تکنیک‌های افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان

دوره‌ نوجوانی نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت بزرگسالی دارد. افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان از آن‌ها شخصیتی قوی و بااراده می‌سازد و شانس موفقیت آن‌ها را در زندگی افزایش می‌دهد. والدین، معلمان، شرایط محیط مدرسه و دوستان نقش مهمی در اعتماد به نفس نوجوانان دارند. در این مقاله به راه های افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان و نقش والدین و اطرافیان می‌پردازیم.

اهمیت اعتماد به نفس در نوجوانان

نوجوانی دوره‌ای بسیار حساس در زندگی هر انسانی است. این دوره مانند یک پل بین دو بخش بسیار مهم زندگی؛ یعنی کودکی و بزرگسالی است. وقایع نوجوانی تأثیر زیادی بر شکل‌گیری خودآگاه و ناخودآگاه افراد دارد و حتی می‌تواند بزرگسالی را دگرگون کند.

اعتماد به نفس نقشی کلیدی در شکل‌گیری شخصیت نوجوانان دارد؛ اعتماد به نفس بالا می‌تواند باعث شود نوجوانان تصمیم‌های بهتری بگیرند و زودتر به بلوغ شخصیتی برسند. همچنین اعتماد به نفس در نوجوانان باعث می‌شود بهتر با استرس‌های روحی و روانی کنار بیایند. مطالعات آماری نشان داده‌اند افرادی که در دوره‌ی نوجوانی اعتماد به نفس پائین‌تری دارند در دوران بزرگسالی به موفقیت‌های کمتری دست پیدا می‌کنند.^[۱]

والدین، معلمان و دوستان تأثیر زیادی در اعتماد به نفس نوجوانان دارند.

علت عدم اعتماد به نفس در جوانان

عوامل بسیار زیاد و متنوعی می‌توانند منجر به کاهش و کمبود اعتماد به نفس در نوجوانان شوند؛ اکثر این عوامل محیطی و اکتسابی هستند:

جو مدرسه

متأسفانه یکی از رایج‌ترین مشکلات مدارس این است که بعضی اوقات برخی دانش‌آموزان دیگران را مورد تمسخر قرار می‌دهند. مورد طعنه و تمسخر قرار گرفتن، آثار مخربی بر اعتماد به نفس نوجوانان دارد. این مشکل به‌مرور می‌تواند باعث شود که نوجوانان از حضور در مدرسه و سایر فضاهای اجتماعی احساس اضطراب و ترس پیدا کنند.

تصویر ذهنی از بدن

بعضی از واکنش‌هایی که همه‌ی ما از اطرافیان خود دریافت می‌کنیم با ظاهر ما رابطه‌ی مستقیمی دارند. شاید دیده باشید افرادی که از لحاظ ظاهری جذابیت بیشتری دارند، دایره‌ی دوستی بزرگ‌تری نیز دارند.

برعکس این قضیه نیز درست است. بعضی از نوجوانان نسبت به ظاهر خود احساس خوبی ندارند؛ تغییر و تحولات دوران بلوغ مانند تغییرات قد و وزن، جوش‌های جوانی و تغییرات هورمونی نیز بر این تصویر ذهنی اثرگذار هستند. این تصویر ذهنی نامناسب بر روابط نوجوانان با دیگران اثر مستقیم دارد و ممکن است اعتماد به نفس آن‌ها را کاهش دهد.

اثر منفی والدین و معلمان

البته همه‌ی والدین خواستار پیشرفت و موفقیت فرزندان خود هستند؛ ولی در بعضی موارد والدین ناخواسته بر اعتماد به نفس فرزندان خود اثر منفی می‌گذارند. تمایل معلمان و والدین به پیشرفت نوجوانان گاهی باعث می‌شود نوجوان را مورد انتقادهای تند و شدید قرار دهند. این‌گونه انتقادات نه‌تنها سازنده نیستند؛ بلکه اثر مخربی دارند و ممکن است نوجوانان را نسبت به درس یا سایر علایق خود دلسرد کنند. این انتقادات سخت‌گیرانه باعث می‌شوند نوجوان احساس کند هرگز کافی نیست.

همچنین احساس دوست داشته شدن از سمت والدین، تأثیر مثبتی بر اعتماد به نفس نوجوانان دارد. انتقادها و سخت‌گیری‌های بی‌جا ممکن است باعث شود نوجوان تصور کند والدینش او را دوست ندارند.

سختگیری بیش‌ازحد والدین تأثیر منفی بر اعتماد به نفس نوجوانان دارد.

توقعات غیرمنطقی

همه‌ی ما دوست داریم از حداکثر توانایی‌هایمان استفاده کنیم و موفقیت‌های روزافزون داشته باشیم؛ ولی در بسیاری از مواقع طی کردن راه موفقیت سخت است. گاهی اوقات برای کسب موفقیت ابتدا چندین بار شکست می‌خوریم.

نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. شکست خوردن انتهای راه نیست. پس با این‌که مشتاق موفقیت فرزندتان هستید سعی کنید سطح توقعات خود را منطقی نگه دارید و با اولین شکست، آن‌ها را سرزنش نکنید. یکی از دلایل کاهش اعتماد به نفس نوجوانان برآورده نکردن توقعات والدین است.

سایر علت های کمبود اعتماد به نفس نوجوانان

• حمایت نشدن از طرف دوستان، خانواده و معلم‌ها
• تأثیر منفی دوستان ناباب
• وقایع تنش‌زا؛ مانند طلاق والدین یا اسباب‌کشی به شهر جدید
• تجربه‌ی آسیب‌های روحی
• عملکرد ضعیف در مدرسه
• اختلالات روحی؛ مانند افسردگی
• اضطراب
• بیماری‌های جسمی

نشانه های کمبود اعتماد به نفس در نوجوانان

اعتماد به نفس پایین بر افکار و رفتار نوجوانان اثر می‌گذارد و می‌تواند با نشانه‌های زیر قابل تشخیص باشد:

• از اتفاقات و چیزهای جدید اجتناب می‌کنند و از فرصت‌های پیش‌روی‌شان استفاده نمی‌کنند.
• احساس می‌کنند کسی آن‌ها را نمی‌خواهد یا کسی آن‌ها را دوست ندارد.
• دیگران را به‌خاطر اشتباهات خود سرزنش می‌کنند.
• با ناامیدی به‌خوبی کنار نمی‌آیند.
• هنگام صحبت کردن با خود و همچنین در زمان مقایسه‌ی خود با دیگران بسیار منفی‌نگر هستند.
• از شکست یا شرمندگی می‌ترسند.
• در پیدا کردن دوست به مشکل برمی‌خورند.
• سطح علاقه و انگیزه‌ی پایینی دارند.
• هنگامی‌که کسی از آن‌ها تعریف می‌کند این بازخورد مثبت را نمی‌پذیرند یا به اضطراب و استرس دچار می‌شوند.

عدم اعتماد به نفس در نوجوانان تأثیر منفی در زندگی و شخصیت آن‌ها می‌گذارد. نشانه‌های عدم اعتماد به نفس را در فرزند خود جدی بگیرید. روان‌شناسان می‌توانند راه‌های افزایش اعتماد به نفس را در فرزندتان به شما آموزش دهد.

نقش پدر و مادر در شکل گرفتن اعتماد به نفس فرزند چیست؟

افراد مختلف تأثیر مستقیم یا غیرمستقیمی بر اعتماد به نفس نوجوانان دارند؛ در این بین اثر والدین از دیگران بسیار پررنگ‌تر و پراهمیت‌تر است. حمایت‌های شما از فرزندان نوجوان‌تان می‌تواند اصلی‌ترین عنصر سازنده‌ی اعتماد به نفس آن‌ها باشد.

احساسی که شما نسبت به فرزند نوجوان خود دارید ارتباط مستقیمی بر سطح اعتماد به نفس آن‌ها دارد. نکته‌ی حائز اهمیت این است که رفتار والدین با نوجوانان به یک نوع معیار برای رفتار دیگران با آن‌ها تبدیل می‌شود؛ بنابراین بسیار مهم است که الگوی صحیحی برای فرزند خود بوده و رفتار سنجیده‌ای داشته باشید.

والدین بیشترین نقش را در درمان اعتماد به نفس پایین در نوجوانان دارند.

راهکارهای افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان

همان‌طورکه گفتیم اثربخشی شما بر اعتماد به نفس فرزند نوجوان‌تان از هر فرد دیگری بیشتر است. با رعایت بعضی موارد می‌توانید اعتماد به نفس فرزندتان را متحول کنید:

به آن‌ها احترام بگذارید

فراموش نکنید که نوجوانان هرروز از دوران کودکی فاصله می‌گیرند و به بزرگسالی نزدیک‌تر می‌شوند؛ پس سعی کنید با آن‌ها مانند کودکان رفتار نکنید. شخصیت مستقل آن‌ها را جدی بگیرید و سعی کنید رابطه‌ای با احترام متقابل داشته باشید.

همچنین ترس‌ها و نگرانی‌های آن‌ها را بی‌اهمیت نشمارید و سعی کنید به دید یک بزرگسال به آن‌ها نگاه کنید.

از آن‌ها تعریف کنید

شاید تحسین‌های مداوم و مکرر کمی زیاده‌روی به‌نظر برسد؛ اما تعریف کردن از دستاوردهای نوجوانان هم بر اعتماد به نفس آن‌ها می‌افزاید و هم آن‌ها را تشویق می‌کند برای اهداف جدید خود برنامه‌ریزی و تلاش کنند.

به فرزندان نوجوان خود یادآوری کنید که به آن‌ها افتخار می‌کنید و آن‌ها را دوست دارید. این کلمات می‌توانند تفاوت چشم‌گیری در شخصیت فرزندتان ایجاد کنند.

از انتقاد کردن بپرهیزید

سعی کنید تا جای ممکن از انتقاد کردن پرهیز کنید. البته انتقاد نکردن به این معنی نیست که همواره با تمام تصمیمات و رفتارهای آن‌ها موافقت کنید؛ بلکه باید عقاید و نظرات خود را در محیطی آرام و پرآرامش به فرزندتان بگویید.

در اغلب مواقع نوجوانان هنگامی‌که مورد انتقاد قرار می‌گیرند خودشان را سرزنش می‌کنند یا ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز دهند؛ به‌همین‌منظور، بهتر است ابتدا بستر مناسبی مهیا کنید و حین انتقاد کردن به آن‌ها یادآوری کنید که همچنان آن‌ها را دوست دارید.

از دوستان خوب آن‌ها استقبال کنید

نظارت کردن بر دوستان و کنترل کردن روابط نوجوانان سخت و حتی اشتباه است؛ ولی ازآنجایی‌که دوستی‌های نامناسب اثر منفی و مخربی بر شخصیت و اعتماد به نفس نوجوانان دارند بهتر است تا جای ممکن دوستی‌های آن‌ها را تحت نظر داشته باشید. به فرزند خود تفاوت بین دوستان خوب و بد را بیاموزید و ارزش‌گذاری صحیح را به آن‌ها یاد بدهید.

روان‌شناسان می‌توانند شما را با بهترین راه های افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان آشنا کنند.

از مشاور کمک بگیرید

صحبت کردن با روان‌شناسان الزاماً به معنی شرایط بغرنج و غیرقابل‌کنترل نیست! نوجوانی دوره‌ی حساسی است و یک مشاور مجرب می‌تواند مانند یک راهنمای کاربلد شما را در این مسیر هدایت کند.

به خاطر داشته باشید اعتماد به نفس پایین در نوجوانی قرار نیست خودبه‌خود بهبود یابد؛ بلکه این مشکل می‌تواند پس‌رفت بزرگی برای فرزندتان باشد و مانع از موفقیت او در آینده شود.

بر نقاط قوت تمرکز کنید

به فرزندتان بیاموزید که توانایی‌های خودش را بشناسد و از آن‌ها غافل نشود. همچنین شما نیز باید نقاط قوت فرزندتان را جدی بگیرید و هرگز آن‌ها را با دیگران مقایسه نکنید. به فرزندتان یاد بدهید که افراد مختلف با هم متفاوت هستند و ویژگی‌های شخصیتی متفاوتی دارند.

آن‌ها را به انجام فعالیت‌های مختلف تشویق کنید

فرزند خود را به‌سمت امتحان کردن انواع فعالیت‌های متفرقه سوق دهید. فعالیت‌های هنری و ورزشی از بهترین گزینه‌ها برای نوجوانان هستند. چنین مهارت‌هایی چندین اثر مثبت دارند:

• به فرزندتان کمک می‌کنند علایق و شخصیت خود را بهتر بشناسد.
• فرصت‌های بیشتری پیش‌روی آن‌ها می‌گذارد و با افزایش شانس موفقیت، اعتماد به نفس آن‌ها را افزایش می‌دهد.
• این فعالیت‌ها مهارت کار گروهی نوجوانان را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند در اجتماع با اعتماد به نفس بیشتری ظاهر شوند.

قوی بودن را به آن‌ها آموزش دهید

به فرزندتان بیاموزید در مقابل مواردی مانند طعنه‌های دیگران و مورد مزاح قرار گرفتن مقاوم باشند و با اولین برخورد منفی اعتماد به نفس خود را از دست ندهند.

بعضی اوقات پذیرش شوخی و خنده‌ی دیگران به جنبه و درک بالایی نیاز دارد. با کمک فرزندتان هوش اجتماعی آن‌ها را افزایش دهید و به آن‌ها کمک کنید قدرت پذیرش چنین بازخوردهایی را داشته باشند.

توصیه هایی به نوجوانان

علاوه بر فعالیت‌های مشترک با والدین؛ شما نوجوانان نیز می‌توانید اعتماد به نفس خودتان را افزایش دهید:

• با کسانی معاشرت کنید که رفتار مناسبی با شما دارند. از کسانی که شما را تحقیر می‌کنند یا دست‌آوردهای شما را ناچیز می‌شمارند دوری کنید. اطراف خود را با دوستانی پر کنید که به شما انگیزه‌ی پیشرفت می‌دهند و پابه‌پای شما برای اهدافشان تلاش می‌کنند.
• کمال‌گرا نباشید! همیشه به بهترین نحوی که می‌توانید تلاش کنید؛ ولی اگر نتیجه آن‌قدر که انتظار داشتید عالی نبود خودتان را سرزنش نکنید. کمال‌گرا بودن به‌مرور باعث می‌شود توقعات غیرمنطقی داشته باشید و وقتی این توقعات به واقعیت تبدیل نشوند اعتماد به نفس شما نیز رفته‌رفته کاهش پیدا می‌کند.
• اهداف مشخص داشته باشید و برای رسیدن به آن‌ها تلاش کنید. یکی از بهترین راه‌های افزایش اعتماد به نفس داشتن اهداف مشخص و دقیق است. خواسته‌هایتان را به‌صورت اهداف شفاف بنویسید. سپس یک برنامه‌ی منطقی برای رسیدن به آن‌ها تنظیم کنید. سعی کنید برنامه‌ای که می‌نویسید واقع‌گرایانه باشد و از بلندپروازی دوری کنید. به برنامه‌ی خود متعهد بمانید و به موفقیت‌های کوچک و بزرگ خود افتخار کنید.

• مثبت‌نگر باشید. بعضی اوقات تمرکز کردن بر نیمه‌ی پر لیوان کار سختی به‌نظر می‌رسد؛ ولی حواس‌تان باشد که توجه کردن به نقاط منفی فقط باعث ناراحتی و تضعیف روحیه‌ی شما می‌شود. از این به بعد سعی کنید نسبت به افکار خود آگاهی داشته باشید و هربار که ناخودآگاه‌تان بر نیمه‌ی پر لیوان متمرکز شد، با آگاهی کامل بر ویژگی‌ها و نقاط مثبت تمرکز کنید.

• به دیگران کمک کنید. کمک کردن به دیگران یکی از بهترین راه‌ها برای افزایش اعتماد به نفس است. به هم‌کلاسی‌های خود در حل مسائل کمک کنید، در کارهای خانه مشارکت کنید یا به خواهر و برادرتان کمک کنید. مهربانی و یاری رساندن را به یک عادت تبدیل کنید. این کار باعث می‌شود احساس بهتری نسبت به خودتان پیدا کنید و رفته‌رفته اعتماد به نفس‌تان افزایش می‌یابد.

کلام آخر دکترساینا

والدین نقش کلیدی در شکل‌گیری و افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان دارند. نوجوانی دوره‌ی چالش‌برانگیزی است و واکنش‌های احساسی یا سختگیری‌های بیش‌ازحد شما، اثر منفی بر اعتماد به نفس فرزندتان می‌گذارد. کمک گرفتن از مشاوران و روان‌شناسان به‌هیچ‌عنوان نشانه‌ی ضعف یا وجود مشکلی جدی نیست؛ برعکس روان‌شناسان به شما کمک می‌کنند دید بهتری نسبت به اوضاع داشته باشید و تصمیمات بهتری بگیرید. بنابراین اگر نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس را در فرزند نوجوان خود می‌بینید یا بر سر موضوعات مختلف با فرزندتان چالش دارید، از یک روانشناس کمک بگیرید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.