سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی: راهنمای جامع برای والدین
این روزها والدین برای دیدن روی ماه فرزند خود تا روز زایمان منتظر نمیمانند. عکاسی از جنین با سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی یکی از جالبترین روشهای ثبت خاطره از دوران شیرین و هیجانانگیز بارداری است که به شما این امکان را میدهد تا برای نخستین بار چهره فرزندتان را ببینید و از سلامت و رشد طبیعی جنین مطمئن شوید. اگر چیز زیادی درباره سونو سه بعدی و چهار بعدی نمیدانید و میخواهید با این تکنولوژی پیشرفته، کاربردها و مضرات آن بیشتر آشنا شوید، تا انتهای این راهنمای جامع همراه ما باشید.
فهرست آنچه میخوانید:
- سونوگرافی سه بعدی چیست؟
- در سونوگرافی سه بعدی چه چیزی مشخص میشود؟
- کاربرد و مزایای سونوگرافی سه بعدی
- چه بیماریهایی در سونوگرافی سه بعدی قابلتشخیص نیستند؟
- آیا امکان دارد تعیین جنسیت در سونوگرافی سه بعدی اشتباه شود؟
- مضرات سونوگرافی سه بعدی
- بهترین زمان سونوگرافی سه بعدی
- نحوه انجام سونوگرافی سه بعدی
- نتایج سونوگرافی سه بعدی
- سونوگرافی چهار بعدی چیست؟
- کاربرد و مزایای سونوگرافی چهار بعدی
- مضرات سونوگرافی چهار بعدی
- بهترین زمان سونوگرافی چهار بعدی
- نحوه انجام سونوگرافی چهار بعدی
- نتایج سونوگرافی چهار بعدی
- تفاوت سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
- کلام آخر دکترساینا
- سؤالات متداول
سونوگرافی سه بعدی چیست؟
آن نمای کلیِ ناواضح و خاکستریرنگ از جنین در برگه سونوگرافی دو بعدی را از ذهنتان پاک کنید. سونوگرافی سه بعدی بارداری یک تصویر واضح، باکیفیت و دقیق از ظاهر کودک متولد نشده در اختیار شما قرار میدهد. این تصویر شامل تمام قسمتهای بدنی از جمله وضعیت ظاهری و ساختار داخلی جنین است و کوچکترین ناهنجاریهای ژنتیکی را بهوضوح نشان میدهد. والدین اغلب خواهان انجام این نوع سونوگرافی بارداری هستند و آن را به سونو دو بعدی معمولی ترجیح میدهند. عکس سه بعدی جنین که در ادامه میبینید، نتیجه سونوگرافی ۳ بعدی در دوران بارداری است.
در سونوگرافی سه بعدی چه چیزی مشخص میشود؟
سونوگرافی ۳ بعدی عموما جنبه تشخیص ندارد و بیشتر برای ملاقات والدین چشمانتظار با جنین انجام میشود؛ اما اگر پزشک مشکوک به ناباروری مادر شود یا سابقه سقط مکرر و زایمان زودرس را در مادر ببیند، ممکن است برای اطمینانخاطر و تشخیص دقیقتر، تصویربرداری با سونوگرافی سه بعدی را تجویز کند.
کاربرد و مزایای سونوگرافی سه بعدی
از نگاه والدینی که بیصبرانه مشتاق دیدن چهره فرزند خود هستند، شاید مهمترین کاربرد سونوگرافی سه بعدی همان تصویر واضحی است که از چهره و اندامهای جنین به دست میدهد اما تشخیص زودهنگام مشکلات و اختلالات جنین بهمراتب مهمتر و ارزشمندتر است، مشکلاتی مثل:
- شکاف کام: در جنین مبتلا به این نقص مادرزادی، بافتهای دو طرف سر در قسمت لب به طور کامل به هم نمیرسند و چهره نوزاد غیرطبیعی میشود. به این کودکان اصطلاحا «لبشکری» میگویند.
- بیماریهای قلبی مادرزادی: بهکمک سونوگرافی ۳ بعدی پزشک میتواند عملکرد عروق و ساختار کلی قلب جنین را مشاهده کند و مشکلاتی همچون تنگی عروق، انسداد و نارساییهای دریچهای را تشخیص دهد.
- نقصهای لوله عصبی و اختلالات شبکه اعصاب: لوله عصبی در روزهای ابتدایی تشکیل جنین ایجاد و در نهایت بسته میشوند تا مغز و نخاع جنین را تشکیل دهند. اگر لوله عصبی بهدرستی بسته نشود یا خارج از بدن جنین تشکیل شود، بیماریهای مربوط به نقص لوله عصبی مثل مهره شکافدار و آنانسفالی به وجود میآید. در سونوگرافی ۳ بعدی میتوان نحوه تشکیل مغز و نخاع جنین را از زوایای مختلف بررسی کرد.
- تشخیص اختلالات ژنتیکی جنین: چنانچه پزشک پی به وجود یک اختلال ژنتیکی در جنین ببرد و نتواند این شک را با سونوگرافی معمولی برطرف کند، با سونو سه بعدی میتواند تا ۹۹ درصد از ابتلا یا عدم ابتلای جنین به ناهنجاریهای ژنتیکی مطمئن شود، بیآنکه نیازی به انجام آزمایش آمنیوسنتز باشد.
- مشکلات جفتی: برخی روشهای سونوگرافی ۳ بعدی میتوانند به بررسی اندازه، ساختار عروق، محل قرارگیری و جریان خون جفت کمک کنند. بهخصوص در مواردی که پزشک به چسبندگی جفت (رشد جفت در عمق دیواره رحم) مشکوک باشد، این سونوگرافی مفید است.
- ناهنجاریهای صورت و جمجمه.
- ناهنجاریهای اسکلتی.
چه بیماریهایی در سونوگرافی سه بعدی قابلتشخیص نیستند؟
اگرچه سونوگرافی سه بعدی نسبت به سونوگرافی معمولی و دو بعدی دقت بالاتری دارد، نمیتوان انتظار داشت که تمام ناهنجاریهای مادرزادی، اختلالات ژنتیکی و نقایص داخلی و خارجی جنین را تشخیص دهد. بسیاری از بیماریهای جنین بعد از تولد خود را نشان میدهند یا اصلاً از طریق تصویربرداری قابلتشخیص نیستند، مواردی مانند:
- اختلالهای پیشرونده (دژنراتیو): بیماریهایی مثل دیستروفی عضلانی و سندرم رت (Rett) که قبل از تولد یا حتی هنگام تولد خود را نشان نمیدهند و بهمرور پیشرفت میکنند؛
- برخی بیماریهای مغزی و سیستم عصبی: صرع، ناتوانیهای جسمی و ذهنی، مشکلات گفتاری و حرکتی، برخی مشکلات ژنتیکی مثل «سندرم ایکس شکننده»؛
- اختلالهای متابولیکی: مشکلات مربوط به متابولیسم مواد شیمیایی در بدن مثل کمکاری تیروئید، بیماری «فنیل کتونوری» و بیماری «تای – ساکس»؛
- نقایص سیستم حسی: مواردی مثل نابینایی و مشکلات شنوایی که پیش از تولد قابلتشخیص نیستند.
آیا امکان دارد تعیین جنسیت در سونوگرافی سه بعدی اشتباه شود؟
سونوگرافیهای سهبعدی میتوانند از هفته ۱۶ بارداری، جنسیت جنین را بهخوبی تشخیص دهند اما بهتر است بدانید تشخیص درست جنسیت به عوامل مختلفی از جمله موقعیت جنین بستگی دارد. بههمیندلیل ممکن است حتی در سونوگرافی سهبعدی هم جنسیت قابلتشخیص نباشد یا بهاشتباه تشخیص داده شود.
مضرات سونوگرافی سه بعدی
انجام سونوگرافی سه بعدی در دوران بارداری یک روش کاملا غیرتهاجمی است و بهخودیخود ضرری به جنین و مادر نمیرساند اما نباید خطرات احتمالی را نادیده گرفت، مواردی مثل اینکه:
- رادیولوژیست مهارت کافی برای مراقبت از سلامت کودک را نداشته باشد و نداند دقیقا چقدر مجاز است کودک را در معرض امواج صوتی اولتراسوند نگه دارد.
- تجهیزات کلینیک سونوگرافی برای مادران باردار تنظیم نشده و دمای دستگاه سونو نسبتا بالا باشد.
- عملکرد تجهیزات کلینیک دقیق نبوده و کیفیت نتایج دستگاهها کنترلشده نباشد.
- تکنسین مهارت کافی برای خواندن تصاویر نداشته و اختلالات جنین را بهدرستی تشخیص ندهد.
- بهخاطر موقعیت نامناسب جنین و کمبود مایع اطراف او، تصویر سهبعدی چهره و اندامها مطابق انتظار پزشک و والدین، واضح نباشد.
- گاهی اوقات تکنسین برای ثبت تصویر بهتر چند بار عمل سونوگرافی را تکرار میکند. این تکرار برای جنین خطرساز است.
- امواج صوتی با تولید انرژی گرمایی در موارد بسیار نادر به جنین آسیب خفیف وارد میکنند. البته میزان خطر به شدت امواج، بسامد و مدتزمان تابش بستگی دارد.
- امکان دارد تصویر جنین در رحم مادر ترسناک و غیرطبیعی به نظر برسد و موجب نگرانی بیمورد والدین شود.
- تمرکز امواج با فرکانس بالا روی شکم مادر باردار میتواند موجب گرمای زیاد مایع اطراف جنین و گرمشدن بافت استخوانهای کودک شود.
- این سونوگرافی اختیاری اتلاف وقت و هزینههای مالی به خانوادهها تحمیل میکند.
بهترین زمان سونوگرافی سه بعدی
بهترین زمان انجام سونوگرافی ۳ بعدی در اواسط بارداری، بین هفتههای ۱۸ تا ۲۲ است. انجام این سونو زودتر از موعد (قبل از هفته ۱۸ام) نتیجه مطلوبی ندارد و در اواخر بارداری (هفته ۳۴ام به بعد) نیز لزوماً نتیجهبخش نیست. در ادامه، زمان انجام سونوگرافی را به ترتیب هفتههای بارداری توضیح میدهیم.
۱. هفتههای ۱۴ تا ۱۸ بارداری
هفتههای ابتدایی بارداری بهخصوص سهماهه اول زمان مناسبی برای انجام سونوگرافی سهبعدی نیست چون اندامهای فوقالعاده حساس جنین در معرض خطر امواج اولتراسوند قرار میگیرند و احتمال خطر بالاست.
۲. هفتههای ۱۹ تا ۲۶ بارداری
اگر در هفتههای ۱۹ تا ۲۶ بارداری هستید، باید بدانید که زمان طلایی برای سونوگرافی سه بعدی همان هفتههای ۱۸ تا ۲۲ است. پس اگر هدف از این سونوگرافی، اطمینان از سلامت کلی جنین، تشخیص ناهنجاریهای موجود و اختلالات آناتومیک جنین است، بهتر است که آن را تا هفته ۲۲ام انجام دهید و تا هفته ۲۶ام به تعویق نیندازید.
۳. هفتههای ۲۷ تا ۴۰ بارداری
جنین در طول این هفتهها بیشترین شباهت را به شمایل هنگام تولد خود پیدا میکند اما فقط در یک صورت میتوان گفت این زمان برای سونوگرافی سه بعدی مناسب است: وقتی مقدار کافی از مایع آمنیوتیک اطراف چهره نوزاد وجود داشته باشد. در این صورت، سونوگرافی سهبعدی نقاط عطف رشد جنین را بهطور واضح نشان میدهد.
نحوه انجام سونوگرافی سه بعدی
قبل از حضور در کلینیک پزشک رادیولوژیست با رعایت این چند نکته مهم خود را برای اسکن آماده کنید.
آمادگی برای انجام سونو سه بعدی
- اکنون که بهترین زمان سونوگرافی سه بعدی جنین را میدانید، نوبت سونو برای تصویربرداری از جنین را تا اواسط بارداری به تعویق بیندازید تا نتیجه مطلوب بگیرید.
- بهتر است ساعتی را برای جلسه سونو انتخاب کنید که جنین بیدار باشد.
- هنگام مراجعه به کلینیک برای سونوگرافی سه بعدی جنین لباس سبک و راحت بپوشید.
- دستکم از یک هفته قبل از نوبت سونو، مایعات بنوشید و قند طبیعی مصرف کنید. مصرف این مواد مایع اطراف جنین را شفافتر و تصویر را واضحتر میکنند.
- با صرف غذا و خوراکی تا ۱ ساعت قبل از سونوگرافی، جنین را وادار به فعالیت کنید.
- قبل از سونوگرافی، نوشیدنیهای گازدار و کافئیندار مصرف نکنید. کافئین میتواند روی میزان مایعات بدن اثر منفی داشته باشد.
نحوه انجام سونوگرافی سه بعدی از طریق شکم
نحوه انجام سونوگرافی ۳ بعدی شکمی مشابه سونوگرافیهای معمولی است. ابتدا باید روی تخت دراز بکشید و صبر کنید تا تکنسین ژل مخصوص سونوگرافی را روی شکمتان قرار دهد. این ژل به انتقال بهتر امواج صوتی کمک میکند. سپس پروب مخصوص را روی شکم حرکت میدهد تا تصاویر روی مانیتور ایجاد شوند.
یک راه دیگر هم برای عکسبرداری از جنین در رحم مادر وجود دارد:
سونوگرافی ۳ بعدی از طریق رحم
پزشک برای انجام سونو سه بعدی، یک اسپکولوم واژینال وارد محیط واژن میکند. در مرحله بعد دهانه رحم را با یک صابون ملایم میشوید و در نهایت یک کاتِتر نازک از دهانه رحم به داخل حفره رحم وارد میکند تا از طریق آن، یک مایع نمکی به نام «سالین» را بهآرامی داخل حفره تزریق نماید. سپس کاتتر را برمیدارد و تصاویر داخل رحم را با کیفیت بالا میبیند. طی این اسکن سونوگرافی غیرتهاجمی، تصاویر هرگونه ناهنجاری رحمی را میتوان مطالعه و بررسی کرد.
نتایج سونوگرافی سه بعدی
فارغ از اینکه سونوگرافی سه بعدی جنین بهمنظور تشخیص اختلالات آناتومیک، نقصهای مادرزادی و مشکلات ژنتیکی انجام شده یا هدف صرفا تماشای چهره جنین است، تصاویر سه بعدی جنین همراه با گزارش پزشکی در اختیار والدین قرار میگیرد. چنانچه پزشک در نتیجه سونوگرافی مورد مشکوکی ببیند، با مطالعه دقیقتر گزارش و انجام تستهای تکمیلی، اقدام به تشخیص دقیقتر عارضه میکند.
یادآوری مهم: در مراکز غیر مجازی که تحت نظارت مستقیم پزشک نیستند، امکان تفسیر نتیجه سونو سه بعدی وجود ندارد و نمیتوان به نتایج بهدستآمده اعتماد کرد.
سونوگرافی چهار بعدی چیست؟
شما میتوانید بهجای تصاویر ثابت، یک ویدیو متحرک از حرکات جنین در رحم مادر داشته باشید!
در سونوگرافی چهار بعدی، تصویر اجزای درونی جنین بهکمک امواج صوت ثبت میشود. سپس با کنار هم گذاشتن این تصاویر، یک ویدئوی زنده و هیجانانگیز از کوچکترین حرکات کودک دلبندتان در اختیار شما قرار میگیرد. در این ویدئو صورت جنین و اجزای مختلف بدنش از جمله دیوارهها و دریچههای قلب و نحوه جریان خون کاملا قابلمشاهده و ارزیابی است.
کاربرد و مزایای سونوگرافی چهار بعدی
علاوهبر تمام مواردی که بهعنوان مزیتهای سونوگرافی ۳ بعدی معرفی کردیم، سایر کاربردهای سونو ۴ بعدی در دوران بارداری عبارتاند از:
- بررسی اندامهای داخلی و خارجی جهت بررسی اختلالهای موجود در بافت قسمتهای مختلف بدن؛
- تشخیص ناهنجاریهای اسکلت، صورت و جمجمه جنین؛
- تعیین جنسیت دقیق جنین؛
- شناسایی صحیح نقایص صورت؛
- مشاهده پیشرفت سلامت جنین؛
- پخش ویدیوی زنده از حرکات و فعالیت جنین در رحم مادر؛
- بررسی دقیق حرکات اندامهای داخلی مثل قلب و خون جاری در عروق.
مضرات سونوگرافی چهار بعدی
سونوگرافی چهار بعدی دوران بارداری اگر توسط پزشک ماهر انجام شود، خطر خاصی برای مادر و جنین بهدنبال ندارد. بااینحال، یکسری نگرانی و موارد احتیاط مهم در رابطه با آن هست که مشابه سونوگرافی سه بعدی است و باید بدانید. چنانچه رادیولوژیست و تکنسینها در مراقبت از سلامت کودک بهقدر کافی مهارت نداشته و تجهیزات پزشکی تنظیم نباشند، مواردی که در بخش «مضرات سونوگرافی سه بعدی» بیان کردیم، گریبانگیر جنین و والدین خواهد شد.
بهترین زمان سونوگرافی چهار بعدی
بهترین زمان انجام سونوگرافی چهار بعدی بهعلت انجام این اسکن بستگی دارد و بهطورکلی بین هفتههای ۱۸ تا ۲۲، یعنی اواسط بارداری است. با گذشت از این دوران و پیشرفت بارداری، جنین در رحم میچرخد و وضعیت سر او بهسمت پایین قرار میگیرد. بنابراین ممکن است نتوانید تصویر خوبی از چهره او ثبت کنید؛ اما بعدها، درصورتیکه مایعات بهاندازه کافی اطراف جنین وجود داشته و جنین در موقعیت مناسب باشد، ایرادی ندارد اگر سونوگرافی چهار بعدی را به هفتههای ۲۴ تا ۳۴ بارداری موکول کنید.
نحوه انجام سونوگرافی چهار بعدی
دقیقا مشابه تصویربرداری سه بعدی، سونوگرافی چهار بعدی جنین در دوران بارداری به دو شیوه سونو شکمی و سونو واژینال انجام میشود. عملکرد پزشک در هر دو نوع سه بعدی و چهار بعدی کاملا مشابه است.
تنها تفاوت در تجهیزات سونوگرافی است که تصویر چهار بعدی جنین را روی مانیتور پزشک خلق میکند. سونوگرافی چهار بعدی ممکن است تا ۴۰ دقیقه هم زمان ببرد.
نتایج سونوگرافی چهار بعدی
اطلاعاتی که از طریق ارسال امواج صوتی به شکم یا درون رحم مادر بهدست میآید، در سیستم کامپیوتری پزشک به تصاویر متحرک و چهار بعدی از جنین تبدیل میشود. والدین میتوانند حرکات کودک در رحم را بهطور همزمان (پخش زنده) ببینند و پزشک میتواند وضعیت اندامهای داخلی نوزاد مثل قلب، مغز، معده، کلیهها و ساختار آناتومیک بدن جنین را معاینه و وضعیت رشد او را بررسی کند. نحوه شکلگیری دست و پا، صورت، کانال نخاع و دیواره شکم نوزاد نیز قابلبررسی و گزارش است. این گزارش مانند نتیجه سونوگرافی سه بعدی جنین در انتهای جلسه سونوگرافی در اختیار والدین قرار میگیرد.
تفاوت سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی هر دو برای مشاهده تصاویر واقعی از تمام قسمتهای جنین انجام میشوند، با این تفاوت که در سونوگرافی چهار بعدی، کوچکترین حرکات جنین از جمله لبخندش قابلثبت است. با وجود اینکه روش انجام این دو سونوگرافی کاملا مشابه است، سونو سه بعدی تصاویر ثابت و سونو چهار بعدی جنین امکان پخش مستقیم ویدئو از تصاویر و تماشای حرکات جنین را فراهم میکند. میتوان سونوگرافی چهار بعدی را نوعی سونوگرافی ۳ بعدی در زمان و زنده معرفی کرد که برای ثبت فعالیتهای جنین از یک مبدل دو بعدی یا یک آرایه ماتریسی با مبدل سه بعدی استفاده میکند.
در جدول زیر، تفاوتهای سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی را بهاختصار مشاهده میکنید:
تفاوت سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
سونوگرافی سه بعدی | سونوگرافی چهار بعدی |
ثبت تصاویر شبهواقعی از جنین | ثبت تصاویر شبهواقعی بهعلاوه ثبت حرکت جنین |
مجسمسازی ساختارهای داخلی و آناتومی بدن جنین بهصورت تصاویر سه بعدی ثابت | پخش مستقیم ویدیو از تصاویر ثبتشده شامل نحوه حرکت کودک و موقعیت آن |
عدم امکان برقراری ارتباط والدین با جنین بهدلیل ثابت بودن تصاویر | امکان ارتباط گرفتن والدین با جنین بهدلیل ثبت حرکاتی مثل پلکزدن یا خمیازهکشیدن یا حتی لبخند جنین |
مشاهده تصاویر اندامهای داخلی | مشاهده حرکت دیواره یا دریچههای قلب جنین و خون جاری در عروق مختلف |
بررسی صرف ناهنجاریهای مادرزادی و اختلالات آناتومیک | ارزیابی کلی سلامت جنین، مهارتهای حرکتی، حرکات تنفسی و سایر رفلکسها |
کلام آخر دکترساینا
سونوگرافیهای دوره بارداری اغلب بهصورت ۲D یا دوبعدی انجام میشوند که یک تصویر سیاهوسفید از جنین شما ارائه میدهد. اما سونوگرافی انواع دیگر ۳D یا سه بعدی و ۴D یا سونوگرافی چهار بعدی هم دارد که کاربردهای متفاوتی دارند. سونوگرافیهای سه بعدی و چهار بعدی درکنار عوارض احتمالیشان، ممکن است بیشتر با اهداف تجاری و توسط افراد غیرمتخصص انجام شوند. ازاینرو پیش از انجام آنها لازم است با پزشک خود دراینباره مشورت کنید. در صورت دسترسی نداشتن به پزشک یا دلایل دیگر بهراحتی میتوانید از مشاوره تلفنی یا آنلاین با بهترین پزشکان و متخصصان دکترساینا بهرهمند شوید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و بارداری کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص بارداری ارتباط آنلاین با متخصص بارداریسؤالات متداول
در بهترین حالت این سونوگرافی بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام میشود. البته بین هفته ۲۴ تا ۳۴ بارداری جنین بیشترین شباهت به ظاهر هنگام تولد را پیدا میکند.
از کاربردهای سونو سه بعدی و چهار بعدی میتوان به تشخیص زودهنگام و کاملا دقیق اختلالات مادرزادی اشاره کرد، مخصوصا اختلالاتی که به صورت، قلب، لوله عصبی، استخوان و اندامهای جنین آسیب میزنند.
بله، اگرچه سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی جنین اختیاری است و الزامی برای انجامدادنش نیست، تمام مادران باردار با صلاحدید پزشک میتوانند انجامش دهند.
تشخیص دقیق و زودهنگام ناهنجاریهای جنین، اختلالات مادرزادی، مشکلات ساختاری یا عملکردی جنین یکی از کاربردهای مهم این دو سونوگرافی است.
در سونوگرافی سه بعدی، ساختار جنین و آناتومی داخلی آن در قالب تصاویر باکیفیت و واضح سه بعدی و در تصویربرداری چهار بعدی ساختار جنین در قالب پخش مستقیم ویدئو به والدین ارائه میشود.
امواج سونوگرافی سه بعدی و سونوگرافی چهار بعدی برای جنین کاملا ایمن و بیخطر بوده و درصورت مهارت پزشک، آسیبی به مادر و جنین وارد نمیشود.