تنبلی چشم در کودکان یکی از شایع‌ترین مشکلات مربوط به بینایی در کودکان است. این عارضه به‌سادگی تشخیص داده و درمان می‌شود؛ البته به شرط آنکه روند تشخیص به‌موقع انجام شود. درغیراین‌صورت، عوارض برگشت‌ناپذیری بر بینایی کودک دارد که تا بزرگسالی همراه او خواهد بود. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به بررسی تنبلی چشم در کودکان، علل ایجاد آن، علائم و همچنین راه‌های تشخیص و درمان تنبلی چشم کودکان می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
تنبلی چشم در کودکان
سیستم بینایی و اعصابِ مربوط به آن در سنین پائین، یعنی تا هفت یا ده سالگی رشد می‌کنند و کامل می‌شوند. در این سن مسیر پیام‌های عصبی بین چشم و مغز شکل می‌گیرند. علت تنبلی چشم در کودکان بروز اختلال در این مسیرهای عصبی است.
آمبلیوپی یا تنبلی چشم کودکان نوعی اختلال بینایی رایج است که اغلب در نوزادی یا اوایل کودکی آغاز می‌شود. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که مغز پیام‌های بیناییِ ارسال‌شده از یک چشم را دریافت می‌کند و چشم دیگر را نادیده می‌گیرد. این حالت گاهی به دلیل وجود یک مشکل، مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم در چشم دچار تنبلی رخ می‌دهد.
هفت نشانۀ تنبلی چشم در کودکان
در بعضی موارد تنبلی چشم کودکان به‌راحتی قابل تشخیص است؛ در بعضی از کودکان، چشم ضعیف‌تر به سمت داخل یا بیرون می‌چرخد؛ به‌طوری‌که وقتی کودک به یک نقطه نگاه می‌کند دو چشم هم جهت نیستند.
در بعضی موارد تشخیص تنبلی چشم کودکان اندکی دشوارتر است و والدین باید با دقت کردن به جزئیات رفتاری فرزندشان احتمال وجود این اختلال را تشخیص دهند.
۱. تنگ کردن چشم‌ها یا بستن یکی از چشم‌ها
ممکن است فرزند شما زمانی‌که در نور زیاد قرار می‌گیرد یکی از چشمان خود را ببندد، یا اینکه هردو چشم را تنگ کند. این حالت می‌تواند نشان‌گر تنبلی چشم باشد.
۲. کج کردن سر به یک سمت
این حالت را ممکن است زمانی که فرزندتان در حال تماشای کارتون است دیده باشید. تنبلی چشم اغلب فقط یکی از چشم‌ها را درگیر می‌کند؛ به‌همین علت ممکن است کودک برای داشتن دید بهتر کمی سر خود را کج کند.
۳. دشواری در خواندن
مشکلات خواندن مانند جا انداختن کلمات، دوبار خواندن یک کلمه، اضافه کردن کلمه به جمله و اشتباه خواندن کلمات می‌توانند از علائم تنبلی چشم کودکان باشند. دشواری در خواندن ممکن است باعث دلسرد شدن کودک از مطالعه و امتناع از آن شود. ممکن است فرزندتان مجبور شود برای درست خواندن تلاش بسیار زیادی بکند و در نتیجة آن خسته شود.
۴. مشکلات ریاضی
ضعف در انجام تمرینات ریاضی یکی دیگر از نشانه‌های تنبلی چشم است.تنبل ی چشم می‌تواند با کدر و ناواضح شدن دید همراه باشد. خواندن اعداد و علامت‌های ریاضی و حل کردن تمرین‌ها می‌توانند برای کودکان مبتلا به تنبلی چشم بسیار سخت باشند.
۵. ضعف در فعالیت‌های ورزشی
اکثر کودکان به بازی و ورزش کردن علاقمند هستند؛ ولی ممکن است در انجام آن‌ها با مشکل مواجه شوند و به خوبیِ دوستان خود بازی نکنند. مشکلاتی مانند زمین خوردن‌های زیاد و ندیدن هم‌بازی‌ها و برخورد با آن‌ها می‌توانند به علت وجود اختلالات بینایی باشند.
تنبلی چشم باعث می‌شود مغز تنها از اطلاعات یکی از چشم‌ها استفاده کند؛ به‌همین دلیل تشخیص عمق و فاصله اجسام برای کودکان مبتلا بسیار سخت‌تر از دیگران است.
۶. ضعف در انجام برخی از مهارت‌های حرکتی
همان‌طورکه گفتیم تخمین فاصله و عمق برای کودکان دچار تنبلی چشم بسیار دشوار است. این مسئله باعث بروز مشکلات دیگری نیز می‌شود. از علائم تنبلی چشم در کودکان می‌توان به بدخط بودن یا ناتوانی در نوشتن در یک امتداد اشاره کرد.
۷. مشکلات تمرکز
مشکل در تمرکز کردن هنگام انجام فعالیت‌هایی مثل خواندن و نوشتن از دیگر نشانه‌های تنبلی چشم کودکان است. حفظ تمرکز در زمان انجام کارهایی که به دقت بینایی نیاز دارند برای کودکان مبتلا دشوار است.
یادتان باشد داشتن هریک از این علائم الزاماً به معنی تنبلی چشم کودکان نیست؛ ولی اگر چنین نشانه‌هایی را در فرزند خود مشاهده کردید بهتر است با یک چشم پزشک یا اپتومتریست مشورت کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص چشم پزشکی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص چشم ارتباط آنلاین با متخصص چشمعلت تنبلی چشم چیست؟
مهمترین دلایل بروز تنبلی چشم بدین قرارند:
- عیوب انکساری: خطاها یا عیوب انکساری زمانی رخ می‌دهند که چشم نتواند نور را به درستی بشکند و متمرکز کند. آستیگماتیسم، نزدیک‌بینی و دوربینی از رایج‌ترین عیب‌های انکساری چشم هستند. خطاهای بینایی با استفاده از عینک و لنزهای طبی قابل درمان هستند.
- انحراف چشم: انحراف چشم، استرابیسموس، چپ‌چشمی یا به اصطلاح لوچی زمانی اتفاق می‌افتد که بر اثر برخی مشکلات ماهیچه‌های چشم، هر دو چشم نتوانند همزمان بر یک نقطه تمرکز کنند. دراین‌حالت چشم‌ها وضعیت ناهمگونی دارند و هر چشم به یک سمت متفاوت نگاه می‌کند. دراین‌حالت ممکن است مغز سیگنال‌های یکی از چشم‌ها را به‌کلی نادیده بگیرد و تنها بر داده‌های یک چشم تمرکز کند.
- مشکلات ساختاری چشم: اختلالاتی مانند آب مروارید یا افتادگی پلک نیز می‌توانند باعث بروز تنبلی چشم شوند.
- وراثت: تنبلی چشم تا حدی ارثی است و کودکانی که سابقة خانوادگی تنبلی چشم دارند بیشتر از سایر کودکان در معرض این بیماری هستند.
درمان تنبلی چشم در کودکان
ازآنجایی‌که علت اصلی تنبلی چشم نادیده گرفته شدن یکی از چشم‌ها توسط مغز است، اغلب درمان‌ها با وادار کردن مغز به تمرکز بر چشم ضعیف‌تر اثر می‌گذارند.
درمان تنبلی چشم در کودکان ممکن است توسط یکی از موارد زیر یا ترکیبی از چند روش باشد:
عینک
گفتیم که یکی از دلایل تنبلی چشم در کودکان، عیوب انکساری چشم است. برای برطرف کردن مشکلاتی مثل آستیگماتیسم، دوربینی و نزدیک‌بینی می‌توان از عینک یا لنزهای طبی استفاده کرد.
چشم‌بند
یکی از معمول‌ترین روش‌های درمان تنبلی چشم در کودکان استفاده از چشم‌بند است. در این روش دید چشمِ قوی‌تر مسدود شده و مغز مجبور می‌شود برای دیدن از اطالاعات ارسال شده توسط چشم ضعیف‌تر استفاده کند. به‌مرور مسیر عصبی بین این چشم و مغز مجدداً قدرت می‌گیرد.
چشم‌بند معمولاً به مدت حداقل ۶ ساعت در ساعات بیداری کودک پوشیده می‌شود.
قطرة چشمی آتروپین
این قطره‌های چشمی نوعی جایگزین برای چشم‌بند هستد. کودکان ممکن است به دلایل مختلف از پوشیدن چشم‌بند امتناع کنند؛ در این شرایط پزشک با استفاده از قطرة چشمی به‌طور موقت دید چشم سالم را مسدود می‌کند. این اثر کاملاً موقتی است و تأثیر دائمی ندارد.
جراحی
همان‌طورکه گفتیم برخی بیماری‌های چشم مانند انحراف چشم، افتادگی پلک و آب مروارید نیز می‌توانند باعث بروز تنبلی چشم شوند. این مشکلات چشمی را می‌توان با جراحی برطرف کرد.
طرح غربالگری تنبلی چشم کودکان سه تا شش ساله
طرح غربالگری تنبلی چشم کودکان از سال ۱۳۷۴ در ایران شروع شده است و هر ساله از ابتدای آبان ماه به مدت چندماه انجام می‌شود. در این طرح کودکان تمامی شهرها و روستاهای ایران از لحاظ تنبلی چشم غربالگری می‌شوند.
در بیست سال گذشته حدود ۴۰ میلیون کودک در طرح غربالگری تنبلی چشم شرکت کرده‌اند. دراین بین حدود سیصد هزار کودک مبتلا به تنبلی چشم بوده‌اند که تحت درمان قرار گرفته‌اند و بهبود خود را به دست آورده‌اند. این طرح مختص کودکان سه تا شش ساله است و همه کودکان در این بازة سنی می‌توانند در این طرح شرکت کنند.
کلام آخر دکترساینا
تنبلی چشم در کودکان مشکل شایعی است که اگر به‌موقع تشخیص داده شود قابل درمان است. دکتر ساینا به شما توصیه می‌کند علائم تنبلی چشم کودکان را بشناسید و در صورت مشاهدة هرکدام از این علائم حتماً با اپتومتریست یا چشم‌پزشک مشورت کنید.
سؤالات متداول
درمان تنبلی چشم در کودکان اغلب به کمک چشم‌بند انجام می‌شود. در این روش چند ماه طول می‌کشد تا درمان تنبلی چشم کامل شود.
داشتن رژیم غذایی سالم و حاوی موادی مانند ماهی، گوشت، سبزیجات برگ‌دار و سبز تیره مانند اسفناج و بروکلی، تخم‌مرغ و آجیل مانند گردو و بادام به حفظ و بهبود قدرت بینایی کودکان کمک می‌کنند.
در نظر داشته باشید که رژیم غذایی درمانی برای تنبلی چشم نیست؛ بلکه فقط ممکن است به روند درمان کمک کند.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.