ایزوترتینوئین: راهنمای جامع استفاده، مزایا و عوارض جانبی

ایزوترتینوئین یکی از داروهای بسیار مؤثر برای درمان آکنه شدید است که با وجود اثربخشی فوق‌العاده، عوارض جانبی جدی و حتی خطرناکی دارد که نشان می‌دهد باید آن را با تجویز پزشک مصرف کنید. در این مقاله، درباره ایزوترتینوئین و کاربردهای آن، موارد منع مصرف و عوارضی که دارد صحبت می‌کنیم.

اطلاعات دارویی ایزوترتینوئین

جدول اطلاعات دارویی ایزوترتینوئین

---

 ایزوترتینوئین چیست و چه کاربردی دارد؟

ایزوترتینوئین (Isotretinoin) برای درمان نوع خاصی از آکنه ولگاریس شدید یا آکنه ندولار (Nodular Acne) به کار می‌رود. این دارو که به گروهی از داروها با عنوان رتینوئید تعلق دارد، اغلب زمانی تجویز می‌شود که سایر داروهای آکنه به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها مؤثر نبوده‌اند یا بیمار نتوانسته است آن‌ها را تحمل کند. ایزوترتینوئین به شکل‌های کپسول ایزوترتینوئین و ژل ایزوترتینوئین موجود است. ایزوترتینوئین خوراکی به‌صورت قرص گچی یا روکش‌دار ساخته می‌شود.

اولین نسخه از ایزوترتینوئین با نام تجاری آکوتان به بازار عرضه شد و هنوز هم بسیاری این دارو را با همین عنوان می‌شناسند. بااین‌حال، این دارو از سال ۲۰۰۹ به بعد دیگر با نام تجاری آکوتان عرضه نمی‌شود.

---

نحوه عملکرد ایزوترتینوئین

ایزوترتینوئین سبوم یا چربی اضافی پوست را کاهش می‌دهد و باعث تغییر نحوه رشد و ریزش سلول‌های پوستی می‌شود. با این کار، از جمع‌شدن چربی و سلول‌های مرده در منافذ پوست (که به مسدود شدن آن‌ها می‌انجامد و آکنه را ایجاد می‌کند) ممانعت به عمل می‌آورد. علاوه بر آن، این دارو می‌تواند نوعی باکتری پوست به نام P. acnes را از بین ببرد و به کاهش قرمزی و تورم ناشی از آکنه کمک کند.

---

نحوه مصرف ایزوترتینوئین

مهم‌ترین نکته‌ای که باید درباره مصرف ایزوترتینوئین بدانید این است که این دارو حتماً باید با تجویز پزشک مصرف شود. بنابراین، نه خودتان با توصیه دیگران از آن استفاده کنید و نه هرگز آن را به کسانی که شرایطی مشابه شما دارند پیشنهاد دهید. بااین‌حال، بهتر است اطلاعاتی درباره نحوه مصرف این دارو داشته باشید:

مقدار مصرف

دُز مصرفی ایزوترتینوئین را پزشک تعیین می‌کند. دقیقاً آن را طبق دستور پزشک، به‌اندازه تجویزشده و در زمان مشخص‌شده مصرف کنید. دُز معمول برای بزرگسالان و کودکان ۱۲ سال به بالا به این صورت است:

• دُز نگهدارنده خوراکی: ۰٫۲۵ تا ۰٫۵میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن و ۲ بار در روز؛
• حداکثر دُز مجاز: تا ۲ میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در روز؛
• مدت درمان: تا ۲۰ هفته.

کودکان نابالغ زیر ۱۲ سال نباید ایزوترتینوئین مصرف کنند. در موارد بسیار نادر ممکن است پزشک ایزوترتینوئین را برای کودکان زیر ۱۲ سال تجویز کند، اما این کار را تحت نظارت خود و با اقدامات احتیاطی لازم انجام خواهد داد.

مدت‌زمان مصرف

مانند دُز مصرفی، مدت‌زمان مصرف ایزوترتینوئین را هم پزشک تعیین می‌کند. تا زمانی که خودش دستور قطع دارو را نداده است، باید به مصرف آن ادامه دهید حتی اگر حس می‌کنید در دوره اولیه درمان، آکنه شما بدتر شده است؛ زیرا مدتی طول می‌کشد تا اثربخشی دارو آشکار شود. بااین‌حال، در موارد منع مصرف دارو که کمی بعد درباره آن صحبت خواهیم کرد، باید به‌سرعت استفاده از آن را متوقف کنید و به پزشکتان اطلاع دهید.

نکات مهم درباره مصرف قرص ایزوترتینوئین

هنگام مصرف کپسول ایزوترتینوئین باید به نکات مهم زیر توجه کنید:

• حتماً آن با یک لیوان پر آب بخورید؛
• کپسول را به‌طور کامل قورت دهید و از مکیدن، جویدن، له‌کردن، بریدن و بازکردن آن خودداری کنید؛
• گاهی پزشک تشخیص می‌دهد که باید ایزوترتینوئین را همراه با غذا مصرف کنید؛
• ایزوترتینوئین نباید هم‌زمان با ویتامین‌ها و سایر مکمل‌های حاوی ویتامین آ مصرف شود؛
• اگر یک نوبت را فراموش کردید، آن را نادیده بگیرید و دُز بعدی را در زمان اصلی خودش مصرف کنید. برای جبران دُزی که فراموش کرده‌اید، دو دُز مصرف نکنید؛
• اگر تصادفاً ایزوترتینوئین را بیش‌ازحد خوردید یا فکر می‌کنید اشتباهی مقدار زیادی از آن را خورده‌اید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

نکات مهم درباره مصرف ژل ایزوترتینوئین

اگر پزشک برایتان ژل ایزوترتینوئین تجویز کرده است، برای مصرف آن، طبق دستور پزشک عمل کنید. بااین‌حال، روند کار به‌طور کلی به‌شکل زیر است:

• قبل از مصرف، نواحی آسیب‌دیده را با آب ولرم و صابون ملایم بشویید و به‌آرامی خشک کنید؛
• یک لایه نازک از ژل را با ملایمت روی همه قسمت‌های آسیب‌دیده اعمال کنید. به‌صورت نقطه‌ای روی بخشی از جوش‌ها قرار ندهید و کاملاً ناحیه را بپوشانید؛
• بعد از اعمال ژل دست‌هایتان را بشویید.

ژل را به نواحی سالم نمالید. احتمال دارد در ابتدا پزشک به شما بگوید فقط یک یا دو بار در روز از آن استفاده کنید و بعد از بهبودی پوست، دفعات مصرف آن را کاهش دهد. اگر قبل از ژل از مواد لایه‌بردار دیگری استفاده کرده‌اید، چند روز به پوست‌تان اجازه دهید بهبود یابد و بعد استفاده از ژل را آغاز کنید.

هرگز ژل را در جایی که به‌علت آفتاب‌سوختگی آسیب دیده است به کار نبرید. اجازه ندهید وارد چشم، دهان یا بینی‌تان شود. همچنین مراقب باشید در چین و چروک‌های پوستتان تجمع نکند.

---

عوارض ایزوترتینوئین

ایزوترتینوئین با وجود خواص درمانی قوی، دارای عوارض جانبی مهمی است که شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• خشکی یا خون‌ریزی بینی؛
• خشکی، ترک‌خوردگی یا پوسته‌پوسته‌شدن لب‌ها؛
• نازک‌شدن موقت مو؛
• خشکی پوست و چشم.

عوارض جدی ایزوترتینوئین برای متوقف‌کردن مصرف آن و مراجعه به پزشک

سایر عوارض کمترشایع اما جدی ایزوترتینوئین شامل موارد زیر هستند که در صورت رخ‌دادن هریک از آن‌ها باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

۱. تغییرات رشد استخوان در افراد درحال رشد

ایزوترتینوئین در نوجوانانِ در حال رشد ممکن است باعث شود برخی از استخوان‌ها زودتر از زمان طبیعی خود رشدشان را متوقف کنند.

۲. تغییرات شنوایی

ایزوترتینوئین ممکن است باعث کاهش شنوایی یا زنگ‌زدن در گوش یا وزوز گوش شود.

۳. افزایش تری گلیسیرید

ایزوترتینوئین ممکن است سطح یک نوع چربی خون (لیپید) خاص به نام تری گلیسیرید را افزایش دهد. پزشک می‌تواند سطح این چربی را در خون شما کنترل کند.

۴. افزایش فشار در اطراف مغز

ممکن است ایزوترتینوئین فشار اطراف مغز را افزایش دهد. این بیماری که با عنوان تومور کاذب مغزی (Pseudotumor Cerebri) شناخته می‌شود، یک بیماری جدی است و علائم آن عبارت‌اند از:

• سرگیجه؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
•  سردرد شدید؛
• تغییر در بینایی.

در چنین شرایطی، حتماً مصرف ایزوترتینوئین را متوقف کنید و فوراً با پزشکتان تماس بگیرید.

۵. التهاب پانکراس

ممکن است ایزوترتینوئین سبب پانکراتیت یا التهاب پانکراس شود. در صورت داشتن علائم این بیماری شامل استفراغ یا درد شدید در قسمت بالای شکم که به‌سمت پشت‌تان منتقل می‌شود، مصرف ایزوترتینوئین را متوقف کنید و به پزشک مراجعه کنید.

۶. بیماری التهابی روده

ایزوترتینوئین می‌تواند سبب بیماری التهابی روده (IBD) شود. در صورت مشاهده علائمی نظیر اسهال شدید، اسهال خونی یا معده‌درد شدید به پزشک مراجعه کنید.

۷. آسیب کبدی

در برخی موارد، ایزوترتینوئین ممکن است به سمیت کبدی (Hepatotoxicity) منجر شود که باید به پزشک اطلاع دهید. علائم آن شامل موارد زیر است:

• تب؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• درد معده یا بالای شکم سمت راست؛
• ضعف یا خستگی غیرعادی؛
• ازدست‌دادن اشتها؛
• خارش؛
• مدفوع رنگ روشن؛
• ادرار زرد تیره یا قهوه‌ای تیره؛
• زرد شدن رنگ پوست یا سفیدی چشم که به آن یرقان هم می‌گویند.

۸. تغییرات در سلامت روان

ایزوترتینوئین ممکن است باعث مشکلاتی در سلامت روان شود. علائم آن که ممکن است خودتان متوجه آن شوید یا دیگران شما را از آن‌ها آگاه کنند عبارت‌اند از:

• افسردگی؛
• تغییرات خلقی؛
• تحریک‌پذیری؛
• روان‌پریشی؛
• تمایل به خشونت؛
• اضطراب؛
• گیجی و توهم؛
• افکار خودکشی یا آسیب‌رساندن به خود.

در این شرایط، مصرف ایزوترتینوئین را متوقف کنید و به پزشکتان مراجعه کنید.

۹. حساسیت به نور خورشید

در دوره مصرف ایزوترتینوئین، پوستتان ممکن است به نور خورشید و وسایلی که نور مشابه آن را از خود ساطع می‌کنند، ازجمله لامپ‌های آفتابی زرد و سولاریوم، حساس شود. این مشکل که آن را حساسیت به نور (Photosensitivity) می‌نامند، باعث می‌شود حتی وقتی برای مدت کوتاهی در معرض نور قرار می‌گیرید، دچار آفتاب‌سوختگی شدید، تاول یا تورم پوست شوید. اگر چنین مشکلی دارید، ترجیحاً زیر نور مستقیم آفتاب نایستید. اگر مجبورید، از کرم ضدآفتاب استفاده کنید و لباس و کلاه و عینک آفتابی بزرگی استفاده کنید که تا حد امکان پوست‌تان را بپوشاند.

۱۰. واکنش‌های آلرژیک شدید

مصرف ایزوترتینوئین ممکن است با واکنش‌های آلرژیک جدی همراه باشد که عبارت‌اند از:

• مشکلات تنفسی یا خس‌خس سینه؛
• ضربان قلب؛
• تب یا احساس بیماری عمومی؛
• تورم غدد لنفاوی؛
• تورم صورت، لب‌ها، دهان، زبان یا گلو؛
• مشکل در بلع یا گرفتگی گلو؛
• خارش، بثورات پوستی یا کهیر؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• سرگیجه، احساس سبکی سر یا غش‌کردن؛
• گرفتگی معده؛
• درد مفاصل.

۱۱. واکنش‌های پوستی شدید

برخی از واکنش‌های پوستی شدید ناشی از مصرف ایزوترتینوئین شامل سندرم استیونز جانسون (SJS) و نکرولیز اپیدرمی سمی (TEN) هستند. این شرایط اضطراری‌اند و درصورت مشاهده علائم زیر باید به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید:

• قرمز یا بنفش شدن رنگ پوست که دردناک است و شبیه سوختگی به نظر می‌رسد؛
• کنده‌شدن پوست به‌راحتی؛
• بثورات قرمز صاف یا تاول‌مانند روی پوست، دهان، بینی و اندام تناسلی؛
• قرمزی، دردناکی و اشک‌آلودبودن چشم‌ها.

عوارض فوق را جدی بگیرید. نکرولیز اپیدرمی سمی ممکن است در صورت سهل‌انگاری در درمان، خطر مرگ به همراه داشته باشد.

۱۲. افکار خودکشی و اقدام به خودکشی

ایزوترتینوئین در تعداد کمی از افراد ممکن است سبب افکار خودکشی یا اقدام به آن شود. درصورتی‌که علائم زیر را دارید، فوراً با پزشک تماس بگیرید:

• افکار خودکشی یا مرگ که قبلاً برایتان اتفاق نیفتاده است؛
• تشدید یا عود افکاری که قبلاً درباره خودکشی داشتید؛
• اقدام به خودکشی.

۱۳. تغییرات بینایی

ایزوترتینوئین ممکن است سبب ایجاد تغییراتی در بینایی ازجمله تاری دید، دیدن هاله در اطراف نورها و کاهش دید به‌ویژه در شب شود. همچنین ممکن است در لایه جلوی چشم یعنی قرنیه، زخم ایجاد کند.

۱۴. ضعف استخوان‌ها

عارضه مهمِ بعدی احتمال کاهش تراکم استخوان است. ممکن است مصرف ایزوترتینوئین سبب ضعیف‌شدن استخوان‌ها یا استئوپنی (Osteopenia) شود یا به پوکی استخوان بینجامد. به همین دلیل، اغلب پزشکان همزمان با تجویز ایزوترتینوئین، تراکم استخوان بیمار را هم کنترل می‌کنند.

۱۵. مشکلات عضلانی

به‌ندرت ایزوترتینوئین ممکن است باعث رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) یا واپاشی ماهیچه‌های مخطط (اسکلتی) شود که به نارسایی کلیوی و حتی مرگ می‌انجامد. این عارضه اغلب پس از فعالیت شدید رخ می‌دهد. اگر علائم زیر را مشاهده می‌کنید، بلافاصله مصرف ایزوترتینوئین را متوقف و به پزشک مراجعه کنید:

• تب؛
• درد، ضعف یا گرفتگی عضلات؛
• پایین‌آمدن سریع سطح انرژی یا احساس خستگی به‌ویژه با فعالیت؛
• ادرار به‌رنگ قهوه‌ای تیره؛
• درد معده؛
• حالت تهوع یا استفراغ.

۱۶. افزایش قند خون

یکی از عوارض مصرف ایزوترتینوئین، احتمال افزایش سطح قند خون است. از پزشکتان درباره اینکه چطور می‌توانید سطح قند خون را در حد سالم حفظ کنید، مشورت بخواهید.

---

موارد احتیاط و منع مصرف ایزوترتینوئین

درصورت مشاهده هریک از عوارضی که در بخش قبل به آن اشاره کردیم، باید مصرف ایزوترتینوئین را قطع کنید و به پزشک مراجعه کنید. بااین‌حال، برخی افراد به‌طور کلی نباید ایزوترتینوئین مصرف کنند؛ مگر آنکه پزشک با درنظرگرفتن شرایط مصرف آن را تجویز کرده باشد. برخی از موارد منع مصرف یا احتیاط در مصرف ایزوترتینوئین عبارت‌اند از:

• کودکان زیر ۱۲ سال؛
• زنان باردار، شیرده یا زنانی که در تلاش برای بارداری هستند یا فکر می‌کنند باردارند؛
• افرادی دارای واکنش آلرژیک به ایزوترتینوئین، بادام زمینی، سویا یا کپسول‌های حاوی روغن دانه سویا؛
• افراد دارای آلرژی به هرگونه دارو؛
• کسانی که سابقه بیماری روانی مانند افسردگی، روان‌پریشی، رفتارهای تهاجمی یا افکار خودکشی داشته‌اند؛
• کسانی که سابقه مشکلات جنسی نظیر اختلال نعوظ، میل جنسی کم، خشکی واژن، مشکل در رسیدن به ارگاسم یا ازدست‌دادن احساس در ناحیه تناسلی دارند؛
• بیماران مبتلا به بیماری کبدی یا کلیوی؛
• افرادی که سطح کلسترول یا سایر چربی‌های خونشان بالاست؛
• بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده از جمله بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو؛
• افرادی که ویتامین A بدنشان زیاد است.

---

نکات مهم درباره مصرف ایزوترتینوئین

• حتی اگر افراد دیگر شرایطی مشابه شما دارند، حق ندارید به آن‌ها این دارو را توصیه کنید زیرا از شرایط بدنی و بیماری‌ها یا واکنش‌های آلرژیک آن‌ها خبر ندارید.
• این دارو ممکن است دید در شب را دشوارتر کند. تا زمانی که از اثرات جانبی آن بر خودتان مطمئن نشده‌اید، در شب رانندگی نکنید.
• ایزوترتینوئین ممکن است استفاده از لنزهای تماسی را دشوار کند زیرا خشکی چشم می‌آورد. اگر احساس ناراحتی کردید، از قطره‌های چشمی روان‌کننده استفاده کنید. چنانچه برطرف نشد یا شدت ناراحتی‌تان زیاد است، نزد پزشک بروید.
• هنگام مصرف ایزوترتینوئین تا یک ماه پس از قطع آن، نباید خون اهدا کنید. اگر این خون را بعدها به زن باردار تزریق کنند، ممکن است برای جنین مشکلاتی ایجاد شود.
• ایزوترتینوئین را نباید همزمان با سایر روش‌های زیبایی ازجمله اپیلاسیون، درم ابریژن و لایه‌برداری با لیزر انجام دهید زیرا خطر ایجاد اسکارهای خطرناک را افزایش می‌دهد. 
• حداقل ۶ ماه پس از قطع مصرف این دارو، از انجام این عمل‌های زیبایی خودداری کنید. بهتر است از روش‌های موبَری دیگر هم استفاده نکنید.

---

تداخلات دارویی ایزوترتینوئین

درباره تداخل ایزوترتینوئین با غذاها و نوشیدنی‌ها، هنوز نتایج واضحی وجود ندارد. حتی درباره الکل هم هنوز مشخص نشده است که می‌تواند با ایزوترتینوئین تداخل داشته باشد یا نه. البته توصیه کلی درباره الکل این است که هم‌زمان با دوره درمان با ایزوترتینوئین مصرف نشود. بااین‌حال، داروهایی که تداخل شناخته‌شده‌ای با ایزوترتینوئین دارند عبارت‌اند از:

• داروهای ضدالتهاب ازجمله کورتیکواستروئید (Corticosteroid)؛
• داروهای استروئیدی مانند کورتیزون و پردنیزولون؛
• آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند داکسی‌سایکلین، مینوسیکلین، سراسایکلین و تتراسایکلین؛
• داروهای کنترل تشنج ازجمله فنی‌توئین (Phenytoin) که با نام‌های دیلانتین (Dilantin) و فنیتک (Phenytek) موجود است؛
• داروهای خشک‌کننده برای آکنه ازجمله بنزوئیل پراکساید و اسید سالیسیلیک؛
• داروهای کاهش وزن ازجمله ارلیستات (Orlistat)؛
• ویتامین A؛
• داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین؛
• مکمل‌های گیاهی نظیر مخمر سنت جان با نام علمی هایپریکام پرفوراتوم (Hypericum perforatum)؛
• قرص‌های ضدبارداری که فقط حاوی پروژسترون باشند (مینی‌پیل).

این فهرست همه تداخلات دارویی را مشخص نمی‌کند. بنابراین، هرگونه دارو، مکمل، سیگار، مشروبات الکلی و مواد مخدر مصرف می‌کنید به پزشک اطلاع دهید.

---

ایزوترتینوئین در بارداری و شیردهی

فقط یک دُز ایزوترتینوئین در زمان لقاح یا دوران بارداری، ممکن است باعث سقط جنین، زایمان زودرس، نقص شدید مادرزادی یا مرگ نوزاد شود. همین یک جمله کافی است تا بدانید چقدر مهم است در دوران مصرف ایزوترتینوئین، مراقب باردار نبودن خود باشید.

به‌جز دختران کم‌سن‌وسال مجرد که در شرف ازدواج نیستند، زنانی که رحم و تخمدان خود را برداشته‌اند (یعنی هیسترکتومی کامل با اوفورکتومی انجام داده‌اند) و زنانی که حداقل ۱۲ماه متوالی در یائسگی بوده‌اند، مابقی زنان به‌عنوان افرادی در نظر گرفته می‌شوند که احتمال بارداری آن‌ها وجود دارد. این افراد قبل از شروع مصرف ایزوترتینوئین، قبل از تجویز مجدد آن، بلافاصله پس از مصرف آخرین دُز ایزوترتینوئین و دوباره ۳۰ روز بعد، باید ۲ تست بارداری منفی ارائه دهند. همچنین، برای ادامه مصرف این دارو هم باید از دو روش متفاوت کنترل بارداری استفاده کنند.

در برخی کشورهای توسعه‌یافته حتی به‌صورت کتبی از افراد تعهد می‌گیرند که از دو نوع خاص پیشگیری از بارداری استفاده کنند. این دوره از ۳۰ روز قبل از شروع مصرف ایزوترتینوئین تا ۳۰ روز پس از آخرین دُز مصرفی ادامه خواهد داشت. هر دو نوع اولیه و ثانویه پیشگیری از بارداری باید با هم استفاده شوند.

اشکال اولیه پیشگیری از بارداری

نوع اولیه پیشگیری از بارداری شامل موارد زیر است:

• بستن لوله‌ها؛
• عمل وازکتومی برای مرد؛
• IUD (دستگاه داخل رحمی)؛
• قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن (نه مینی‌پیل‌های حاوی پروژسترون)؛
• چسب، ایمپلنت یا آمپول ضد بارداری و حلقه واژینال.

اشکال ثانویه پیشگیری از بارداری

انواع ثانویه پیشگیری از بارداری عبارت‌اند از:

• کاندوم لاتکس مردانه با اسپرم‌کُش یا بدون آن؛
• دیافراگم همراه با اسپرم‌کش؛
• کلاهک دهانه رحم به‌همراه اسپرم‌کش؛
• اسفنج واژینال حاوی اسپرم‌کش.

درصورتی‌که در دوران مصرف ایزوترتینوئین یا حتی یک ماه بعد قطع مصرف آن (خواه خودتان مصرف می‌کردید یا همسرتان)، متوجه شدید باردار هستید، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید که آزمایش‌های لازم برای سلامت جنین را انجام دهد.

اگر به هر دلیلی روش‌های پیشگیری را پشت‌گوش انداختید و پریودتان عقب افتاد یا احتمال می‌دهید باردار باشید، بلافاصله مصرف ایزوترتینوئین را متوقف کنید و به پزشکتان مراجعه کنید.

نکته ۱: اگر در دوران مصرف ایزوترتینوئین آمیزش جنسی نداشته باشید، از هر روش پیشگیری بهتر خواهد بود.

نکته ۲: اگر قصد باردار شدن دارید یا برای آن تلاش می‌کنید به پزشکتان بگویید تا درباره درمان با ایزوترتینوئین مشورت کنید. دو راه دارید: بچه‌دارشدن را عقب بیندازید یا درمان با ایزوترتینوئین را. باید بسنجید که کدام‌یک ارجحیت دارد. برای مثال، اگر در سنی هستید که نزدیک است برای بارداری دیر شود، باید درمان با ایزوترتینوئین را فعلاً کنار بگذارید.

مصرف ایزوترتینوئین در دوران شیردهی

با اینکه هنوز مشخص نیست ایزوترتینوئین به شیر مادر منتقل می‌شود یا نه، پزشکان محض احتیاط مصرف این دارو را در دوران شیردهی توصیه نمی‌کنند.

---

داروهای جایگزین ایزوترتینوئین

داروهایی وجود دارند که می‌توانند به‌جای ایزوترتینوئین تجویز شوند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:

۱. رتینوئیدهای موضعی

این داروها به‌صورت کرم، لوسیون و ژل هستند که روی پوست اعمال می‌شوند. رتینوئیدها پوست را لایه‌برداری می‌کنند، چربی را کاهش می‌دهند، منافذ را تمیز نگه می‌دارند و از ایجاد جوش جلوگیری می‌کنند. رایج‌ترین آن‌ها شامل رتین-آ (ترتینوئین)، تازوراک (Tazorac) حاوی تازاروتن و دیفرین (Differin) حاوی آداپالن هستند که درست مانند ایزوترتینوئین باید با نسخه پزشک تهیه شوند.

۲. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی

آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی گزینه دیگری برای درمان آکنه شدید هستند. ازآنجاکه آکنه تا حدی به‌دلیل وجود باکتری‌ها ایجاد می‌شود، این داروها می‌توانند به ازبین‌بردن و کنترل جوش‌ها کمک کنند. بااین‌حال، چون به‌جز باکتری عوامل دیگری هم در این میان دخیل‌اند، احتمالاً باید داروهای دیگری همراه با آن‌ها تجویز شود.

۳. درمان‌های هورمونی

گاهی به‌جای ایزوترتینوئین ممکن است اسپیرونولاکتون که فقط برای زنان بالغ تجویز می‌شود، استفاده کنند. این دارو در اصل برای درمان آکنه نیست اما اگر نوسانات هورمونی به جوش صورت منجر شوند، می‌تواند کمک‌کننده باشد.

۴. کورتیکواستروئیدها

گاهی اوقات برای کمک به کاهش درد و التهاب آکنه شدید از این داروها استفاده می‌کنند. تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند به پاک‌کردن ندول‌ها یا کیست‌های بزرگ آکنه‌ای کمک کند که به‌راحتی بهبود نمی‌یابند. پزشک این دارو را مستقیم به داخل جوش‌ها تزریق می‌کند و آن‌ها در عرض ۴۸ تا ۷۲ ساعت کاملاً صاف می‌شوند.

۵. پاک‌سازی آکنه

روش غیردارویی جایگزین ایزوترتینوئین، پاک‌سازی منافذ مسدودشده آکنه با استفاده از ابزارهای استریل است. پزشک متخصص پوست این کار را زمانی انجام می‌دهد که دیگر هیچ درمانی نمی‌تواند آکنه شما را از بین ببرد.

---

نکات خرید ایزوترتینوئین

هنگام خرید ایزوترتینوئین دقت کنید همان را بخرید که پزشک تجویز کرده است. ایزوترتینوئین در اشکال دارویی، نام‌های تجاری و دُزهای مختلفی وجود دارد:

اشکال دارویی ایزوترتینوئین

ایزوترتینوئین به‌صورت کپسول و ژل ایزوترتینوئین موجود است که هریک برای درمان شرایط خاصی از آکنه تجویز می‌شوند:

• کپسول ایزوترتینوئین: برای اشکال شدیدتر آکنه که با داروهای موضعی بهبود نمی‌یابند. از انواع موجود در ایران می‌توان به ژنیترت ۲۰میلی‌گرم، ایزوترت هگزال ۲۰میلی‌گرم، سوترت ۱۰میلی‌گرم، اوراتان ۱۰میلی‌گرم و نورم اسکین ۲۰میلی‌گرم اشاره کرد.
• ژل ایزوترتینوئین: طبق گفته سازمان NHS، کارخانه سازنده ژل ایزوترکسین (Isotrexin®) در ژانویه ۲۰۲۰ (دی‌ماه ۱۳۹۸) تولید آن را متوقف کرد. این ژل دیگر در سراسر بریتانیا موجود نیست ولی ممکن است در کشورهای دیگر هنوز وجود داشته باشد و ممکن است تاریخ انقضای آن‌ها گذشته باشد. در کشور ما در حال حاضر ژل‌های ایزوترتینوئین با نام تجاری راکوتان (®Roaccutane) ساخت کارخانه SERB کشور فرانسه و واردکننده پارس بهروزان جم، ژل ایزوترتینوئین ۰٫۰۵درصد ساخت ایران دارو، ژل ایزوتن ۰٫۰۵درصد ساخت داروسازی رها و ژل ایزوترکس ۰٫۰۵درصد ساخت STIEFEL ایرلند با واردکننده کیش مدیفارم در دسترس است.

ژل ایزوترتینوئین حاوی عامل ضدباکتری به‌نام اریترومایسین است که برای درمان آکنه مفید است. درصورتی‌که پزشک برایتان ژل تجویز کرده است، اگر هریک از شرایط زیر را دارید، باید به پزشکتان اطلاع دهید:

• باردار هستید یا به نوزادتان شیر می‌دهید یا برای بارداری تلاش می‌کنید؛
• به‌جز آکنه مشکلات پوستی دیگری نظیر اگزما یا روزاسه دارید؛
• به داروی خاصی آلرژی دارید؛
• سابقه سرطان پوست در شما یا اعضای نزدیک خانواده‌تان وجود دارد؛
• هر داروی تجویزی یا بدون نسخه‌ای مصرف می‌کنید.

سایر نام‌های رایج ایزوترتینوئین

برخی از نام‌های ایزوترتینوئین عبارت‌اند از:

• آبسوریکا (Absorica)؛
• آبسوریکا LD (Absorica LD)؛
• راکوتان (Roaccutane)؛
• آکوتان (Accutane)؛
• آمنستیم (Amnesteem)؛
• کلاراویس (Claravis)؛
• میوریزان (Myorisan)؛
• زناتان (Zenatane)؛
• سوترت (Sotret).

دُزهای موجود ایزوترتینوئین

کپسول‌های خوراکی ایزوترتینوئین در دُزهای ۱۰، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵ و ۴۰ میلی‌گرمی، کپسول‌های خوراکی میکرونیزه در دُزهای ۸، ۱۶، ۲۰، ۲۴، ۲۸ و ۳۲ میلی‌گرمی و ژل ایزوترتینوئین در دُزهای ۰٫۰۵درصد ایزوترتینوئین موجود هستند.

شیوه نگهداری ایزوترتینوئین

• ایزوترتینوئین را در جای خشک و خنک در دمای بین ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌گراد (۶۸ تا ۷۷ درجه فارنهایت) و دور از نور نگه دارید. اگر به‌مدت کوتاهی بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌گراد (۵۹ تا ۸۶ فارنهایت) باشد ایرادی ندارد اما اگر طولانی شد، آن را دور بریزید؛
• آن را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید؛
• پس از اتمام تاریخ انقضا، آن را دور بریزید.

---

قبل از مصرف ترتینوئين چه مواردی باید را به پزشک اطلاع دهیم؟

قبل از مصرف ایزوترتینوئین حتماً به پزشک خود موارد زیر را اطلاع دهید تا باتوجه‌به شرایط شما تصمیم بگیرد دارو را تجویز کند یا خیر:

• بی‌اشتهایی عصبی؛
• دیابت و قند خون بالا؛
• آسم یا سایر بیماری‌های ریوی و تنفسی؛
• سابقه بیماری‌های استخوانی از جمله پوکی استخوان، استئوپنی یا استئومالاسی؛
• بیماری کبد؛
• بیماری قلبی؛
• کلسترول بالا؛
• بیماری التهابی روده؛
• بیماری‌های سلامت روان؛
• افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی؛
• بارداری یا تلاش برای باردارشدن؛
• شیردهی؛
• واکنش آلرژیک به ایزوترتینوئین، ویتامین A یا هر دارو، غذا، رنگ و مواد نگهدارنده.

---

هنگام مصرف ایزوترتینوئین چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در هنگام مصرف ایزوترتینوئین، با مشاهده هرگونه علائم که در بخش عوارض جدی و رایج به آن‌ها اشاره کردیم باید با پزشک تماس بگیرید. درصورتی‌که در دوره مصرف این دارو باردار شدید، اگر نسبت‌به ایزوترتینوئین واکنش آلرژیک دارید یا بعد از دوره درمان اولیه هنوز نشانه‌هایی از بهبودی حاصل نشده است، بلافاصله پزشکتان را در جریان قرار دهید.

---

کلام آخر دکترساینا

در این مقاله درباره داروی ایزوترتینوئین که یکی از داروهای مؤثر برای درمان آکنه شدید است صحبت کردیم. با خواص اثربخش آن در ازبین‌بردن آکنه و جوش‌های سرسیاه و سرسفید آشنا شدیم و دیدیم که چه عوارض جدی و حتی خطرناکی ممکن است داشته باشد.

درصورتی‌که پزشک این دارو را برایتان تجویز کرده است آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید و هرگز آن را به دیگران، حتی اگر شرایطشان مشابه وضعیت شماست پیشنهاد ندهید. حتی یک دُز این دارو می‌تواند خطر مرگ برای جنین به همراه داشته باشد؛ پس در دوره درمان با ایزوترتینوئین فکر باردارشدن را از سرتان بیرون کنید و حتماً پیشگیری به عمل آورید. در صورت نیاز به هرگونه اطلاعات بیشتر یا بررسی وضعیت سلامتی‌تان، در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید با پزشکان دکترساینا به‌صورت آنلاین یا تلفنی صحبت کنید.

---

سؤالات متداول