اختلال اضطرابی در کودکان شایع‌ترین مشکل روان‌شناختی کودکان است. کودکان در مقایسه با بزرگسالان نسبت به عوامل استرس‌زا حساس‌تر هستند و عوامل مختلف محیطی و ژنتیکی می‌تواند منجر به بروز اضطراب کودکان شود. در این مقاله به بررسی علل و نشانه‌های اضطراب کودکان و همچنین روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
چه چیزی باعث اختلالات اضطرابی در کودکان می‌شود؟
احساس ترس و نگرانی گاهی اوقات در روند زندگی کودک امری عادی است. اضطراب کودکان ممکن است به دلایل مختلفی مانند تغییر مدرسه یا شرکت در یک آزمون مهم رخ دهد. اغلب کودکان بر ترس و اضطراب خود غلبه می‌کنند؛ اما ممکن است برخی دیگر به‌راحتی نتوانند با احساس ترس، نگرانی و اندوه خود کنار بیایند و این امر باعث اختلال اضطرابی در کودک می‌شود. اختلال اضطرابی شایع‌ترین مشکل روان در کودکان است و حداقل ۷٪ از کودکان آن را تجربه می‌کنند.[۱]
سه دسته عوامل زیستی، خانوادگی و محیطی در بروز اضطراب در کودکان نقش دارند:
عوامل زیستی
دسته‌ای از مواد شیمیایی به نام نوروترنسمیترها در مغز مسئول انتقال پیام‌ها و کنترل احساسات هستند. به‌هم‌خوردن تعادل نوروترنسمیترها می‌تواند منجر به احساس اضطراب در فرد شود.
عوامل خانوادگی
عوامل ژنتیکی در بروز اضطراب دخیل‌اند و ممکن است کودک اضطراب را از والدین خود ارث ببرد. به‌علاوه، کودک اضطراب را از والدین و اطرافیان خود یاد می‌گیرد. بنابراین کودکان والدین مضطرب بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به اختلال اضطرابی کودکان هستند.
عوامل محیطی
تجربه‌ها آسیب‌زا (همچون جدایی والدین، بیماری یا مرگ اعضای خانواده) می‌تواند منجر به آغاز اختلال اضطرابی در کودک شود.
علائم اضطراب کودکان
برخی از علائم شایع اضطراب در کودکان عبارت‌اند از:
- ترس و نگرانی بیش‌ازحد به‌ویژه در مورد مدرسه، خانواده، دوستان
- نگرانی قبل از وقوع اتفاق
- کمبود عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس
- علائم فیزیکی مانند سردرد، معده درد، تنش و دردهای عضلانی
- خستگی و بی‌قراری
- تغییر در اشتها
- تحریک‌پذیری
- کاهش تمرکز
- مشکلات خواب و کابوس شبانه
- ترس از اشتباه کردن
در صورت مشاهده‌ی نشانه‌های اختلال اضطرابی در کودک‌تان، با روانشناس کودکان صحبت کنید.
درمان اضطراب کودکان
خوشبختانه اضطراب قابل درمان است. در اینجا برخی روش‌های رایج درمان اضطراب در کودکان را شرح می‌دهیم.
درمان شناختی- رفتاری (CBT)
درمان شناختی- رفتاری یکی از روش‌های استاندارد طلایی برای درمان اضطراب کودکان و نوجوانان است که به‌ویژه در موارد اضطراب خفیف تا متوسط بسیار مؤثر است.
براساس یک مطالعه[۲] در سال ۲۰۱۵ مولفه‌های CBT از طریق زیر به درمان اضطراب کمک می‌کنند:
- آموزش کودک و مراقبین در مورد اضطراب
- آموزش تکنیک‌های مدیریت علائم اضطراب
- به چالش کشیدن افکار تحریک کننده اضطراب با استفاده از ساختاربندی مجدد شناختی
- مواجه شدن با ترس‌ها یا موقعیت‌های اضطراب‌آور
- یادگیری و تمرین مهارت حل مشکل برای مقابله با شرایط اضطرابی
ذهن‌آگاهی
مداخلات مربوط به ذهن آگاهی ممکن است در درمان اضطراب در کودکان موثر باشد. استفاده از ذهن آگاهی در بهبود و درمان اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی موثر است. ذهن آگاهی یعنی تکنیک حضور در لحظه حال و پیشگیری از واکنش‌های شدید به وقایع اطراف.
دارودرمانی
داروهای باز جذب سروتونین اغلب برای موارد شدید اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دسته دارویی معمولاً خط اول در درمان اضطراب هستند. فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین داروهای رایج در درمان اضطراب هستند.
کارهایی که والدین در مواجهه با اضطراب کودکان باید انجام دهند
والدین نقش مهمی در برطرف شدن اضطراب در کودک دارند. اولین قدم والدین در مواجه با اضطراب کودکان گفتگو با کودک در مورد نگرانی و احساس اوست. دیگر روش‌های مدیریت اضطراب در کودک عبارت‌اند از:
- در مورد علائم اضطراب به کودک خود آموزش دهید.
- کودک را تشویق کنید تا در مواقع نیاز درخواست کمک کند.
- سعی کنید به روال عادی زندگی کودک پای‌بند باشید (تاحد امکان از تغییر ناگهانی خودداری شود.)
- سعی کنید با استفاده از کتاب یا فیلم به کودک در درک احساساتی مانند اندوه از دست دادن عزیز و اضطراب جدایی کمک کنید.
- اگر قصد تغییر مکان را دارید حتماً با کودک‌تان راجع به آن صحبت کنید.
- تکنیک‌های آرامش مانند تنفس عیمق و آهسته را به کودک یاد دهید.
- اضطراب خود را کنترل کنید و از واکنش‌های هیجانی خودداری کنید.
- جعبه‌ای برای نوشتن نگرانی و اضطراب بسازید تا در هر زمان کودک دچار اضطراب شد آن را بنویسد و در جعبه بیاندازد.
- از تکنیک بازی و پرت کردن حواس برای کاهش اضطراب کودک استفاده کنید.
کلام آخر دکترساینا
اضطراب کودکان امر شایعی است که می‌تواند نتایج منفی فراوانی برای آن‌ها داشته باشد. کودکان نسبت به اضطراب حساس‌تر هستند و هر تغییری در سبک زندگی آن‌ها ممکن است منجر به بروز اختلال اضطرابی کودکان شود. لازم است والدین نسبت به علائم اضطراب در کودک خود حساس باشند و در صورت مشاهده‌ی نشانه‌های اضطراب حتماً با روانشناس کودکان مشورت کنند.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روانشناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
[۱] CDC, Data and Statistics on Children’s Mental Health
[۲] Wehry, A. M., Beesdo-Baum, K., Hennelly, M. M., Connolly, S. D., & Strawn, J. R. (2015). Assessment and treatment of anxiety disorders in children and adolescents. Current psychiatry reports, 17(7), 52. https://doi.org/10.1007/s11920-015-0591-z