سونوگرافی شکم و لگن رایج‌ترین نوع سونوگرافی و یک روش بی‌خطر و ایمن است. سونوگرافی شکم و لگن کاربردهای متعددی دارد و از آن می‌توان برای تشخیص بیماری‌ها، پیگیری روند درمان، کمک به فرآیند نمونه‌برداری، کمک به فرآیند برخی روش‌های درمانی و همچنین بررسی وضعیت رشد و سلامت جنین در افراد باردار استفاده کرد. در این مقاله به کاربردهای سونوگرافی شکم و لگن و انواع مختلف آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکم و لگن یک روش تشخیصی غیرتهاجمی است که برای بررسی اندام‌های داخل شکم . لگن مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این روش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویری از ساختارهای داخل حفره‌ی شکم و لگن شکل می‌گیرد. این تصاویر اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص مشکلات مختلف در اختیار پزشک می‌گذارد. پزشک از این تصاویر برای تشخیص بیماری‌ها، ارزیابی روند درمان بیماری و … استفاده می‌کند. سونوگرافی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در اغلب آن‌ها پروب دستگاه روی بدن شما قرار داده می‌شود؛ اما در برخی از انواع سونوگرافی لگن، پروب به بدن شما وارد می‌شود.
سونوگرافی شکم و لگن رایج‌ترین انواع سونوگرافی است که به روش‌های مختلف و به دلایل مختلفی انجام می‌شود؛ از جمله:
- مشاهده‌ی رحم و تخمدان‌ها طی بارداری و بررسی وضعیت سلامت جنین
- تشخیص بیماری‌های گوارشی
- هدایت سوزن برای برداشتن بیوپسی یا درمان تومور
- بررسی مشکلات دستگاه تناسلی و پروستات
- بررسی جریان خون در اندام‌های شکمی
سونوگرافی شکم و لگن در فرآیندهای تشخیص، پیگیری، نمونه‌برداری و درمان کاربرد دارد.
سونوگرافی شکم
سونوگرافی شکم برای بررسی اندام‌ها و عروق حفره‌ی شکمی تجویز می‌شود. این اندام‌ها عبارت‌اند از:
- معده
- روده‌ها
- کلیه‌ها
- کبد
- کیسه‌ی صفرا
- پانکراس
- مجاری صفراوی
- طحال
- آئورت شکمی و سایر عروق خونی شکم.
سونوگرافی شکمی برای شناسایی مشکلات متعددی کاربرد دارد. یکی از رایج‌ترین کاربردهای این نوع از سونوگرافی، تشخیص آنوریسم آئورت است. اگر سن شما بالای ۶۵ سال است و سابقه‌ی مصرف دخانیات دارید، یا اگر سابقه‌ی آنوریسم آئورت در خانواده‌ی شما دیده می‌شود، توصیه می‌شود سونوگرافی شکم انجام دهید. همچنین اگر پزشک به موارد زیر یا برخی موارد دیگر شک کند، سونوگرافی شکمی را تجویز می‌کند:
- لخته‌ی خون
- بزرگ شدن اندام‌ها (مانند کبد، طحال، کلیه‌ها)
- تجمع مایع در حفره‌ی شکمی
- سنگ صفرا
- فتق
- التهاب پانکراس
- انسداد یا سرطان کلیه
- سنگ کلیه
- سرطان کبد
- آپاندیسیت
- سایر تومورهای شکمی
البته سونوگرافی شکمی در طی انجام برخی فرآیندهای پزشکی نیز کاربرد دارد. مثلاً هنگام انجام بیوپسی یا تخلیه‌ي کیست یا آبسه پزشک از سونوگرافی برای انجام دقیق‌تر کار کمک می‌گیرد.
انتخاب نوع سونوگرافی بستگی به مواردی دارد که پزشک می‌خواهد بررسی کند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص گوارش و کبد کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص گوارش ارتباط آنلاین با متخصص گوارشکاربرد سونوگرافی لگن در زنان
سونوگرافی لگن در زنان کاربردهای بسیاری دارد و برای بررسی وضعیت سلامت اندام تولیدمثلی و تناسلی به کار می‌رود. در سونوگرافی لگن موارد زیر موردبررسی قرار می‌گیرد:
- بررسی اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان
- بررسی ضخامت و وجود مایع در میومتر، آندومتر، لولههای رحمی یا مثانه
- طول و ضخامت دهانه رحم
- تغییر شکل مثانه
- ارزیابی میزان جریان خون در اندام لگنی
- بررسی وضعیت رشد و سلامت جنین طی دوران بارداری
سونوگرافی لگن می‌تواند اطلاعات بسیاری در مورد اندازه، محل و ساختار تودههای لگن ارائه دهد؛ اما برای تشخیص سرطان نیاز به انجام سایر روش‌های تشخیصی است. همچنین از سونوگرافی لگن در زنان برای تشخیص بیمارهای مانند ناهنجاری‌های آندومتر، فیبروم، موقعیت قرارگیری IUD، بیماری التهاب لگن و سایر عفونتها، خونریزی بعد از یائسگی، نظارت بر اندازه فولیکول تخمدان (جهت ارزیابی قدرت باروری)، حاملگی خارج رحمی، نظارت بر رشد جنین و ارزیابی برخی شرایط جنین به کار می‌رود.
برای مطالعه‌ی بیشتر به مقاله‌ی سونوگرافی رحم و تخمدان مراجعه کنید.
کاربرد سونوگرافی لگن در مردان
سونوگرافی لگن در مردان برای بررسی وضعیت سلامت دستگاه تناسلی و تولیدمثلی به کار می‌رود و در موارد زیر کاربرد زیادی دارد:
- بررسی وضعیت پروستات، غدد لنفاوی، بافت نرم
- اندازه‌گیری حجم ادرار باقی‌مانده در مثانه و ساختار کلی مثانه و ضخامت دیواره آن
- بررسی التهاب دستگاه تناسلی
- بررسی علل ناباروری در مردان و اختلال نعوظ
- شناسایی تودهی خوش‌خیم مانند کیست و آبسه
- شناسایی تودههای بدخیم
- تشخیص سنگهای ادراری
- بررسی مجرای وازو دفران
در طی انواع مختلف سونوگرافی اغلب اندام‌های دستگاه گوارشی و تناسلی و همچنین عروق خونی این نواحی بررسی می‌شوند.
نحوه انجام سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکمی یک روش انجام دارد؛ اما سونوگرافی لگن به سه روش سونوگرافی شکمی، واژینال و رکتال انجام می‌شود. نوع سونوگرافی بستگی به علت مراجعه و جنسیت فرد دارد.
سونوگرافی شکمی
سونوگرافی شکم برای بررسی مشکلات دستگاه گوارش، دستگاه ادراری و همچنین دستگاه تناسلی زنان و مردان تجویز می‌شود. در سونوگرافی شکم از شما خواسته می‌شود که لباس‌های خود را در بیاورید و لباس مخصوص بپوشید. سپس روی تخت به پشت دراز بکشید و شکم خود را در معرض بگذارید. پزشک یا تکنسین کمی ژل گرم را روی شکم شما پخش می‌کند و وسیله‌ی کوچکی به نام پروب را در جهات مختلف روی شکم شما حرکت می‌دهد. امواج به اندام‌های شما منتقل می‌شود و بازمی‌گردد. انعکاس این امواج در دستگاه پردازش می‌شود و به‌صورت تصاویری واضح بر روی مانیتور ظاهر می‌شود.
از این روش برای بررسی اندام‌های موجود در حفره‌ي شکم و لگن استفاده می‌شود.
سونوگرافی ترنس واژینال
این روش تنها در زنان به کار می‌رود. در این روش پروب به همراه پوشش لاتکس‌دار وارد واژن می‌شود.
این روش معمولاً در موارد زیر تجویز می‌شود:
- مشاهده‌ی موارد غیرطبیعی در معاینه‌ی شکم یا لگن
- خونریزی غیرطبیعی از واژن
- درد لگنی
- بارداری خارج‌رحمی
- ناباروری
- بررسی کیست یا فیبروئید رحم
- بررسی قرارگیری صحیح IUD
همچنین در طی بارداری نیز ممکن است این روش تجویز شود:
- بررسی ضربان قلب جنین
- بررسی گردن رحم از نظر وجود مشکلاتی که می‌تواند منجربه سقط جنین یا زایمان زودرس شود.
- شناسایی مشکلات جفت
- شناسایی منبع خونریزی غیرطبیعی
- تشخیص سقط ناخواسته و احتمالبی جنین
- تأیید بارداری در مراحل اولیه
سونوگرافی ترنس رکتال
سونوگرافی ترنس رکتال یا سونوگرافی پروستات در مردان و برای بررسی پروستات و بافت‌های اطراف آن کاربرد دارد. در این روش پروب از طریق مقعد وارد بدن می‌شود. این سونوگرافی معمولاً زمانی تجویز می‌شود که آنتی‌ژن اختصاصی پروستات در آزمایش خون بالا بوده یا پزشک در طی معاینه به مورد مشکوکی برخورد کرده است. کاربرد این روش به‌طورکلی برای موارد زیر است:
- بررسی پروستات از نظر هرگونه بافت غیرطبیعی
- هدایت سوزن برای برداشتن بیوپسی از پروستات
- بررسی اندازه و شکل پروستات
- بررسی علت ناباروری مانند وجود کیست
- هدایت پزشک هنگام انجام برخی فرآیندهای درمانی
بسته به نوع سونوگرافی، ممکن است پروب تنها روی پوست شکم شما حرکت داده شود یا از طیق واژن یا مقعد وارد بدن شود.
بهترین زمان انجام سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکم و لگن در زنان و مردان معمولاً در هر زمان قابل انجام است. زنان معمولاً در هر زمان از سیکل قاعدگی خود میتوانند سونوگرافی لگن انجام دهند؛ تنها در برخی موارد مانند بررسی علت خونریزیهای غیرطبیعی یا مشکلات مربوط به قاعدگی ممکن است انجام سونوگرافی بعد از اتمام دوران پریود صورت گیرد.
در برخی موارد که هدف بررسی اندازه فولیکول یا باروری است، در این شرایط معمولاً سونوگرافی در روز ۹ سیکل قاعدگی انجام می‌شود.
آمادگی های لازم برای سونوگرافی شکم و لگن چیست؟
سونوگرافی شکم و لگن یک روش غیرتهاجمی است که اغلب نیاز به آمادگی خاصی ندارد؛ اما در برخی موارد جهت بررسی بهتر ممکن است نیاز به برخی از آمادگی‌ها باشد:
در سونوگرافی شکم:
- از جویدن آدامس خودداری کنید؛ چراکه ممکن است باعث بلع هوا شود و کیفیت تصاویر را کاهش دهد.
- معمولاً از شما خواسته می‌شود هشت ساعت ناشتا باشید. معده‌ی پر بر کیفیت تصاویر اثر منفی دارد.
- اگر بررسی اندام‌های لگنی مد نظر باشد از شما خواسته می‌شود یک تا دو ساعت پیش از سونوگرافی آب بنوشید تا مثانه کمی پر باشد.
در سونوگرافی ترنس واژینال:
- معمولاً از شما خواسته می‌شود مثانه خالی باشد. دراین‌صورت قبل از انجام سونوگرافی اقدام به دفع ادرار می‌کنید.
در سونوگرافی ترنس رکتال:
- معمولاً از شما خواسته می‌شود مثانه خالی باشد. دراین‌صورت قبل از انجام سونوگرافی اقدام به دفع ادرار می‌کنید.
- همچنین معمولاً بین ۱ تا ۴ ساعت پیش از انجام سونوگرافی باید تنقیه انجام دهید تا کولون برای بررسی خالی و تمیز باشد.
همچنین اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتماً از پزشک خود در این زمینه سؤال کنید. ممکن است نیاز باشد برخی داروها را (مانند داروهای رقیق‌کننده‌ی خون) چند ساعت پیش از سونوگرافی مصرف نکنید.
در سونوگرافی تنها از امواج صوتی با انرژی پایین استفاده می‌شود. بنابراین این روش کاملاً ایمن و بی‌ضرر است.
آیا سونوگرافی شکم و لگن عوارضی هم دارد؟
سونوگرافی شکم و لگن به علت عدم استفاده از اشعه ایکس کاملاً ایمن و بدون خطر است. در سونوگرافی شکمی ممکن است پر بودن مثانه باعث ایجاد کمی ناراحتی در فرد شود. سونوگرافی واژینال نیز می‌تواند کمی احساس فشار یا ناراحتی ایجاد کند. همچنین به علت آنکه در سونوگرافی واژینال از پروب به همراه پوشش لاتکس استفاده می‌شود ممکن است در برخی افراد باعث حساسیت شود.
در صورت سابقه‌ی حساسیت به لاتکس حتماً قبل از سونوگرافی واژینال به پزشک اطلاع دهید. نوع سونوگرافی معمولاً با توجه به شرایط بیمار و علت مراجعه انتخاب می‌شود.
کلام آخر دکتر ساینا
سونوگرافی شکم و لگن روشی بی‌خطر است که کاربردهای مختلفی دارد. آمادگی‌های پیش از انجام سونوگرافی، بسته به نوع آن کمی متفاوت است. پیش از انجام سونوگرافی شکم و لگن از پزشک خود درباره‌ی آمادگی‌های لازم سؤال کنید. همچنین اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
سؤالات متداول
برای سونوگرافی شکم توصیه می‌شود شب قبل غذای سبک مصرف کنید و ۸ ساعت ناشتا باشید.