شایع‌ترین علائم یائسگی زودرس + راه های پیشگیری

یائسگی زودرس در سن ۴۰ سالگی یا کمتر از آن اتفاق می‌افتد. علائم یائسگی زودرس عموماً مانند یائسه شدن در سنین معمول آن است؛‌ اما عوارض آن می‌تواند کمی متفاوت و آزاردهنده باشد. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به بررسی  علائم و عوارض یائسگی زودرس و راه‌های تشخیص و همچنین جلوگیری از یائسگی زودرس می‌پردازیم.

یائسگی زودرس چیست؟

یائسگی در اغلب زنان در سنین ۴۵ تا ۵۵ سال رخ می‌دهد، اما یائسگی زودرس به شروع یائسگی قبل از سن ۴۵ سالی گفته می‌شود. البته گاهی ممکن است یائسگی به علت نارسایی تخمدان در ۴۰ یا کمتر از ۴۰ سالگی رخ دهد.

یائسگی به زمانی گفته می‌شود که یک خانم به مدت ۱۲ ماه متوالی دچار قطع قاعدگی شده باشد. در این حالت تخمدان‌ها تخمک آزاد نمی‌کنند و باعث قطع قاعدگی می‌شوند.

در یائسگی زودرس فرد به‌جای سن معمول ۴۵ تا ۵۵ سال، در ۴۰ سالگی یا کمتر یائسه می‌شود.

علائم یائسگی زودرس

علائم یائسگی زودرس^[i] اغلب مشابه علائمی است که در دوران یائسگی رخ می‌دهد:

• پریودهای نامنظم
• پریودهای شدید
• گرگرفتگی
• خشکی واژن
• بی‌اختیاری ادرار
• خشکی پوست، دهان، چشم
• بی‌خوابی
• کاهش میل جنسی
• تغییرات خلق‌وخو (تحریک‌پذیری، افسردگی خفیف)

علائم یائسگی زودرس تفاوت خاصی با یائسه شدن در سن معمول آن ندارد و عبارت است از: نامنظم شدن یا قطع شدن پریود، احساس گرگرفتگی، خشک شدن واژن، تغییرات خلق‌و‌خو و …

علت یائسگی زودرس

یائسگی زودرس به‌علت اختلال در عملکرد فولیکول یا کاهش فولیکول‌ها اتفاق می‌افتد. اختلال در عملکرد فولیکول‌ها باعث توقف تخمک‌گذاری یا توقف آزاد شدن تخمک شده و به دنبال آن سیکل قاعدگی متوقف می‌شود.

اختلال در عملکرد فولیکول به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• سابقه خانوادگی
• اختلال ژنتیکی مانند سندرم ترنر
• قرار گرفتن در معرض سموم
• سابقه پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی
• بیمارهای خودایمنی
• عفونت‌های ویروسی
• برداشتن تخمدان یا رحم

یائسگی زودرس چه خطری دارد؟

یائسگی زودرس برای خانمی که تمایل به بارداری دارد چالش‌هایی را ایجاد می‌کند. همچنین به‌علت کاهش سطح استروژن، خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش پیدا می‌کند. یائسگی زودرس باعث می‌شود که فرد زودتر از موعد دچار کاهش سطح استروژن شود و تراکم توده‌ی استخوانی او کاهش یابد.

از طرفی استروژن اثر محافظتی بر قلب دارد. کاهش سطح استروژن در یائسگی زودرس زنان را در معرض بیمارهای قلبی قرار می‌دهد.

یائسگی زودرس و احتمال حاملگی

همان‌طورکه اشاره کردیم یکی از دلایل یائسگی زودرس اختلال عملکرد فولیکول‌ها و تخمدان‌ها است. برداشتن تخمدان‌ها به هر دلیلی که باشد باعث یائسگی زودرس می‌شود.

زنان مبتلا به نارسایی تخمدان ممکن است به‌طور متناوب تخمک‌گذاری داشته باشند که گاهی همراه با خونریزی پریود است.

بارداری یک چالش مهم در سر راه کسانی است که دچار یائسگی زودرس شده‌اند؛ اما روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی با استفاده از تخمک اهدایی (IVF) به بارداری کمک می‌کند. این افراد باید زیر نظر متخصصین باروری باشند.

تشخیص یائسگی زودرس

برای تشخیص یائسگی زودرس ابتدا باید احتمال بارداری با آزمایش خون رد شود. اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئیدی نیز عملکرد غده‌ی تیروئید را ارزیابی می‌کنند.

اندازه‌گیری سطح هورمون استرادیول نیز به تشخیص یائسگی کمک می‌کند. به هنگام یائسگی زودرس سطح هورمون استروژن افت می‌کند. اگر سطح استرادیول کمتر از ۳۰ باشد می‌تواند حاکی از یائسگی زودرس باشد.

مهم‌ترین آزمایش تشخیص یائسگی زودرس آزمایش خون و اندازه‌گیری سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) است. این هورمون باعث تولید استروژن در بدن می‌شود.

وقتی سطح استروژن کاهش پیدا می‌کند سطح FSH بالا می‌رود. بالا بودن سطح FSH (بالای ۴۰) نشان‌دهنده یائسگی زودرس است.

پس از مشاهده‌ی اولین علائم یائسگی زودرس باید آزمایش خون انجام شود. افزایش میزان هورمون FSH از مهم‌ترین علائم یائسگی زودرس است.

برای جلوگیری از یائسگی زودرس چه کنیم؟

عوامل بسیاری می‌توانند باعث یائسگی زودرس شوند و تعیین روش دقیق پیشگیری کمی دشوار است. بااین‌حال شواهدی وجود دارد که تغییر سبک زندگی ممکن است در پیشگیری از یائسگی زودرس نقش داشته باشد.

• ترک سیگار: سیگار کشیدن بر بسیاری از اندام‌های بدن اثرات مخربی دارد. سیگار کشیدن باعث اختلالات هورمونی می‌شود و زنان سیگاری به‌طور متوسط دو سال زودتر از زنان غیرسیگاری یائسه می‌شوند.

• رژیم غذایی: برخی مطالعات حاکی از ارتباط بین نوع رژیم غذایی و شروع یائسگی هستند. مصرف حبوبات، روغن ماهی و انواع لوبیا با افزایش سن شروع یائسگی مرتبط دانسته شده و مصرف برنج و ماکارونی ممکن است با یائسگی زودرس مرتبط باشد. با‌این‌حال مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است.
• وزن مناسب: زنان مبتلا به چاقی یا اضافه‌وزن در معرض یائسگی زودرس قرار دارند. ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل به پیشگیری از اضافه‌وزن و یائسگی زودرس کمک می‌کند.

رعایت سبک زندگی سالم و تغذیه‌ی مناسب می‌تواند از بروز علائم یائسگی زودرس و همچنین از عوارض نامطلوب آن پیشگیری کند.

کاهش عوارض یائسگی زودرس

با بکارگیری تکنیک‌های زیر می‌توان از عوارض یائسگی زودرس پیشگیری کرد.

• مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین D و کلسیم
• کنترل وزن
• مصرف میوه و سبزی فراوان
• کاهش مصرف کافئین و پرهیز از نوشیدنی‌های الکلی
• ورزش منظم
• مصرف منابع غذایی فیتواستروژن (درصورت عدم منع مصرف)
• نوشیدن آب کافی
• محدود کردن مصرف شکر و غذاهای فراوری شده
• مصرف پروتئین کافی

کلام آخر دکتر ساینا

علائم یائسگی زودرس تفاوتی با یائسگی در سن معمول آن ندارد؛ اما تغییرات زودهنگام هورمونی می‌تواند منجر به افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های استخوانی و قلبی شود. از طرفی یائسگی زودرس احتمال بارداری را کاهش می‌دهد. یائسگی زودرس به‌طور دقیق قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری نیست؛ اما می‌توان با رژیم غذایی مناسب، تناسب وزن و ورزش منظم احتمال بروز آن را کاهش داد.

پزشکان متخصص زنان دکتر ساینا آماده‌ی پاسخگویی به سؤالات شما هستند. می‌توانید همین حالا از پزشکان متخصص وقت مشاوره آنلاین بگیرید و بدون نیاز به مراجعه‌ی حضوری، به صورت مکالمه تصویری، تلفنی یا گفتگوی متنی سؤالات خود را بپرسید.

سوالات متداول

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.