زایمان زودرس به زایمانی گفته می شود که پیش از هفته‌ی ۳۷ بارداری رخ دهد. علت زایمان زودرس به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما برخی عوامل بر بروز آن تأثیر دارند. زایمان زودرس می‌تواند مشکلاتی را برای نوزاد ایجاد کند. تشخیص به‌موقع علائم زایمان زودرس و مراجعه به مراکز درمانی می‌تواند خطر ایجاد این مشکلات را کاهش دهد. در این مقاله به بررسی علل و علائم زایمان زودرس می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
علت زایمان زودرس چیست؟
زایمان زودرس هنگامی رخ می‌دهد که انقباض‌های منظم باعث باز شدن دهانه‌ی رحم بعد از هفته‌ی ۲۰ و قبل از هفته ۳۷ بارداری شود. زایمان زودرس برای نوزاد عوارضی به همراه دارد و ممکن است نوزاد نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان داشته باشد.
درحالی‌که علت دقیق زایمان زودرس مشخص نیست؛ اما متخصصین برخی عوامل را در شروع انقباض‌های رحمی و باز شدن دهانه‌ی رحم مؤثر می‌دانند که به آن اشاره می‌کنیم:
سیگار کشیدن، مصرف الکل و مواد مخدر
سوءمصرف مواد و الکل نه‌تنها احتمال سقط‌جنین را افزایش می‌دهند، بلکه باعث زایمان زودرس و به‌دنیاآمدن نوزاد با وزن کم نیز می‌شوند. سموم ناشی از الکل و سیگار از جفت عبور می‌کنند و باعث کاهش اکسیژن برای نوزاد می‌شوند.
فاصله‌ی کوتاه بین بارداری‌ها
بارداری در فاصله کوتاه و کمتر از ۱۸ ماه بعد از بارداری قبلی، خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. هرچقدر زمان بین بارداری‌ها کوتاه‌تر باشد خطر زایمان زودرس بیشتر افزایش پیدا می‌کند.
عفونت دستگاه تناسلی
واژینوز باکتریایی و عفونت‌های مقاربتی مانند تریکومونیازیس مسئول بیش از نیمی از موارد زایمان زودرس هستند. عفونت باعث تولید پروستاگلاندین‌ها می‌شود که همان ماده‌ی مسئول شروع انقباض‌های رحمی است. عفونت ادراری درمان‌نشده نیز در بروز زایمان زودرس نقش دارد.
مشکلات دوران بارداری
ابتلای مادر به دیابت و فشارخون بارداری یا افزایش مایع آمنیوتیک خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. همچنین مشکلات مربوط به جفت مانند جفت سرراهی یا جدا شدن جفت در ایجاد زایمان زودرس نقش مؤثری دارند.
ناهنجاری در ساختار رحم و دهانه رحم
رحم بسیار بزرگ یا دارای ناهنجاری ساختاری، فرایند بچه‌دار شدن و زایمان را دشوار می‌کند. همچنین مشکلات دهانه‌ی رحم مانند کوتاه بودن یا بسته نشدن کامل سرویکس خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
دیگر دلایل زایمان زودرس
- استرس شغلی: استرس و فشار ناشی از محیط کار با زایمان زودرس ارتباط دارد. خانم‌هایی که بیش از ۵ ساعت در طی روز در حالت ایستاده کار می‌کنند، در معرض زایمان زودرس قرار دارند.
- عفونت لثه: هورمون‌های بارداری مادران باردار را مستعد ابتلا به بیماری و عفونت لثه می‌کند که به‌نوعی با زایمان زودرس در ارتباط است. به نظر می‌رسد باکتری‌هایی که باعث التهاب لثه می‌شوند از خون مادر به جنین منتقل شده و باعث زایمان زودرس می‌شوند.
علائم زایمان زودرس
علائم زایمان زودرس عبارت‌اند از:
- انقباض‌های مکرر شکمی (سفت شدن شکم)
- کمردرد
- احساس فشار در لگن و پایین شکم
- گرفتگی شکم
- لکه‌بینی یا خونریزی خفیف واژینال
- پارگی زودرس غشاء اطراف جنین
- تغییر ترشحات واژن (آبکی، خونی، موکوسی)
درصورت مشاهده‌ی این علائم به مراکز درمانی مراجعه کنید. اگر سؤالی دارید می‌توانید از دکتر زنان و زایمان مشاوره بگیرید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و بارداری کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص بارداری ارتباط آنلاین با متخصص بارداریعوارض زایمان زودرس
زایمان زودرس برای نوزاد عوارض زیادی به همراه دارد. اغلب این نوزادان هنگام تولد وزن کمی دارند (کمتر از ۲.۵ کیلوگرم). ممکن است این نوزادان برای تنفس، تغذیه، مبارزه با عفونت و گرم ماندن نیاز به کمک داشته باشند. نوزادانی که قبلاً از ۲۸ هفته به دنیا می‌آیند بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
زایمان زودرس ممکن است باعث بروز مشکلات زیر برای نوزادان نارس شود:
- مشکل در حفظ دمای بدن
- مشکلات ریوی و تنفسی
- مشکلات قلبی و عروقی
- مشکلات خونی (کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون)
- زردی پوست
- افت قند خون
- مشکلات کلیوی
- مشکلات تغذیه‌ای و سوء هضم
- مشکلات عصبی مانند تشنج یا خونریزی در مغز
- ابتلا به عفونت
تشخیص زایمان زودرس چگونه است؟
برای تشخیص زایمان زودرس باید علائم و نشانه‌های مادر باردار را بررسی کرد. درصورتی‌که انقباض‌های مکرر رحمی قبل از هفته ۳۷ بارداری رخ دهند و باعث باز شدن دهانه رحم شوند، احتمال زایمان زودرس وجود دارد. پزشک برای تشخیص قطعی، معاینه‌های زیر را انجام می‌دهد:
- معاینه لگن: در معاینه لگن سفتی و حساسیت رحم و اندازه نوزاد و موقعیت آن ارزیابی می‌شود. همچنین پزشک زنان دهانه رحم را از نظر میزان باز شدن و خونریزی احتمالی رحم بررسی می‌کند.
- سونوگرافی: برای اندازه‌گیری طول دهانه‌ی رحم از سونوگرافی ترنس‌واژینال استفاده می‌شود. همچنین ممکن است از سونوگرافی برای تعیین موقعیت جنین، وضعیت جفت، ارزیابی حجم مایع آمنیوتیک و برآورد وزن جنین استفاده شود. همچنین با استفاده از دستگاه، انقباض‌های رحم و فاصله بین آن‌ها سنجیده می‌شود.
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار جهت بررسی از نظر باکتری و عفونت ادراری انجام می‌شود. همچنین ممکن است از ترشحات واژن جهت بررسی عفونت یا وجود فیبرونکتین نمونه‌برداری شود. فیبرونکتین ماده‌ای است که مانند چسب بین کیسه‌ی جنین و مخاط رحم عمل می‌کند و در زمان زایمان ترشح می‌شود.
آیا نوزادان زود متولد شده زنده می ماند؟
زنده ماندن نوزاد نارس بستگی به هفته‌ی بارداری و امکانات موجود در مرکز درمانی دارد. خوشبختانه به علت پیشرفت‌های جدید، امکان زنده ماندن نوزادان افزایش پیداکرده است. نوزاد متولدشده در طی زایمان زودرس ممکن است نیاز به بستری شدن و مراقبت‌های ویژه داشته باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده‌ی هرگونه علائم زایمان زودرس مانند کمردرد مداوم، انقباض‌های مکرر شکم، احساس فشار در ناحیه‌ی لگن و شکم، لکه‌بینی یا خونریزی خفیف واژن، پارگی زودتر از موعد غشا فوراً به مرکز درمانی مراجعه کنید.
جلوگیری از زایمان زودرس
ممکن است نتوانید از زایمان زودرس جلوگیری کنید؛ اما برخی اقدامات به داشتن بارداری سالم و کم‌عارضه کمک می‌کنند.
- به‌طور منظم ویزیت و مراقبت‌های دوران بارداری را انجام دهید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. مصرف اسید چرب غیراشباع که در آجیل، دانه‌های روغنی و ماهی وجود دارد در پیشگیری از زایمان زودرس مؤثر است.
- مصرف سیگار، الکل و داروهای غیرمجاز را قطع کنید.
- سعی کنید که فاصله‌گذاری بین بارداری‌ها حداقل کمتر از ۱۸ ماه نباشد.
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون، چاقی و اضافه‌وزن را کنترل و مدیریت کنید.
کلام آخر دکترساینا
زایمان زودرس به علل مختلفی ممکن است رخ دهد. با رعایت نکات لازم، احتمال گذراندن دوره‌ی بارداری سالم را می‌توانید افزایش دهید. در صورت مشاهده‌ی علائم زایمان زودرس باید به مراکز درمانی مراجعه کنید. اگر در مورد علائم خود شک دارید با دکتر زنان مشورت کنید. شما می‌توانید همین حالا در سامانه دکترساینا مشاوره آنلاین زنان و زایمان دریافت کنید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان و روان‌شناسان مشاوره آنلاین پزشکی متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.