تربیت جنسی کودکان برای بسیاری از والدین مسئله‌ای بحث‌برانگیز است. آموزش مسايل جنسی به کودکان برای برخی از والدین به حدی دشوار است که ترجیح می‌دهند سمت آن نروند؛ اما باید بدانید که این رویکرد بسیار اشتباه است. از طرفی نمی‌توان از مسائل جنسی اجتناب کرد، چراکه ممکن است کودکتان سؤال‌هایی را با شما مطرح کند که نیاز است به آن‌ها پاسخ مناسب دهید.
از سوی دیگر، اگر کودکان در رابطه با این مسائل در بستر خانواده آموزش درست نبینند، ممکن است در منابع نامناسبی به دنبال پاسخ پرسش‌های خود بگردند یا ممکن است خدای نکرده در معرض سوءاستفاده‌ی جنسی قرار گیرند. در این مقاله به بررسی لزوم تربیت جنسی کودکان و روش‌های آموزش مسائل جنسی به کودکان می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- چرا آموزش مسائل جنسی به کودکان مهم است؟
- تربیت جنسی از نگاه ادیان
- آیا کودکان دارای تمایلات جنسی هستند؟
- آموزش مسائل جنسی به کودکان شامل چه مسائلی است؟
- دختران در سن بلوغ
- پاسخ به سوالات جنسیتی کودکان
- چگونه به سؤالات جنسیتی کودکان پاسخ دهیم؟
- برای آموزش مسائل جنسی در سنین نوجوانی چگونه عمل کنیم؟
- چرا باید مهارت نه گفتن را به کودک آموزش دهیم؟
- کلام آخر دکترساینا
- معرفی کتاب تربیت جنسیتی فرزندان
چرا آموزش مسائل جنسی به کودکان مهم است؟
بهتر است این سؤال را این‌گونه مطرح کنیم که «چرا باید با کودکانمان درباره‌ی رابطه‌ی جنسی صحبت کنیم؟»
صحبت با فرزندان در مورد رابطه‌ی جنسی در سن مناسب بسیار مهم است؛ چراکه اگر این آموزش‌ها به‌شیوه‌ی درست و در بستر خانواده اتفاق نیوفتد، ممکن است کودک در منابع دیگری پاسخ سؤالات خود را جستجو کند؛ این منابع ممکن است صحیح و قابل اعتماد نبوده یا بیان‌کننده‌ی ارزش‌ها و اصول اخلافی مورد نظر شما نباشند. از طرفی آموزش مسائل جنسی و حریم خصوصی به کودکان باعث می‌شوند تا اگر خدای نکرده در معرض سوءاستفاده‌ی جنسی قرار بگیرند، بتوانند واکنش درست‌تری داشته باشند.
تربیت جنسی از نگاه ادیان
ادیان نیز همانند علم روان‌شناسی به تربیت فرزندان توجه ویژه‌ای دارند. به‌طور مثال، یادگیری آداب هر امری در اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و تربیت جنسی نیز یکی از مهم‌ترین این آداب است. برخی غریزه‌ی جنسی و مسائل مربوط به آن را به دام بزرگی برای انسان‌ها تشبیه کرده‌اند. درصورتی‌که فرد بدون هیچ آگاهی به غریزه جنسی خود پاسخ دهد، این نیروی طبیعی و خدادادی ممکن است تبدیل به معضل شود.
همان‌طورکه برای ورود به هرچیزی باید دانش پایه و ابتدایی در مورد آن داشت، در مورد تربیت جنسی نیز باید آگاهی کافی کسب کرد. طبق فرمایش حضرت علی (ع) که فرمودند افراد باید طبق علم و آگاهی زمان خود پیش روند، بنابراین برای والدین و مربیان تربیتی ضروری است که اصول تربیت جنسی را فرا بگیرند و آنرا به درستی به کودکان انتقال دهند.[i]
والدین باید بدانند که فراگیری اصول تربیت جنسی نه‌تنها لازم، بلکه ضروری است و گام مهمی در پیشگیری از آسیب‌های احتمالی در این زمینه است. بنابراین علی‌رغم مشغله‌های زندگی، باید زمانی را به تربیت جنسی کودکان اختصاص دهید. فراموش نکنید که تربیت جنسی دائماً در حال پیشرفت است و نباید به دانسته‌های قبل اکتفا کنید.
آیا کودکان دارای تمایلات جنسی هستند؟
سال‌ها تصور بر این بود که کودکان فاقد احساس و تمایل جنسی هستند؛ اما کودکان هم‌زمان با رشد فردی در زمینه‌های اجتماعی، احساسی و فیزیکی، از لحاظ جنسی نیز رشد میکنند. مسائل جنسی موضوعی گسترده است و برای مثال نگاه کردن به بدن یکدیگر، لمس آلت تناسلی و حتی نوع بازی کودک می‌تواند باعث بروز هیجان و احساس در ناحیه‌ی تناسلی شود.
تمایل جنسی در کودک ابتدا به شکل لمس کردن و شناخت و کشف بدن خود است. پس از آن ممکن است به لمس و کشف بدن فرد دیگری منجر شود. تمایل جنسی در کودکان متفاوت از بزرگسالان است و اشکال متفاوتی دارد.
آموزش مسائل جنسی به کودکان شامل چه مسائلی است؟
مسائلی که به‌طور کلی در مراحل مختلف باید به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود شامل موضوعات اصلی زیر است:[ii]
نوزادان و کودکان تا دو سالگی
- درباره‌ی اعضای مختلف بدن و کارکرد هر یک، توضیحات ساده و قابل فهمی به کودک بدهید.
کودکان دو تا هفت ساله
- در این سن ممکن است کودکان بازی‌های با محوریت جنسیت انجام دهند؛ بهتر است در این سن کودکان تفاوت بدن دختر و پسر را بشناسند.
- آموزش تفاوت لمس خواسته و ناخواسته باید در این سن شروع شود. بسیار مهم است که کودکان لمس ناخواسته را تشخیص دهند و آزادانه با والدین در میان بگذارند تا در معرض سوءاستفاده قرار نگیرند.
کودکان هشت تا نه ساله
- افزایش آگاهی عمومی کودکان نسبت به مسائل جنسی
- شناخت هویت جنسی در این مرحله اهمیت پیدا می‌کند. کودکانی که به عنوان تراجنسی و جنسیت مبهم تشخیص داده می‌شوند این مراحل را تجربه میکنند، اما ممکن است با سردرگمی روبه‌رو شوند و نیاز به حمایت والدین دارند.
- صحبت کردن درباره‌ی بلوغ نیز بهتر است در این سن شروع شود. هرچند کودکان در این سن به بلوغ نمی‌رسند؛ ولی پیش‌آگاهی درمورد آن به کودکان کمک می‌کند تا هم ذهنیت مثبت‌تری درمورد آن داشته باشند و هم بستر مناسبی برای سؤالات مربوط به بلوغ در آینده را فراهم می‌کند.
کودکان ۹ تا ۱۲ ساله
- اغلب کودکان در این سن به مرحله‌ی بلوغ پا می‌گذارند. صحبت کردن درمورد تحولات بلوغ اهمیت بسیار زیادی دارد.
- پسرها با رشد و تکامل دستگاه تناسلی، رشد مو در برخی نواحی بدن، بم شدن صدا و تغییرات هورمونی مواجه می‌شوند. احتلام نیز معمولاً در این بازه‌ی سنی آغاز می‌شود.
آموزش قبل از بلوغ در مورد طبیعی بودن این امر، تأثیر زیادی درکاهش نگرانی کودکان دارد. درمورد نعوظ و ارگاسم با فرزندتان صحبت کنید و آگاهی‌های لازم را فراهم کنید. صحبت کردن در این مورد کمی دشوار است؛ می‌توانید یک کتاب به کودکتان هدیه بدهید و بستر را برای پرسش سؤالات آماده نگه‌دارید.
دختران در سن بلوغ
- دوره‌ی قاعدگی یکی از بزرگ‌ترین تحولات زندگی دختران است و می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد. برای راحت‌تر کردن پذیرش بلوغ و تغییرات جسمی دختران در این سن می‌توانید:
- برای توضیح موضوع از قبل عکس‌هایی را آماده کنید.
- کنار دخترتان بنشینید.
- از قبل کیف زیبایی آماده کنید و برایش نوار بهداشتی و شورت مخصوص دوران قاعدگی خریداری کنید.
- می‌توانید کتابی نیز در اختیارش بگذارید تا بعداً مطالعه کند.
پاسخ به سوالات جنسیتی کودکان
یکی از وظایف والدین، مدیریت سؤالات جنسی کودک است. درصورتی‌که کنجکاوی‌های جنسی کودک مورد توجه قرار نگیرد، می‌تواند عواقب مخربی برای کودک و خانواده به‌همراه داشته باشد.[iii]
نکاتی که باید در مدیریت سؤالات جنسی کودک مورد توجه قرار بگیرد شامل موارد زیر می‌شود:
- فضای مناسب برای طرح سوال کودک فراهم کنید: زمانی‌که فضای مناسبی برای کودک ایجاد می‌کنید، اعتماد و اطمینان کودک جلب می‌شود و احساس امنیت می‌کند تا سؤالات بیشتری بپرسد. در فضای مناسب، سؤالات کودک مورد قضاوت، تحقیر، تمسخر یا سرزنش قرار نمی‌گیرد.
- تحمل خود را بالا ببرید: برخی کودکان دارای قوه‌ی تخیل بالایی هستند و ممکن است سؤالات عجیب و غریب بسیاری بپرسند. از سؤالات کودک برای پرسیدن سؤالات بیشتر استفاده کنید تا بتوانید مفاهیمی که مد نظر شماست را به کودک آموزش دهید.
- با کودک صادق باشید: درصورتی‌که پاسخ سؤالی را نمی‌دانید ناراحت نشوید و صادقانه به او بگویید که نمی‌دانم؛ سپس با هم به جستجو و یافتن پاسخ بپردازید.
- سعی کنید به طرح سؤالات جنسی کودک کمک کنید: اگر کودک شما در مورد مسائل جنسی سؤالی نمی پرسد، سعی کنید با طرح موضوعاتی مانند بارداری یکی از اعضای خانواده به کودک در مورد فرایند بارداری و تولد فرزند اطلاعات مفید و مناسب سن کودک ارائه دهید.
- سطح اطلاعات کودک را محک بزنید: کودک ممکن است در محیط بیرون و در جمع هم‌سالان خود موضوعاتی را بشنود که مفهوم آن‌ها را نداند؛.
چگونه به سؤالات جنسیتی کودکان پاسخ دهیم؟
بعضی از بچه‌ها ممکن است از صحبت در مورد سکس خجالت بکشند یا وانمود کنند که چیزی نمی‌دانند. بنابراین ممکن است سؤال مستقیمی نپرسند؛ اما شما باید به دنبال فرصت برای تربیت جنسی به کودکان باشید. فرصت‌ها ممکن است از صحنه‌ای در تلویزیون یا یک فیلم، یک کتاب یا مقاله یا ظاهر شدن تغییرات قابل مشاهده در فرزند شما، مانند رشد سینه‌های دختران یا موهای صورت پسران باشد.
روند بلوغ جسمی و روند تحریک جنسی را برای کودک توضیح دهید. به یاد داشته باشید که به حریم خصوصی فرزندتان احترام بگذارید. سعی کنید نشان دهید که به او در تصمیم‌گیری اعتماد دارید و به او اعتمادبه‌نفس بدهید.
کودکانی که در خانه آموزش‌های جنسی صحیح را دریافت میکنند، کم‌تر احتمال دارد که درگیر فعالیت‌های جنسی پرخطر شوند. بنابراین فرصت‌های روزمره را از دست ندهید. بهتر است از فرصت‌های روزمره برای بحث در مورد رابطه‌ی جنسی استفاده کنید. یکی از مهم‌ترین مواردی که باید به کودک بیاموزید این است که به او بگویید که هیچ فرد دیگری مجاز به لمس قسمت‌های خصوصی بدن او نیست.
اگر در خانواده کسی باردار است، به فرزند خود بگویید که نوزادان در داخل رحم مادر رشد میکنند. اگر کودک شما کنجکاو بود، می‌توانید در مورد چگونگی تولد نوزاد جزئیات بیشتری را ارائه دهید. وقتی کودک شما در مورد بدن خود سؤال می‌کند، پاسخ‌های مستقیم و متناسب با سن ارائه دهید.
بسیاری از کودکان نوپا، کنجکاوی جنسی طبیعی خود را از طریق تحریک آلت تناسلی خود بیان میکنند. اگر کودکتان را در حال انجام این کار دیدید نگران نشوید و برخورد تندی نکنید؛ بهتر است بدانید که این امر یک اتفاق طبیعی است که ممکن است در روند رشد جنسی کودک رخ دهد. بااین‌وجود بسیار مهم است که به فرزند خود بیاموزید که موضوعات این چنینی، کاملاً خصوصی هستند و نباید در معرض دید عموم قرار گیرند.
برای آموزش مسائل جنسی در سنین نوجوانی چگونه عمل کنیم؟
اگر تا سنین نوجوانی اقدام به صحبت با فرزند خود نکرده‌اید، بهتر است این کار را شروع کنید. برای شروع هرگز دیر نیست. در این مرحله مباحث دشوارتری وجود دارند که باید درباره‌ی آن‌ها صحبت شود؛ مثل:
- پیشگیری از بارداری
- بیماری‌های مقاربتی
- «نه» گفتن
شاید فرزندتان در این سن هنوز با این موارد مواجه نباشد؛ اما مزیت اصلی صحبت کردن با فرزندان در سنین پایین این است که می‌توانید پیش از آن‌که فرزندتان اطلاعات خود را از منابع نامناسب دریافت کند، آموزش‌های صحیح را در خانواده می‌بیند. همچنین این اطمینان خاطر برایش ایجاد می‌شود که می‌تواند درباره‌ی هر مشکلی با شما صحبت کند.
مورد دیگری که ممکن است با آن مواجه شوید، خودارضایی فرزندتان است. بعضی اوقات، خود ارضایی مکرر می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلی باشد که در زندگی کودک وجود دارد. شاید او احساس اضطراب می‌کند یا به اندازه‌ی کافی در خانه مورد توجه قرار نمی‌گیرد. علت این رفتار می‌تواند حتی نشانه‌ی سوء استفاده‌ی جنسی باشد. اگر در مدیریت این موضوع مشکل دارید، قبل از هر اقدامی با یک روانشناس کودک صحبت کنید.
در نهایت باید در نظر داشته باشید که این موارد فقط بخش کوچکی از گفتگوهایی است که طی سال‌های متمادی باید بین والدین و کودک رد و بدل شود. بنابراین از صحبت با فرزندتان نترسید.
چرا باید مهارت نه گفتن را به کودک آموزش دهیم؟
نه گفتن یکی از مهارت‌های ضروری در برقراری روابط اجتماعی است و همچنین یکی از اصول مهم در تربیت جنسی کودک است.
برخی والدین به کودک خود آموزش می‌دهند که همیشه باید به حرف افراد بزرگسال گوش دهند. اگرچه احترام به بزرگترها از اصول فرهنگ ایرانی محسوب می‌شود؛ اما باید به کودک آموزش داده شود تا تفاوت بین خواسته‌ی معقول و غیرمعقول را بداند و در صورت خواسته‌های غیرمعقولِ دیگران، بدون احساس شرم نه بگوید.
چنانچه به کودک مهارت نه گفتن را آموزش ندهید، ممکن است کودک تسلیم خواسته‌های افراد سوءاستفاده‌گر شود و در معرض انواع آسیب‌های جسمی، روحی و جنسی قرار گیرد. درمان این آسیب‌ها گاهی به سال‌ها مشاوره و روان‌درمانی نیاز دارد.
با آموزش این مهارت مهم، کودک خود را در برابر انواع آسیب‌ها محافظت کنید.
کلام آخر دکترساینا
تربیت جنسی کودکان اگر در زمان مناسب و به شیوه‌ی صحیح در بستر خانواده رخ ندهد، می‌تواند سبب بروز ناهنجاری شود یا کودک را در معرض آسیب یا سوءاستفاده قرار دهد. هیچ‌گاه در مواجهه با پرسش‌ها و کنجاوی‌های فرزندتان در مورد مسائل جنسی واکنش تند نشان ندهید. کودکان باید احساس کنند می‌توانند در مورد مسائل و مشکلات خود با والدین‌شان صحبت کنند. اگر در مورد نحوه‌ی برخورد صحیح با فرزندتان سؤالی دارید یا چنانچه مسئله‌ی خاصی شما را نگران کرده است می‌توانید همین حالا در سامانه‌ی دکتر ساینا با روانشناس کودک مشاوره آنلاین متنی، صوتی یا تصویری برقرار کنید.
معرفی کتاب تربیت جنسیتی فرزندان
خوشبختانه کتاب‌های خوبی در زمینه تربیت جنسی کودکان منتشر شده‌اند که می‌توانند به والدین کمک کنند. در ادامه چند کتاب معرفی شده‌اند:
آموزش مسایل جنسی به کودک و نوجوان (پاسخ‌های مناسب برای سوال‌های کودکان)
پسرم میگه میخواد با من ازدواج کنم چیکار کنم
کاربر عزیز سلام
کودکان تا دوره بلوغ مراحل مختلفی رو از نظر رشد جنسی طی میکنند و در هر کدوم از این مراحل ممکنه کودک شما با تعارض ها یا چالش‌های مختلفی درگیر بشه. مهم اینه که شما به عنوان مادر آرامش خودتون رو حفظ کنید، سعی کنید کودک رو درک کنید و اگر هرگونه نگرانی در این مورد داشتید، با روانشناس یا روانپزشک کودک مشورت کنید.
پسرمن ۶ سالش هست و من متوجه شدم که یکبار ویدیوی سکسی توی گوشی خواهرم دیده، چندبار از من پرسیده و نمیدونم دقیقا چی بگم؟