمی ندارند.
در این حالت راه‌هایی هوایی ۵ تا ۲۰ دقیقه بعد از شروع ورزش باریک شده و نفس کشیدن برای فرد مشکل می‌شود. علائم معمولاً چند دقیقه بعد از ورزش شروع می‌شود و پس از قطع ورزش به اوج می‌رسد.
ممکن است فرد دچار حمله‌ی آسم، خس خس سینه و تنگی نفس شود. برای پیشگیری از این نوع حمله آسمی می‌توانید با مشورت پزشک پیش از ورزش از اسپری‌های استنشاقی استفاده کنید.
آسم شغلی
گاهی اوقات آسم ناشی از محرک‌های محیط کار است که به آن آسم شغلی گفته می‌شود. مواد محرک مختلفی وجود دارند که در محیط کار باعث بروز علائم آسم مانند آبریزش، گرفتگی بینی، سرفه و تحریک چشم می‌شوند.
آسم شغلی می‌تواند در هر محیط کاری مانند کلینیک‌ها، آرایشگاه‌ها، فروشگاه‌ها ، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی رخ دهد.
گونه‌ی سرفه‌ای آسم
سرفة شدید علامت اصلی گونه‌ی سرفه‌ای آسم است. عفونت تنفسی و ورزش معمولاً عمده‌ترین دلایل آشکار شدن این نوع از آسم هستند. همچنین ریختن قطره بعد از عمل بینی، سینوزیت، ریفلاکس مری و رینیت مزمن نیز می‌تواند منجر به بروز این نوع از آسم شود. آسم سرفه‌ای معمولاً تشخیص داده نمی‌شود. در صورت تجربة سرفة مداوم حتماً با پزشک متخصص ریه صحبت کنید.
آسم شبانه
آسم شبانه نوع رایجی از آسم است که احتمال بروز آن طی خواب شبانه بیشتر است. بیماری آسم تحت تأثیر سیکل خواب‌وبیداری قرار دارد.
مطالعات نشان می‌دهند که بیشترین میزان مرگ‌ومیر مربوط به آسم در شب رخ می‌دهد. احتمالاً این به دلیل قرار گرفتن در معرض مواد محرک در شب، خنک شدن راه‌های هوایی، حالت دراز کشیدن یا ترشحات هورمونی مربوط به شب است. سوزش سر دل، ریختن قطره‌ی بینی و سینوزیت نیز باعث عود علائم آسم و سرفه در شب می‌شود.
آسم عصبی
استرس و فشار عصبی باعث تشدید علائم آسم می‌شود. عصبانیت، خنده، گریه، هیجان همگی باعث تحریک علائم آسم می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند که ابتلا به آسم در افرادی که بیمارهای روانی مانند افسردگی دارند بیشتر بروز می‌کند[i].
علائم حمله آسم
حمله آسم هنگامی رخ می‌دهد که عضلات راه هوایی سفت و منقبض می‌شوند. به این پدیده برونکواسپاسم گفته می‌شود. در طول حملة آسم پوشش مجاری تنفسی ملتهب و متورم می‌شوند و مخاط بیشتری تولید می‌کنند.
اسپاسم برونش، التهاب و تولید مخاط بیشتر، خس خس سینه، تنگی نفس، سرفه و مختل شدن فعالیت روزمره از علائم حمله آسم هستند.
سایر علائم حمله آسم عبارت‌اند از:
- خس خس شدید سینه هنگام دم و بازدم
- سرفه مداوم
- تنفس خیلی سریع
- درد یا فشار بر قفسه سینه
- جمع‌شدگی عضلات گردن و قفسه سینه
- دشواری در صحبت کردن
- احساس ترس و اضطراب
- صورت رنگ پریده و عرق کرده
- لب‌ها و ناخن‌های تیره و کبود
حمله آسم نیاز به درمان فوری دارد و باید فوراً فرد را به مراکز درمانی رساند و تا رسیدن به مرکز درمانی از اسپری‌های گشادکننده برونش استفاده کرد.
اگر دچار حمله آسم شدید خونسردی خود را حفظ کنید؛ چراکه استرس علائم آسم را تشدید می‌کند. در حالت نشسته قرار بگیرید و نفس‌های آرام و مداوم بکشید.
اقدامات اورژانسی در حمله آسم
همانطورکه گفتیم حملة آسم یک وضعیت اورژانسی است که باید فوراً تحت درمان قرار بگیرد. در مواقع حمله آسم این اقدامات را انجام دهید:
- در حالت نشسته قرار بگیرید و سعی کنید نفس‌های آرام و مداوم بکشید (هرگز در این وضعیت دراز نکشید)
- خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید (استرس علائم آسم را بدتر می‌کند)
- هر ۳۰ تا ۶۰ ثانیه یک پاف از اسپری گشاد کننده استفاده کنید( حداکثر تا ۱۰ پاف)
- در صورتی که بعد از ۱۰ پاف اسپری بهبودی حاصل نشد با اورژانس تماس بگیرید
- در صورتی که رسیدن اورژانس بیشتر از ۱۵ دقیقه طول بکشد می‌توانید تا ۱۰ پاف دیگر از اسپری استفاده کنید.
- حتما داروهای خود را به پزشک نشان دهید
- در صورتی که علائم آسم بهبود پیدا کرد و نیازی به اورژانس نداشتید حتما در اسرع وقت با پزشک متخصص مشورت کنید.
درمان آسم
متأسفانه درحال‌حاضر درمان قطعی برای آسم وجود ندارد؛ اما می‌توان به کمک روش‌های درمانی موجود علائم آسم را به‌خوبی کنترل کرد. دکتر ساینا در مقاله درمان آسم به‌طور کامل به بررسی روش‌های درمانی این عارضه پرداخته است.
تغذیه در آسم
درحال‌حاضر هیچ رژیم غذایی تأییده‌شده از نظرعلمی برای بهبود علائم آسم و کاهش شدت این بیماری وجود ندارد؛ بااین‌حال برخی مواد مغذی ممکن است در بهبود علائم آسم مؤثر باشند.
قطعاً پیروی از رژیم غذایی سالم، متعادل و سرشار از میوه و سبزیجات تازه در مبتلایان به آسم مفید است. شناسایی حساسیت‌های غذایی یا عدم تحمل نیز در پیشگیری یا بهبود علائم آسم بسیار تأثیرگذار است.
- برخی محققین معتقدند که مصرف غذاهای فرآوری‌شده با افزایش ابتلا به آسم مرتبط است. اگرچه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است[ii]؛ اما تاکنون هیچ مادة غذایی واحدی وجود ندارد تا به تنهایی سبب بهبود علائم آسم شود.
- درعین‌حال افزودن یا حذف برخی مواد غذایی کمک شایانی به مدیریت آسم می‌کند. مبتلایان به آسم بهتر است از منابع غذایی حاوی ویتامین D، بتاکاروتن (هویج و سبزیجات با برگ سبز) و منابع منیزیم (اسفناج و تخم کدو) استفاده کنند.
پرهیزات غذایی
افراد مبتلا به آسم باید از مصرف منابع غذایی حاوی سولفیت (میوه‌های خشک، شراب)، غذاهای نفاخ (کلم، پیاز، حبوبات)، افزودنی‌های مصنوعی (طعم‌دهنده‌ها و نگهدارنده‌ها) خودداری کنند.
کلام آخر دکترساینا
همانطور که اشاره کردیم علائم آسم در افراد مختلف ممکن است تفاوت داشته باشد؛ اما خس‌خس سینه و احساس تنگی نفس در اغلب انواع آسم مشترک است. به‌یاد داشته باشید که حمله آسم می‌تواند خطرناک باشد. درصورت مشاهده علائم ذکر شده حتماً با یک پزشک متخصص ریه مشورت کنید تا درصورت صلاح دید پزشک از اسپری یا دارو استفاده کنید. در هنگام حمله آسم آرامش خود را حفظ کنید. بنشینید و سعی کنید نفس‌های عمیق بکشید و با اورژانس تماس بگیرید یا از دیگران بخواهید شما را به مراکز درمانی برسانند.
سؤالات متداول
بله. ساختار ژنتیکی تا حد زیادی فرد را مستعد ابتلا به آسم می‌کند؛ بیش از نیمی از موارد ابتلا به آسم از طریق ژنها منتقل می‌شوند.
آسم یک بیماری تنفسی است که به دلیل التهاب نای رخ می‌دهد. آسم انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن آسم آلرژیک است. این نوع آسم به دنبال ورود مواد محرک مانند گرده گل یا قارچ‌های کپکی به درون راه هوایی ایجاد می‌شود.
حمله آسم می‌تواند کشنده باشد. در زمان حمله آسم حتماً در اسرع وقت بهمرکز درمانی مراجعه کنید. در مسیر آرامش خود را حفظ کنید؛ در وضعیت نشسته قرار بگیرید و سعی کنید نفس‌های عمیق بکشید. درصورتی‌که اسپری آسم دارید می‌توانید از آن استفاده کنید.
در زمان حمله آسم راه‌هایی هوایی باریک و متورم شده و عضلات اطراف نای منقبض می‌شوند و مخاط بیشتری تولید می‌شود که تنفس را بسیار مشکل می‌کند.
آسم واگیردار نیست. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است؛ اما محققان ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی را در بروز آن مؤثر میدانند.
متاسفانه آسم درصورتی‌که تبدیل به حمله آسم شود می‌تواند کشنده باشد. باید فوراً به مرکز درمانی مراجعه کنید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.