تاتوره

تأیید شده توسط تیم پزشکی دکترساینااطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک، خوددرمانی نکنید. دریافت مشاوره آنلاین

فواید

مصارف دارویی طب سنتی و مصارف تایید نشده: گفته می شود که له کرده برگ های تازه برای تحلیل ورم و التیام زخم ها مفید است. دانه های تاتوره هم در طب سنتی برای تسکین درد بواسیر و همچنین به عنوان ماده ضد عفونی، برای رفع نفخ، درد های دوران قائدگی، قطع تعریق شبانه افراد دچار سل و حمله های آسم به کار می رود. تاتوره در اروپا به نام پودر آسم نیز معروف است. همچنین مصرف عصاره تازه ی دانه ها برای رفع شوره سر و جلوگیری از ریزش مو کاربرد دارد. با این حال مصرف آن به صورت خوراکی به جز تحت نظارت پزشک متخصص این امر جایز نیست (و البته در اغلب موارد پزشکان ما در این امر تخصص ندارند). مصرف دانه های آن باعث افزایش قوای جنسی می شود (به خصوص در زن ها). در چین از آن به عنوان ضد نفخ، کنترل هایپر اکتیویته (نوعی فعالیت بیش از حد غیر ارادی) و جلوگیری از تعریق شبانه استفاده می شود. تاتوره به صورت سیگار برای افراد دارای آسم مفید است (در بین روس ها شناخته شده است). اعراب و مردمان آفریقایی هم از سیگار آن برای بهبود آنفولانزا و آسم استفاده می کرده اند. . عوارض جانبی: از عوار ض دارو های به دست آمده از آن که خاصیت آنتی کولینرژیک دارند می توان به خشکی دهان، گشاد شدن مردمک چشم (داروی هماتروپین که مشتق همین ترکیبات است در چشم پزشکی استفاده دارویی-تشخیصی دارد) و حبس ادرار می باشد. گیجی، تاری دید، سرخوشی بیش از حد، تاخیر در احساس ها و نهایتاً مرگ در اثر سوء مصرف این گیاه گزارش شده است. مصرف بیش از حد آن باعث زوال عقل و جنون می شود. چنانچه مقدار کمی از آن خورده شده باشد با خوراندن رازیانه ی کوبیده یا فلفل سیاه نرم از ضرر آن تا حدودی کاسته می شود. باید کسی که تاتوره را خورده هر چه زودتر وادار به استفراغ کنیم و بدن او را گرم نگه داریم. برخی افراد برای خودکشی از تاتوره استفاده می کرده اند که در فرد باعث خشکی گلو، ایجاد حالت روانگردانی، گیجی، تلو تلو خوردن و کما می شود. حیواناتی که احتمالاً از گیاه استفاده کنند نیز ممکن است دچار مسمومیت شوند. به عنوان ضد سم گیاه از پیلوکارپین و فیزوستیگمین خوراکی استفاده می شود. برای کاهش دمای بدن هم در صورت نیاز از آب سرد می توان استفاده کرد. شیرین بیان هم به عنوان دیگر پادزهر گیاه نام برده شده است. با توجه به گل های زیبای گیاه ممکن است گاهی کودکان با آن بازی کنند و در صورت مصرف دچار مسمومیت شوند. بنابراین باید مراقب نزدیک شدن کودکان به این گیاه بسیار سمی باشیم (به خصوص مناطق شمالی کشور ایران-به طور کلی دارو ها در تعریفشان سم هستند). امروزه دارو های چندی از آلکالوئید های این گیاه تهیه می شوند (مثل هیوسین ان بوتیل بروماید که برای اسپاسم های دستگاه گوارش به کار می رود) ولی باید توجه داشت که دز داروی به کار رفته در این دارو ها معین و در حد درمانی و کمتر از حد سمی است. بنابراین مصرف گیاه خام یا فرآورده های غیر استاندارد آن به هیچ وجه توصیه نمی شود.

مضرات

هشدار

مصرف جوشانده این گیاه به مقدار زیاد باعث مرگ می‌شود.

طرز استفاده

تاتوره یک گیاه علفی یکساله‌است که از خرداد تا مهر گل می‌دهد و به احتمال زیاد بومی شمال شرقی آمریکای شمالی می‌باشد و از آنجا به دیگر مناطق آمریکا، اروپا و سایر مناطق دنیا وارد شده‌است. تاتوره در زمینهای بایر، کنار جاده و نزدیک مناطق مسکونی در ارتفاعات کم تا نسبتاً زیاد در بیشتر مناطق معتدله و نیمه حاره نیمکره شمالی یافت می‌شود. امروزه این گیاه در تمام کشورهای دنیا یافت می‌شود. بیشتر داروی خام در برگهای گیاهان گلدار و بندرت دربذور رسیده وجود دارد. برگها را در سایه یا در گرمای مصنوعی حدود ۵۰ درجه سانتی گراد خشک می‌کنند. دارو طعم تلخ و شوری دارد. با توجه به اینکه گیاه شدیداً سمی است دقت زیادی هنگام جمع آوری باید صورت گیرد . برگها حاوی الکالوئیدهای تروپان سمی به مقادیر ۵/۰ درصد بوده و علاوه بر آن بذور حاوی حدود ۲۰ درصد روغن می‌باشند. عمل الکالوئیدهای تروپان و موارد استفاده آن همانند بذر البنج و بلادون می‌باشد.دارو بعضی اوقات در سیگارهای ضد تنگی نفس استفاده می‌شود. تاتوره معمولاً بصورت وحشی جمع آوری می‌شود. انواع زراعی آنهایی هستند که برای تهیه دارو استفاده می‌شوند بخصوص گونه‌هایی که غنی از اسکوپولامین می‌باشند مانند Datura innoxia (مناطق حاره‌ای آمریکا) D.metel (مناطق حاره و نیمه حاره آسیا و آفریقا) یا ارقامی از D.Stramonium بخصوص آنهایی که کپسول‌های بدون برآمدگی و محتوای بیشتر آلکالوئید هستند. این گیاه از نیمه دوم قرن شانزدهم در اسپانیا شناخته شده بود و به دیگر کشورها به‌عنوان یک گیاه زینتی وارد شد. یک قرن بعد از این وضعیت خارج شد و به‌عنوان یک گیاه وحشی مستقر گردید. بازگشت به صفحه خواص دارویی گیاهان

۲ تاتوره DATURA STRAMONIUM: نام داتورا (DATURA) که به زبان لاتین به این نبات داده شده مشتق از نام فارسی تاتوره‌است زیرا این نبات اصلاً ً بومی ایران بوده به نام‌های تاتوله، جوزماش، نبات اهریمنی، علف شیطان و غیره نیز نامیده می‌شود. دسقوریدس و تئوفر است دو تن از علمای قرن اول و دوم یونان این گیاه را جزو نباتات سمی نام برده‌اند. در قدیم این گیاه در داروسازی مصارف زیاد داشته و در طب انسانی و دامپزشکی به کار می‌رفته‌است تاتوره به طور وحشی در زمین‌های لم یزرع و کنار جاده‌ها می‌روید.این نبات بومی مشرق زمین بوده منشاء اصلی آن کناره بحر خزر است، در اواسط قرون وسطی به تمام اروپا و بعد به آمریکا و نقاط دیگر برده شده‌است و در اکثر ممالک دنیا به مقدار فراوان وجود دارد تاتوره درخچه ایست یک ساله با ساقه‌ای بی کرک و منشعب به طول ۴۰ سانتی متر تا ۲ متر استوانه شکل وبه رنگ سبز، قطر ساقه اصلی نسبت به رشد گیاه به ۱-۲ سانتی متر می‌رسد. برگ‌های این گیاه معمولاًمتناوب بوده صفحه آنها پهن و بیضی نوک تیز و یا منظم و مدور است طول برگ‌ها ۱۰-۱۲ و عرض شان ۶-۸ سانتی متر است اگر کمی از برگ تازه تاتوره را در دست له نمائید بویی تهوع آور وغیر مطبوع از آن متصاعد می‌گردد. ولی برگ خشک شده بوی خیلی کمتری دارد برگ‌ها گس، قی آور و دانه کمی تلخ است گل‌های تاتوره شبیه شیپور و تک تک می‌باشد و در گل بیش از یک یا دو روز دوام ندارد. دانه‌های تاتوره شبیه دانه‌های سماق و شکل شان قلوه‌ای و در دو سطح جانبی صاف و هموار و در سطح زیری و روئی زگیل دار است. رنگ این دانه‌ها سیاه مایل به قهوه‌ای است و بزرگی آنها ۴-۵ میلی لیتر است میوه آن بیضی شکل خاردار و کپسول است که با چهار شکاف باز می‌شود. ماده سمی این گیاه ماده «داتورین» است. داتورین از سه آلکالوئید آتروپین، هیوسیامین و اسکوپولامین تشکیل یافته‌است. این آلکالوئیدها در نبات به حالت ترکیب با اسید مالیک، اسید اتروپیم و اسید داتوریک وجود دارد که در بین آنها مقدار آلکالوئید هیوسیامین از سایرین بیشتر است. SINGH & VASHISHTA (۱۹۷۷) اظهار می‌دارند تاتوره بوته‌ای است که در ساحل نهرها می‌روید و دارای یک نوع آلکالوئید است که باعث مسمومیت اعصاب شده و در صورتی که خورده شود باعث نفخ، بی قراری، فلج و کوری مطلق و مرگ سریع شتر خواهد شد. درمان : برای نجات مسموم بایستی سم وارد شده به معده را با استفاده از داروی قی آور خارج نمود، زیرا حالت استفراغ غالباً خود به خود ایجاد نمی‌شود و معمولاً ً از ضد سم هائی نظیر مورفین یا پیلوکارپین استفاده می‌شود خوراندن قهوه غلیظ ومحرک‌های مختلف و غیره مفید است.

ترکیبات

ماده سمی این گیاه ماده «داتورین» است. داتورین از سه آلکالوئید آتروپین، هیوسیامین و اسکوپولامین تشکیل یافته‌است. این آلکالوئیدها در نبات به حالت ترکیب با اسید مالیک، اسید اتروپیم و اسید داتوریک وجود دارد که در بین آنها مقدار آلکالوئید هیوسیامین از سایرین بیشتر است.
ترکیبات شیمیایی مهم: برگ تاتوره علفی دارای آلکالوئید های تروپانی از جمله هیوسیامین، آتروپین و هیوسین است. دانه های آن هم دارای مقداری آلکالوئید و روغن ثابتی شامل داتوریک اسید و سایر اسید های آلی است. کلاً ترکیبات قسمت های مختلف گیاه نسبتاً یکسان است و تنها مقادیر آن ها در قسمت های مختلف فرق می کند. بیشترین درصد ترکیبات مهم اول در دانه ها، سپس در برگ ها و کمتر از همه در ساقه هاست.
. مصارف دارویی تایید شده: آتروپین یکی از داروهای استراتژیک در امریکاست که از تاتوره به دست می آید.

اثرات گزارش شده برای آن شامل ضد درد، بی حس کننده، ضد آسم، ضد التهاب، ضد پارکینسون، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، افزایش دهنده قوای جنسی، ضد ترشح بزاق، مسکن سیستم عصبی مرکزی، محرک آن ، بازکننده ی برونش ها، روانگردان، خواب آور و مخدر است.

تاریخچه

 پیشینه تاریخی: این جنس در ایران دو گونه علفی یک ساله سمی دارد اما گونه D. innoxia (داتوره گل درشت) به خاطر زیبایی گل های آن گاهی به صورت زینتی در باغچه منازل کاشته می شود. معروفترین گونه آن D. stramonium می باشد. تاتوره علفی با این نام علمی شناخته می شود که گیاهی است علفی، یک ساله و بسیار سمی. بلندی کیاه در حدود یک متر است. برگ های آن ناصاف، پهن و به طول ده تا پانزده و پهنای هفت تا هشت سانتیمتر و به شکل مثلثی نوک تیز می باشد. در اطراف برگ بریدگی ها و شکستگی های نامنظم وجود دارد. گل های آن درشت و منفرد، بوقی شکل به رنگ سفید یا بنفش است که در اواخر بهار ظاهر می شود. به دلیل داشتن همین گل های زیبا و درشت از گیاهان زینتی هم به حساب می آید. میوه ی آن پوشینه و به تخم مرغی شکل است که سطح خارج آن خاردار می باشد. داخل میوه به چهار خانه تقسیم می شود که حدود ۴۰۰ دانه داخل آن قرار دارد. این گیاه بومی هندوستان و سواحل دریای خزر است ولی امروزه در اغلب مناطق اروپا، آمریکا و آسیا انتشار دارد. در ایران در مناطق اطراف تهران، کرج، ری، راه تهران-فیروزکوه، مناطق غیر مزروع اراک، آذربایجان، بلوچستان، مازندران، راه غازیان به چوکام و رودبار-رشت به طور خودرو دیده می شود. تاتوره درخت مانند نیز داریم با نام علمی D. fastueuse (Purple flower thorn apple) که ترکیباتی مشابه تاتوره علفی دارد.

طبیعت

طبیعت گیاه را در طب سنتی سرد و خشک می دانند.