علائم آلزایمر را جدی بگیرید | آلزایمر در کمین چه افرادی است؟

در بیماری آلزایمر سلول‌های مغزی به‌مرور تحلیل می‌روند. علائم آلزایمر با طیفی از مشکلات مرتبط با حافظه آغاز می‌شوند و به‌مرور تشدید می‌شوند. شناخت علائم آلزایمر برای تشخیص زودهنگام این بیماری اهمیت بسیار دارد؛ چراکه اگر هرچه بیماری دیرتر تشخیص داده شود، آسیب‌ها به بافت مغز گسترده‌تر شده و مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد می‌شود. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا علائم بیماری آلزایمر، علت آلزایمر و مراحل آن را شرح می‌دهیم و به‌اختصار به درمان آن نیز می‌پردازیم.

آلزایمر چیست؟

بیماری آلزایمر یک اختلال پیش‌روندة اعصاب است که طی آن سلول‌های مغزی از بین می‌روند و مغز تحلیل پیدا می‌کند. علائم آلزایمر با فراموشی خود را نشان می‌دهند. متأسفانه آسیب ناشی از آلزایمر برگشت‌پذیر نیست. این بیماری به‌مرور پیشرفت می‌کند و فرد بیمار دچار فراموشی شدید می‌شود و توان انجام فعالیت‌های روزمره را از دست می‌دهد.

میزان شیوع آلزایمر

آلزایمر شایع‌ترین علت زوال مغز یا دمانس در دنیا است؛ تخمین زده شده است که در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰ میلیون نفر در دنیا به زوال مغز مبتلا بوده­اند که علت زوال مغز ۶۰ تا ۸۰ درصد از این بیماران، بیماری آلزایمر است. ^[۱]

آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده است که در آن سلول‌های مغزی به‌مرور تحلیل می‌روند. شایع‌ترین علائم آلزایمر شامل مشکلات حافظه‌ای است. ممکن است فرد نام نزدیکان را به‌یاد نیاورد، در مسیرهای آشنا گم شود، وسایلش را گم کند، صحبت‌هایش بی‌منطق به‌نظر برسند و …

علائم آلزایمر

مشکلات حافظه به‌طور معمول یکی از اولین علائم شناختی بیماری آلزایمر هستند. البته مشکلات حافظه الزاماً نشانة بروز آلزایمر نیستند. بعضی از افراد مبتلا به مشکلات حافظه، به اختلال خفیف شناختی دچارند؛ بر اثر این اختلال فرد دچار فراموشی‌های مکرر می‌شود، ولی این فراموشی‌ها با زندگی روزمره آن‌چنان تداخل پیدا نمی‌کنند. اختلال خفیف شناختی می‌تواند باعث بروز برخی مشکلات حرکتی یا بویایی نیز بشود. احتمال بروز آلزایمر در سالمندانی که به اختلال شناختی خفیف دچارند بیشتر از دیگران است.

اولین نشانه های آلزایمر

اولین علائم آلزایمر، اغلب مشکلات شناختی است؛ دشواری در پیدا کردن کلمات مناسب هنگام صحبت کردن، مشکلات بینایی و اختلال در منطق و استدلال از شایع‌ترین علائم بیماری آلزایمر هستند. انواع دیگر اختلال در حافظه به شکل گم شدن در محیط‌های آشنا، تکرار کردن سؤال یا جمله، قرار دادن وسایل در مکان‌های نامعمول و فراموش کردن نام دوستان و آشنایان دیده می‌شوند.

بعضی از تغییرات خلق‌وخو مانند افسردگی، انزوای اجتماعی، نوسانات ناگهانی خلقی، عدم اعتماد به دیگران، تحریک‌پذیری و حساس شدن، مشکلات خواب و بعضی توهمات (مانند تصور این‌که یکی از وسایل شخصی فرد به سرقت رفته است) نیز می‌توانند نشان‌گر بروز بیماری آلزایمر باشند.

مراحل بیماری آلزایمر

آلزایمر ابتدا به‌صورت اختلال شناختی خفیف بروز پیدا می‌کند. درصورت تبدیل این اختلال به آلزایمر، این بیماری به سه مرحلة خفیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی می‌شود:

آلزایمر خفیف

با پیشرفت بیماری، علائم آلزایمر نیز شدیدتر می‌شوند. بیماران در مرحلة آلزایمر خفیف ممکن است چنین علائمی داشته باشند: دشواری در حساب‌وکتاب کردن امور مالی و قبض‌ها، گم شدن در مسیرهای تکراری و آشنا، تکرار کردن چندین‌بارة سوالات، نیاز به زمان بیشتر برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره مانند حمام کردن یا لباس پوشیدن و تغییرات خلقی.

آلزایمر متوسط

در این مرحله آلزایمر به قسمت‌هایی از مغز که مسئول کنترل زبان، استدلال، پردازش احساسات و تفکر آگاهانه هستند گسترش پیدا می‌کند. فراموشی و گیجی فرد بیمار شدیدتر می‌شوند، در آلزایمر متوسط فرد بیمار در تشخیص دوستان و آشنایان و به‌خاطر آوردن نام آن‌ها دچار مشکل می‌شود و ممکن است اصلاً آن‌ها را نشناسد. فرد بیمار در یادگیری مطالب جدید با مشکل مواجه شده و قادر به انجام فعالیت‌های چند مرحله‌ای (مانند لباس پوشیدن) نیست.

افراد در این مرحله ممکن است دچار توهم، هذیان و پارانویا (بدبینی و سوءظن شدید) شوند.

آلزایمر شدید

در مرحلة آخر، آلزایمر کل مغز را درگیر می‌کند و منجر به زوال مغز (دمانس) بسیار شدید می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر شدید قادر به برقراری مکالمه نیستند و برای انجام اکثر فعالیت‌های روزانه به کمک نیاز دارند. فعالیت فیزیکی فرد به‌مرور کمتر و کمتر می‌شود، و در نهایت آلزایمر می‌تواند باعث مرگ شود.

بیماری آلزایمر را بسته به شدت علائم آلزایمر به سه نوع خفیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی می‌کنند. شدت علائم بیماری آلزایمر بستگی به میزان درگیری مغز دارد.

 

علت آلزایمر چیست؟

به‌طور ساده می‌توان گفت در بیماری آلزایمر عملکرد طبیعی پروتئین‌های مغزی دستخوش تغییر شده و در کار اعصاب اختلال ایجاد کرده و باعث بروز برخی اتفاقات ناسالم در مغز می‌شوند. سلول‌های عصبی آسیب‌دیده ارتباط خود با دیگر سلول‌های عصبی را از دست می‌دهند و در نهایت از بین می­روند.

متخصصان معتقدند بیماری آلزایمر بر اثر مجموعه‌ای از عوامل مانند ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی مؤثر بر مغز اتفاق می‌افتد. کمتر از یک درصد از موارد آلزایمر مربوط به برخی تغییرات ژنتیکی مشخص‌اند که این نوع از آلزایمر اغلب در سنین میان‌سالی بروز پیدا می‌کند.

بیماری آلزایمر معمولاً در قسمتی از مغز که مسئول حافظه است شروع شده و به‌مرور به بخش‌های دیگر گسترش پیدا می‌کند. روند گسترش بیماری نسبتاً قابل پیش‌بینی و یکسان است. در مراحل آخر آلزایمر، حجم مغز کاهش قابل توجهی پیدا می‌کند.

آلزایمر و اختلال در پروتئین‌های مغز

محققان علت بروز آلزایمر را وجود اختلال در دو نوع پروتئین می‌دانند:

• پلاک‌: پروتئینی به نام بتا-آمیلوئید در مغز وجود دارد که خود بخشی از یک پروتئین بزرگ‌تر است. زمانی‌که این پروتئین‌ها تجمع پیدا کنند باعث تشکیل پلاک‌های آمیلوئیدی می‌شوند. رسوب پلاک‌ها باعث اختلال در ارتباطات سلول‌های عصبی شده که یکی از علل آلزایمر است.
• کلاف: پروتئین‌های تائو بخشی از چرخة انتقال مواد مغذی و دیگر ترکیبات بین سلول‌های عصبی مغز هستند. در بیماری آلزایمر پروتئین‌های تائو تغییر شکل می‌دهند و پس از اتصال به یکدیگر کلاف‌ها یا توده‌های نوروفیبریلاری را به وجود می‌آورند. این توده‌ها انتقال مواد بین سلول‌های مغزی را متوقف می‌کنند و برای سلول‌ها خطرناک هستند.

ریسک فاکتورهای آلزایمر (عوامل خطر)

سن

بزرگ‌ترین عامل خطر شناخته‌شده برای بیماری آلزایمر افزایش سن است. آلزایمر بخشی از روند طبیعی زندگی نیست و احتمال بروز آن با بالا رفتن سن افزایش پیدا می‌کند. برای مثال طبق یک مطالعه که برای بررسی ارتباط سن با درصد شیوع آلزایمر بین هزار نفر انجام شد ۴ نفر از افراد بین شصت و پنج تا هفتاد سال، ۳۲ نفر از افراد بین هفتاد و پنج تا هشتاد و چهار سال و ۷۶ مورد بین افراد بالای هشتاد و پنج سال مبتلا به آلزایمر تشخیص داده شدند.^[۲]

سابقة خانوادگی

احتمال ابتلا به آلزایمر در کسانی که سابقة بیماری آلزایمر در اقوام درجة یک خود (والدین و خواهر و برادر) داشته‌اند بیشتر است. فاکتورهای ژنتیکی بسیار گسترده‌اند و عملکردهای پیچیده‌ای دارند؛ به‌همین‌دلیل تشخیص این‌که آیا یک یا چند ژن خاص مسئول بروز آلزایمر هستند هنوز مشخص نیست.

به نظر می‌رسد بعضی از ژن‌ها ارتباطی با بیماری آلزایمر داشته باشند؛ ولی برای تأیید یا تکذیب این فرضیه به آزمایش‌های بیشتری نیاز است.

سندرم داون

افراد مبتلا به سندرم داون در ژنوم خود دارای سه نسخه از کروموزوم شمارة ۲۱ هستند (درحالت‌عادی از هر کروموزوم دو نسخه در بدن افراد وجود دارد.)

کروموزوم شمارة ۲۱ حامل ژن بتا-آمیلوئيد است. به نظر می‌رسد داشتن یک نسخة اضافه از این کروموزوم احتمال تشکیل پلاک‌های آمیلوئیدی را افزایش داده و احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد.

جنسیت

طبق آمارها شیوع بیماری آلزایمر در زنان بیشتر از مردان است. دلیل این تفاوت هنوز مشخص نشده است.

MCI یا اختلال خفیف شناختی

گفتیم که اغلب افراد قبل از ابتلا به آلزایمر علائمی را بروز می‌دهند که در دستة اختلال خفیف شناختی دسته‌بندی می‌شوند. احتمال ابتلا به آلزایمر در کسانی که به MCI دچارند بسیار بیشتر از سایرین است.

آسیب سر

مطالعات نشان داده‌اند کسانی که سابقة آسیب جدی به سر داشته‌اند بیشتر از دیگران در معرض بروز آلزایمر قرار دارند. بروز آسیب تروماتیک مغزی در افراد بالای ۵۰ سال احتمال ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد.

سبک زندگی

آلزایمر یک بیماری پیچیده است و به نظر می‌رسد عوامل بسیار متنوع و مختلفی بر احتمال بروز آن نقش داشته باشند. یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها در احتمال بروز این بیماری سبک زندگی افراد و متغییرهایی است که در طول زندگی خود با آن‌ها برخورد داشته‌اند.

برای مثال حضور طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا ناشی از دود خودروها و سوختن چوب می‌تواند بر احتمال بروز آلزایمر مؤثر باشد. سوءمصرف الکل نیز از دیگر عوامل خطری است که به نظر می‌رسد احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

برخی عادت‌های ناسالم در طول زندگی مانند نداشتن ورزش کافی و منظم، نداشتن خواب کافی و باکیفیت، اضافه‌وزن، استعمال سیگار، فشارخون و چربی‌ خون بالا می‌توانند احتمال بروز آلزایمر را تاحدزیادی افزایش دهند.

خطرات و عوارض آلزایمر

فراموشی و اختلال در استدلال دو مورد از شایع‌ترین علائم آلزایمر هستند که درصورت کنترل نشدن می‌توانند بسیار خطرآفرین باشند. افراد مبتلا به آلزایمر معمولاً با مشکلات زیر مواجه می‌شوند:

• درصورت داشتن درد نمی‌توانند این مشکل را به دیگران انتقال دهند.
• اگر به یک بیماری دیگر مبتلا شوند نمی‌توانند علائم خود را توضیح بدهند.
• در دنبال کردن برنامة درمانی خود با مشکل مواجه می‌شوند.
• درصورتیکه به علت مصرف داروها دچار عوارض جانبی شوند نمی‌توانند این مشکلات را بیان کنند.

با پیشرفت بیماری، مغز به‌مرر قادر به کنترل فعالیت‌های بدن نخواهد بود. افراد مبتلا به آلزایمر شدید در بلع، حفظ تعادل، کنترل ادرار و مدفوع به مشکل می‌خورند. در نتیجه مستعد ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات دیگر از جمله سرماخوردگی، زمین خوردن، شکستگی، زخم بستر، سوءتغذیه و بی‌آبی، اسهال یا یبوست و مشکلات دهان و دندان هستند.

آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص آلزایمر اغلب از طریق آزمایش‌های بالینی، خونی و تصویربرداری انجام می‌شود. در آزمایش بالینی پزشک واکنش اعصاب را می‌سنجد:

• بررسی عکس‌العمل‌های غیرارادی
• قدرت ماهیچه‌ها
• توانایی از جا برخواستن و راه رفتن
• بررسی شنوایی و بینایی
• هماهنگی بدن
• تعادل

پزشک اغلب برای اطمینان از علت بروز علائم از آزمایش خون استفاده می‌کند. ممکن است علت علائم فرد نوعی کمبود یا سوءتغذیه باشد.

تصویربرداری از مغز با هدف تشخیص بیماری و همچنین تشخیص مرحله و شدت بیماری انجام می‌شود. پزشک از طریق تصاویر مغز میزان آسیب سلول‌های عصبی را تشخیص داده و می‌تواند روند پیشرفت بیماری را بررسی کند.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

درمان آلزایمر

 داروهای موجود برای آلزایمر می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند؛ اما همان‌طور که گفتیم آسیب ناشی از آلزایمر دائمی بوده و داروها نمی‌توانند آسیب‌های قبلی را بهبود بخشند.

 با وجود مطالعات بسیار گسترده و همه جانبه‌ای که بر آلزایمر و درمان آن انجام شده، متأسفانه هنوز درمانی برای این بیماری پیدا نشده است. ازآن‌جاییکه طبیعت این بیماری از بین رفتن سلول‌های مغز است؛ بنابراین نوعی آسیب جبران‌ناپذیر به مغز وارد می‌کند. به‌همین‌دلیل داروهای آلزایمر با هدف متوقف کردن یا کند کردن روند پیشرفت بیماری عمل می‌کنند.

در بهترین حالت، فرد مبتلا به آلزایمر با مصرف داروها و توصیه‌های پزشکان قادر خواهد بود شرایط فعلی خود را حفظ کند. البته مصرف داروها در بعضی افراد باعث می‌شوند مغز عملکرد بهتری داشته باشد و حال عمومی بیمار را بهبود می‌بخشند؛ ولی متأسفانه داروها برای تمام بیماران در این حد مؤثر نیستند.

برای آشنایی بیشتر با روش‌های درمان این بیماری به مقالة درمان آلزایمر از مجله سلامت دکتر ساینا مراجعه کنید.

کلام آخر دکتر ساینا

ازآن‌جایی‌که آسیب‌های مغزی ناشی از آلزایمر برگشت‌ناپذیرند، با شناخت علائم آلزایمر می‌توانید به‌موقع برای آغاز درمان اقدام کنید. هرچه درمان این بیماری زودتر آغاز شود، نتایج رضایت‌بخش‌تری به‌دست می‌آید. دکتر ساینا به شما توصیه می‌کند علائم آلزایمر را بشناسید و به‌محض مواجهه با این علائم در اسرع وقت با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری

سؤالات متداول