درباره
نام علمی سماق Rhus coriaria است. "سماق" در قدیم "سماک" نیز تلفظ می‌شده است، در حقیقت فارسی آن سماک و عربی آن سماق است.
سُماق درختچه ای است کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد. رنگ میوه ی آن قرمز و قهوهای است و طعم آن گس است، ولی پس از رسیدن ترش می‌شود. میوه ی سماق پس از کوبیدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهایی مانند کباب استفاده می‌شود.
فواید
– خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. آنتی اکسیدان ها موادی هستند که از عمل رادیکال های آزاد در بدن جلوگیری می کنند. رادیکال های آزاد با تخریب سلول های بدن نقش مهمی در بروز انواع سرطان دارند. بنابراین آنتی اکسیدان ها از بروز سرطان ها جلوگیری می کنند.
– برای بیماران دیابتی مفید است، زیرا یکی از عوامل به وجود آمدن عوارض مختلف در دیابتی ها، ترکیب شدن گلوکز (قند خون) با پروتئین های حیاتی بدن است که به تغییر ساختار شیمیایی و عملکرد این پروتئین ها می انجامد. مطالعات نشان می دهد که سماق تا ۸۱ درصد از بروز این فرایند جلوگیری می کند.
– برای دندان درد مفید است.
– اشتها را تحریک می‌کند.
– به دلیل داشتن تانن فراوان، قابض و پاک کننده معده می‌باشد.
– خاصیت ادرارآور یا دیورتیک دارد.
– تب را پایین می آورد.
– در درمان بیماری‌های روماتیسمی و نقرس موثر است.
– خون را تصفیه می کند و مواد زائد خون (مانند اوره) را دفع می کند.
– لثه‌ها را تقویت کرده و آنها را محکم می سازد.
– برای برطرف شدن تهوع و بی اشتهایی مفید است.
– تقویت کننده ی دستگاه گوارش است.
– از خونریزی معده جلوگیری می‌کند.
– علت افزودن سماق به کباب این است که خوردن گوشت کباب شده باعت تولید آنزیم‌هایی در بدن می‌شود که مضر هستند. سماق می‌تواند اثر این آنزیم ها را خنثی کند.
– در رفع غلظت خون موثر است.
– خوردن گرد سماق با آب سرد از خونریزی داخلی جلوگیری می کند.
– غرغره ی جوشانده سماق برای ورم گلو و دهان مفید است.
– مالیدن آب جوشانده ی سماق روی محل ضربه دیده، از ورم آن جلوگیری می کند.
– گردی که روی میوه سماق مینشیند و به آن خاک سماق میگویند، بسیار قابض و کمی تلخ است و به علت داشتن املاح، از ترشحات بی رنگ زنانه جلوگیری می‌کند.
– منوراژی (خونریزی رحم) و خونریزی در فواصل قاعدگی را کاهش می دهد.
– خونریزی سینه (هموپتزی) را کم می کند.
– اسهال معمولی و اسهال خونی را برطرف می کند.
– کمپرس با سماق در التیام زخم، سوختگی، اگزما، ترک نوک سینه و عضو ضرب دیده موثر می باشد.
– برای رفع تهوع و استفراغ ، سماق را با زیره و آب سرد مخلوط کرده و مصرف نمایید.
– چای سماق برای کاهش تعریق به کار می رود.
– کسانی که هموروئید (بواسیر) دارند و زنانی که ترشحات بی رنگ زنانه دارند، سماق را جوشانده و داخل لگنی بریزند و در آن بنشینند.
– در قدیم برگ درخت سماق را دم کرده و برای سیاه کردن مو از آن استفاده می کردند.
– در قدیم سماق برای درمان سوزاک و سل به کار می رفته است.
– در قدیم شیره خارج شده از درخت سماق را برای درمان بیماری های دستگاه ادراری به کار می بردند.
مضرات
خوردن سماق تازه باعث مسمومیت می شود. بنابراین فقط باید خشک آن را مصرف نمود.
* به دلیل اینکه طبیعت سماق سرد است، برای افراد سردمزاج مناسب نیست و باید با گیاهان گرم مصرف شود.
* مصرف بیش از حد سماق می تواند مسمومیت زا باشد.
* سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.
طرز استفاده
سماق یک طعم‌دهنده و چاشنی است که اثر ضدمیکروبی و ضدباکتریایی قوی داشته و به خاطر دارا بودن برخی ترکیبات خاص یک اشتهاآور به حساب می‌آید.
سماق همچنین حاوی تانن بوده و ضداسهال است و می‌تواند از بروز اسهال‌های میکروبی پیشگیری کند. بنابراین به‌عنوان ادویه‌ای مناسب در فصل تابستان معرفی می‌شود. در ضمن به دلیل ترکیباتی که دارد می‌تواند موادغذایی موجود در معده را برای هضم آماده کند. در واقع، سماق هیچ ویتامینی ندارد اما به دلیل برخورداری از ترکیباتی مثل تانن و اسیدهای گیاهی که مزه ترش آن را ایجاد می‌کنند و برخی ترکیبات فرار که سبب بروز عطر سماق شده‌اند، این خواص در سماق ایجاد می‌شود.
ترکیبات
از نظر ترکیبات شیمیایی در میوه و در برگهای من تانن فراوانی موجود است .در برگهای خشک بین ۳۰-۱۵ درصد تانن وجود دارد به علاوه یک ماده رنگین زرد به نام میریستین یافت می شود.در میوه من علاوه بر تانن مقدار قابل ملاحضهای اسید سیتریک، اسید وینیک، اسید مالیک وجود دارد، و به همین جهت قابض و پاک کننده معده مى باشد و از انواع اسهال حاد و مزمن و خونریزى معدى جلوگیرى مى نمایم.
تاریخچه
در یونان باستان از چوب سماق برای رنگ آمیزی پارچه‌های پشمی استفاده می‌شده است و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم استفاده می کردند.