بوپروپیون (قرص ولبان): کاربرد، نحوه مصرف و عوارض

داروی بوپروپیون که با نام ولبان نیز شناخته می‌شود، یکی از دارو‌های رایج ضد‌افسردگی است. این دارو علاوه‌بر درمان اختلال افسردگی ماژور و افسردگی فصلی، برای ترک سیگار و همچنین کنترل وزن نیز کاربرد دارد. مهم‌ترین نکته راجع به بوپروپیون این است که بر‌خلاف دیگر دارو‌های ضد‌افسردگی، باعث اختلال در عملکرد جنسی نمی‌شود و با خوب‌آلودگی و افزایش وزن نیز همراه نیست. در این مقاله از مجله سلامت دکترساینا، به توضیح کامل و جامع داروی بوپروپیون یا همان ولبان می‌پردازیم. 

بوپروپیون چطور عمل می‌کند؟

داروی بوپروپیون، بر دسته‌ای از انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، نور‌اپی‌نفرین و سروتونین اثر می‌گذارد که مسئولیت تنظیم خلق‌وخو را در مغز به عهده دارند. به‌بیان دقیق‌تر، این دارو جذب مجدد نوراپی‌نفرین و انتقال عصبی دوپامین را بدون اثر مستقیم بر سروتونین مهار می‌کند. علاوه‌براین، بوپروپیون با اتصال به گیرنده‌های استیل کولین (نوعی پیام‌رسان عصبی)، منجر به فعال شدن آن‌ها می‌شود و به ترک سیگار نیز کمک می‌کند.

---

کاربرد بوپروپیون (ولبان)

داروی بوپروپیون برای موارد زیر کاربرد دارد:

• درمان اختلال افسردگی ماژور (MDD)
• درمان اختلال افسردگی فصلی (SAD) 
• کمک به ترک سیگار (از طریق کاهش شدت تمایل به نیکوتین و کاهش علائم ناشی از ترک سیگار)
• بهبود دوره‌های افسردگی در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی 
• کاهش اشتها و کاهش وزن 
• کاهش مشکلات مربوط به تمرکز یا حافظه
• درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)

---

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذاریم؟

برای پیشگیری از برخی مشکلات، بهتر است پیش از مصرف بوپروپیون، پزشک را در جریان برخی نکات و موارد قرار دهید. برخی از مهم‌ترین این موارد عبارت‌ است از:

• مصرف هرگونه دارو‌ی دیگر، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و حتی محصولات گیاهی 
• سابقه تشنج 
• ابتلا به بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی 
• داشتن سابقه بیماری‌های قلبی، آسیب به سر، فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های کبدی و کلیوی
• بارداری و شیر‌دهی یا قصد برای بارداری
• داشتن شغل و حرفه‌ای نیازمند به تمرکز بالا
• ابتلا به اختلالاتی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی یا دیگر بیماری‌های روانی
• حساسیت به بوپروپیون، ترکیبات موجود در آن یا هر نوع داروی دیگر 

---

نحوه مصرف بوپروپیون

نحوه مصرف بوپروپیون به شرح زیر است:

• بوپروپیون را دقیقاً طبق دستور و تجویز پزشک خود مصرف کرده و به‌هیچ‌وجه این دارو را در مقادیر بیشتر یا کمتر از مقدار توصیه‌شده مصرف نکنید. 
• پیش از مصرف دارو، تمام دستورالعمل‌های درج‌شده بر روی دارو، نسخه و بروشور آن را به دقت مطالعه کنید. 
• این دارو را در زمان(های) توصیه شده مصرف کنید.
• قرص‌ را له نکنید و نجوید و آن را به‌طورکامل همراه با یک لیوان آب قورت دهید.

دوز مصرف 

دوز و تعداد دفعات مصرف به مواردی چون سن، شرایط شما، روند درمان، نحوه واکنش شما به اولین دوز، شرایط پزشکی و از همه مهم‌تر به تشخیص پزشک بستگی دارد. حداکثر دوز مجاز در مشکلات مختلف عبارت است از:

• افسردگی: حداکثر دوز برای درمان افسردگی در بزرگسالان ۴۵۰ میلی‌گرم در روز در طی حداکثر چهار دوز است. دوزهای منفرد نباید بیش از ۱۵۰ میلی‌گرم باشند.
• افسردگی فصلی: حداکثر دوز برای درمان اختلال افسردگی فصلی در بزرگسالان ۳۰۰ میلی‌گرم در روز در یک یا دو دوز. زمان شروع و مدت درمان اختلال افسردگی فصلی، باید بر اساس الگوی تاریخی دوره‌های افسردگی اساسی فصلی بیمار تعیین شود.
• ترک سیگار: حداکثر دوز برای ترک سیگار در بزرگسالان ۳۰۰ میلی‌گرم در روز است. حداکثر دوز منفرد نباید از ۱۵۰ میلی‌گرم تجاوز کند.

اطلاعات ذکر شده مربوط به دوز‌ بوپروپیون، صرفا حداکثر دوز مصرفی این دارو هستند. در‌صورتی‌که حداکثر دوز تجویز شده برای شما از سوی پزشک متفاوت است، به‌هیچ‌وجه آن را تغییر ندهید و دارو را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید.

---

نکات حین مصرف بوپروپیون

هنگام مصرف این دارو به نکات زیر دقت کنید:

• اگر دارو باعث ناراحتی معده شما شد، آن را همراه با غذا مصرف کنید.
• اگر هنگام مصرف در به‌خواب‌رفتن مشکل دارید، قرص را در زمان نزدیک به خواب خود مصرف نکنید.
• در صورت ابتلا به بیماری فشار خون بالا و تجویز این دارو توسط پزشک با علم به این موضوع، لازم است فشار خون شما قبل و در طول درمان، به‌طور مکرر بررسی شود.

طول دوره مصرف

طول دوره مصرف بستگی به علت مصرف و روند پیشرفت شما دارد. دقت کنید که ممکن است چهار هفته یا بیشتر طول بکشد تا این دارو به طور کامل اثر‌بخشی داشته باشد. بنابراین، هرگز بدون مشورت با پزشک مصرف این دارو را قطع نکنید.

اگر یک دوز را فراموش کردیم چه کار کنیم؟

در صورت فراموشی یک دوز از داروی بوپروپیون، دوز فراموش‌شده را رها کرده و دوز بعدی را طبق برنامه روزانه و همیشگی خود مصرف کنید. به‌هیچ‌وجه برای جبران نوبت فراموش‌شده، دو دوز از دارو را در یک نوبت مصرف نکنید. دقت کنید بین دوزهای بوپروپیون باید حداقل ۸ ساعت فاصله باشد. همچنین بیشتر از ۲ دوز طی ۲۴ ساعت مصرف نکنید. 

---

عوارض جانبی بوپروپیون

مصرف بوپروپیون نیز مانند هر داروی دیگری ممکن است با برخی عوارض جانبی احتمالی همراه باشد. بروز عوارض بستگی به ویژگی‌های بدنی شما دارد و  اغلب کسانی که دارو را مصرف می‌کنند، دچار عوارض نمی‌شوند. 

عوارض رایج:

• خشکی دهان
• گلودرد
• گرفتگی بینی
• تاری دید
• حالت تهوع یا استفراغ
• درد معده
• ازدست‌دادن اشتها
• یبوست
• مشکلات خواب (به‌ویژه بی‌خوابی)
• آشفتگی و بی‌قراری
• تغییرات در خلق‌و‌خو، احساس اضطراب یا تحریک‌پذیری عصبی
• ضربان قلب سریع و نا‌منظم
• کاهش وزن
• تکرر ادرار
• سردرد و سرگیجه
• ازدست‌دادن هوشیاری
• درد‌های عضلانی یا مفصلی

عوارض جانبی نادر:

• تغییرات در شنوایی، مانند شنیدن صداهایی غیرواقعی
• تغییرات غیرعادی در خلق‌وخو یا رفتار
• غش کردن
• توهم
• مشکل در تمرکز

عوارض جدی و خطرناک:

• واکنش‌های آلرژیک (کهیر، خارش، تب، تنگی نفس، تورم در صورت یا گلو)
• واکنش‌های شدید پوستی مانند بثورات پوستی
• تغییرات شدید در خلق‌و‌خو و رفتار، اضطراب، افسردگی، حملات پانیک، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، پرخاشگری و بیش‌فعالی ذهنی یا فیزیکی
• تاری دید، دید تونلی، درد یا تورم در چشم‌ها 
• ضربان قلب بسیار سریع و نامنظم
• مشکلات شدید خواب
• تشنج

---

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

مصرف بیش‌ازحد بوپروپیون می‌تواند کشنده باشد. علائم مصرف بیش‌از‌حد این دارو شبیه به عوارض جانبی دارو است و می‌تواند شامل سفتی عضلات، توهم، ضربان قلب سریع یا نامنظم، تنگی نفس، بروز افکار خودکشی، تشنج، کمبود اکسیژن و بیهوشی باشد. اگر بیش از دوز مجاز از این دارو را مصرف کردید، در سریع‌ترین زمان ممکن به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.

---

هشدارهای بوپروپیون

• از آن‌جایی‌که برخی از افراد، (به‌ویژه تا سنین ۲۴ سال) در اولین مصرف بوپروپیون دچار افکار خودکشی می‌شوند، نسبت به تغییرات خلقی یا علائم خود هوشیار باشید و هرگونه تغییر در نوع یا شدت علائم را به پزشک خود گزارش دهید.
• بیماران مبتلا به اختلال افسردگی ماژور، در مراحل اولیه مصرف بوپروپیون باید به طور مداوم تحت نظر پزشک باشند.

تداخلات دارویی

اگر هم‌زمان با بوپروپیون داروهای دیگری نیز مصرف می‌کنید، ممکن است با عوارض شدید‌تری مواجه شوید؛ چراکه بسیاری از داروها می‌توانند تداخل داشته باشند. دارو‌هایی که با بوپروپیون تداخل دارند را می‌توان به سه گروه تداخل شدید، متوسط و خفیف دسته‌بندی کرد:

الف. دارو‌های با تداخل شدید:

• داروهای ضدافسردگی مانند ونلافاکسین، نورتریپتیلین، ایمی‌پرامین، دزیپرامین، پاروکستین، فلوکستین و سرترالین.
• دارو‌های مهار‌کننده MAOI مانند ایزوکاربوکسازید، لینزولید، متیلن بلو، فنلزین، سلژیلین و ترانیل سیپرومین. 
• داروهای ضدروان‌پریشی مانند هالوپریدول، ریسپریدون یا تیوریدازین.
•  بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام و کلونازپام. 

ب. دارو‌های با تداخل متوسط:

• داروهای ضد‌تشنج مانند کاربامازپین، فنوباربیتال و فنی‌توئین. 
• داروهای HIV مانند ریتوناویر، لوپیناویر و افاویرنز. 
• داروهای رقیق‌کننده خون مانند تیکلوپیدین یا کلوپیدوگرل.
• داروهای ضد‌آریتمی مانند پروپافنون یا فلکائینید. 

 ج. دارو‌های با تداخل خفیف:

• کورتیکو استروئیدها مانند پردنیزولون و متیل پردنیزولون. 
• دارو‌های بتابلاکر مانند متوپرولول. 
• داروهای دوپامینرژیک مانند لوودوپا و آمانتادین.

تداخلات غذایی

به‌طورکلی، بوپروپیون با‌ مواد غذایی خاصی تداخل ویژه‌ای ندارد؛ اما بهتر است در دوران مصرف این دارو، مصرف کافئین را به حداقل میزان ممکن برسانید چراکه کافئین می‌تواند هرگونه تحریکات عصبی ناشی از مصرف بوپروپیون را تشدید کند. نمونه‌هایی از غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین عبارت‌ است از قهوه، چای، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، شکلات و برخی مکمل‌های گیاهی یا رژیمی. همچنین بسیاری از داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها نیز ممکن است حاوی کافئین باشند.

مصرف همراه با الکل

هنگام مصرف بوپروپیون، مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل، می‌تواند خطر تشنج را افزایش دهد. بنابراین مصرف الکل در دوران درمان به‌هیچ‌وجه جایز نیست. اگر الکل مصرف می‌کنید و ترک آن برایتان دشوار است، حتما در ابتدا این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

محدودیت سن

به‌طور‌کلی مصرف بوپروپیون در افراد زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود؛ اما در برخی موارد پزشک ممکن است بوپروپیون در دوز پایین را بهترین دارو برای درمان بیماری فرد تشخیص دهد. همچنین در افراد بالای ۶۵ سال نیز، ازآنجایی‌که مصرف بوپروپیون ممکن است با عوارض شدید‌تر، به‌ویژه سرگیجه و کاهش حافظه همراه باشد، تجویز با برخی ملاحظات انجام می‌شود. 

بارداری و شیردهی

بوپروپیون جزو داروهای حاملگی دسته C است؛ به این معنا که مصرف این دارو در حیوانات باردار باعث اثر منفی بر روی جنین می‌شود، اما مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا به‌طورقطعی خطرناک بودن آن برای جنین انسان نیز اثبات شود. بنابراین، مصرف بوپروپیون در دوران بارداری و شیردهی تنها با تجویز و صلاح‌دید پزشک مجاز است. 

---

موارد منع مصرف بوپروپیون

موارد منع مصرف بوپروپیون عبارت است از:

• آنورکسیا یا بی‌اشتهایی عصبی
• اعتیاد به الکل 
• مصرف هم‌زمان با داروهای مهار کننده مونوآمین اکسیداز (MAOi)
• مصرف هم‌زمان با داروهای تشنج یا آرام‌بخش
• ابتلا به فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی
• سابقه تشنج
• نارسایی‌های کبدی و کلیوی
• افرادی با سابقه سوء مصرف مواد
• دیابت
• افراد مبتلا به اختلال دوقطبی

---

آیا می‌توان بوپروپیون را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

درصورتی‌که بوپروپیون علائم بیماری را حداکثر تا چهار هفته کاهش ندهد یا با واکنش‌های آلرژیک در فرد مصرف‌کننده همراه باشد، می‌توان آن را با داروهای دیگر مثل داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای( مانند آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین، ایمی‌پرامین و دوکسپین)، دلوکستین، سرترالین، اس سیتالورام و… جایگزین کرد.

---

نحوه نگهداری بوپروپیون

بوپروپیون را تا پایان دوره مصرف در ظرف اصلی آن، به دور از نور و رطوبت و همچنین در دمای کمتر از سی درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.

---

نکاتی درباره خرید بوپروپیون

داروی بوپروپیون، دارویی است که در دوز‌های مختلف توسط شرکت‌های دارویی متعددی در ایران تولید می‌شود. خرید این دارو ، تنها با نسخه پزشک امکان‌پذیر است.

اشکال دارویی موجود

بوپروپیون در دو شکل دارویی قرص آهسته رهش (Slow Release: قرص‌هایی که به‌آرامی در بدن آزاد می‌شوند) و پیوسته رهش (Sustained Release: قرص‌هایی که اثر آن‌ها طولانی و پیوسته در بدن آزاد می‌شود) در بازار موجود است.

دوزهای موجود

قرص بوپروپیون را می‌توانید در دوزهای ۷۵، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی‌گرم خریداری کنید. 

شرکت‌های تولیدکننده

برخی از شرکت‌های داروسازی تولید کننده داروی بوپروپیون در ایران عبارت‌ است از:

• شرکت داروسازی پورسینا
• شرکت داروسازی عبیدی
• شرکت داروسازی تهران دارو
• شرکت داروسازی حکیم
• شرکت داروسازی تهران شیمی

نام‌های تجاری موجود در ایران

بوپروپیون با نام‌های مختلفی تولید می‌شود؛ از جمله:

• ولبوترین (آهسته‌رهش)
• زیبان (پیوسته‌رهش)
• زیپرون
• ولبان (ای آر)
• بوپرکسیر
• زیبوترین
• زیبرانت
• اسموپیون

---

هنگام مصرف بوپروپیون چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بهتر است با پزشک مشورت کنید:

•  افزایش غیرطبیعی فشار خون
• تشنج
• احساس سرخوشی مداوم همراه با افزایش انرژی و احساس نشاط، بی‌خوابی، افزایش تمایلات جنسی و رفتار‌های بی‌پروا 
• تاری دید، تورم چشم‌ و دیدن هاله‌‌هایی اطراف اجسام
• افزایش ضربان قلب، آشفتگی و اضطراب
• سردردهای شدید
• تغییرات غیرعادی در خلق‌و‌خو و رفتار
• کبودی، بروز مشکل در تنفس، تورم در گلو، صورت و زبان
• واکنش‌های آلرژیک شدید مانند سرفه، تنگی نفس، کهیر و بثورات پوستی  

---

کلام آخر دکتر ساینا

بوپروپیون یکی از داروهای ضدافسردگی رایج است که به تشخیص پزشک برای مشکلات مختلفی مانند اختلال افسردگی ماژور، افسردگی فصلی، ترک سیگار و … تجویز می‌شود. به خاطر داشته باشید که پیش از شروع مصرف این دارو تمام سوابق سلامت خود را با پزشک معالج‌تان در میان بگذارید و در صورت مشاهده هرگونه تغییر یا عوارض آزار‌دهنده، با پزشک خود مشورت کنید.

---

سوالات متداول