راهنمای جامع قرص تنسی برای پیشگیری از بارداری

قرص لوونورژسترول یا تنسی یکی از چندین روش جلوگیری اورژانسی از بارداری است. این قرص باید در بازه زمانی خاصی بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده مصرف شود. در غیر این‌صورت تاثیر کافی را در پیشگیری از بارداری نخواهد داشت. منظور از رابطه جنسی محافظت‌نشده، رابطه‌ایست که در آن از روش‌های جلوگیری معمول (مثل کاندوم و قرص) استفاده نشده یا روش جلوگیری با شکست روبرو شده است.

قرص لوونورژسترول یا تنسی چیست؟

قرص لوونورژسترول (LEVONORGESTREL) یکی از انواع قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری است. این قرص با نام‌های دیگری هم شناخته می‌شود. از جمله:

• لونژیل
• اووسیز
• تنسی

لوونورژسترول چطور عمل می‌کند؟

فولیکول‌ها ساک‌های کوچک پر از مایعی در تخمدان هستند که درون آن‌ها تخمک قرار دارد. هر ماه و در دوره تخمک‌گذاری یک فولیکول که به اندازه کافی بالغ شده است می‌ترکد و تخمک خود را آزاد می‌کند. این تخمک وارد لوله‌های رحمی (فالوپ) می‌شود و اگر در آنجا اسپرمی وجود داشته باشد لقاح اتفاق می‌افتد. اگر به هر طریقی فرآیند تخمک‌گذاری متوقف شود دیگر لقاح انجام نمی‌شود.

قرص تنسی چگونه از بارداری جلوگیری می کند؟

قرص لوونورژسترول از ترکیدن فولیکول‌ها جلوگیری می‌کند. در نتیجه این اتفاق تخمکی آزاد نمی‌شود و دیگر لقاح اتفاق نمی‌افتد.

این قرص همچنین روی ترشحات دهانه رحم هم اثر می‌گذارد و باعث غلیظ‌تر شدن آن‌ها می‌شود. در نتیجه اسپرم‌ها نمی‌توانند به‌راحتی از طریق واژن به سمت رحم شنا کنند؛ بنابراین حتی اگر تخمک‌گذاری انجام شده باشد رسیدن اسپرم به تخمک و بارور کردن آن به‌سختی انجام می‌شود.

کاربرد قرص تنسی

قرص تنسی یک روش جلوگیری اورژانسی است. روش‌های اورژانسی در مواقعی استفاده می‌شوند که از سایر روش‌های جلوگیری استفاده نکرده‌اید یا روش جلوگیری‌تان با شکست مواجه شده است. از این قرص‌ها نباید به‌عنوان یک روش دائمی جلوگیری استفاده کنید.

برای مثال تحت شرایط زیر می‌توانید قرص اورژانسی تنسی مصرف کنید:

• از کاندوم به‌درستی استفاده نکرده‌اید یا حین رابطه جنسی پاره شده یا سر خورده است.
• آی یو دی یا ایمپلنت ضدبارداری از جای خود خارج شده است.
• فیلم یا قرص اسپرم‌کش به‌درستی داخل واژن ذوب نشده است.
• از کاندوم استفاده نکرده‌اید و هنگام بیرون‌کشیدن آلت تناسلی، مایع منی روی ناحیه خارجی واژن یا داخل آن ریخته است.
• در محاسبه روزهای باروری خود در چرخه قاعدگی اشتباه کرده‌اید. (در روزهایی که احتمال باروری زیاد است رابطه جنسی بدون جلوگیری داشته‌اید.)
• دیافراگم یا کلاهک ضدبارداری حین رابطه جنسی خراب شده است یا خیلی زود آن را بیرون آورده‌اید.
• قرص ضدبارداری یا آمپول ضدبارداری خود را در ساعت تعیین‌شده و به‌صورت منظم مصرف نکرده‌اید.
• مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اید.
• ۳ دوز متوالی قرص جلوگیری ترکیبی را مصرف نکرده‌اید یا در اولین هفته چرخه قاعدگی با حداقل ۳ روز تاخیر مصرف کرده‌اید.
• قرص پروژستینی (Minipill) مصرف می‌کنید و مصرف آن بیشتر از ۳ ساعت تاخیر داشته است.
• قرص‌های حاوی دزوژسترل (۷۵/۰ میلی‌گرم) مصرف می‌کنید و مصرف به‌موقع آن بیشتر از ۱۲ ساعت تاخیر داشته است.
• موعد تزریق آمپول پروژسترونی «نورتیسترون اناتات» بیشتر از ۲ هفته به تاخیر خورده است.
• موعد تزریق آمپول پروژستینی مدروکسی پروژسترون استات بیشتر از ۴ هفته به تاخیر خورده است.
• موعد تزریق آمپول جلوگیری ترکیبی (CIC) بیشتر از ۷ روز به تاخیر خورده است.

آیا تنسی در برابر بیماری‌های مقاربتی از شما محافظت می‌کند؟

بیماری‌های مقاربتی از راه‌های مختلفی مثل تماس پوستی، تماس با ناحیه تناسلی، دهان، مقعد یا ترشحات بدن منتقل می‌شوند. این بیماری‌ها از طریق انواع رابطه از جمله رابطه واژینال، رابطه مقعدی یا رابطه دهانی قابل‌انتقال هستند.

قرص‌های اورژانسی هیچ تاثیری در پیشگیری از انتقال عفونت‌های مقاربتی ندارند. تنها راه قابل‌اعتماد برای جلوگیری از انتقال این بیماری‌ها استفاده از کاندوم و سد دهانی است.

حتی اگر از روش‌های جلوگیری مثل قرص یا آی یو دی استفاده می‌کنید، برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های مقاربتی باید از کاندوم و سد دهانی استفاده کنید.

پیش از مصرف لوونورژسترول (لونژیل) به چه نکاتی دقت کنم؟

• قرص اورژانسی لوونورژسترول یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری نیست و فقط در موارد اضطراری استفاده می‌شود. اگر به‌صورت مکرر نیاز به مصرف قرص اورژانسی پیدا می‌کنید با پزشک درباره سایر روش‌های جلوگیری موجود مشورت کنید.
• قرص لوونورژسترول باعث سقط جنین نمی‌شود. اگر باردار هستید مصرف قرص اورژانسی کمکی به خاتمه بارداری نمی‌کند.
• اگر سنتان زیر ۱۷ سال است نباید قرص تنسی را مصرف کنید.
• درصورتی‌که به داروی تنسی، سایر داروهای حاوی «پروژستین» و هر داروی دیگری حساسیت دارید نباید بدون مشورت با پزشک آن را مصرف کنید.
• اگر برای درمان صرع، ایدز یا اچ‌آی‌وی و سل دارو مصرف می‌کنید قبل از مصرف تنسی با پزشک صحبت کنید. این داروها با تنسی تداخل دارویی دارند و می‌توانند تاثیر آن را کم کنند.
• درصورتی‌که داروی خاصی مصرف می‌کنید یا از مکمل‌های گیاهی (به‌خصوص گیاه گل راعی) استفاده می‌کنید قبل از مصرف تنسی با پزشک صحبت کنید.
• قرص تنسی می‌تواند باعث کم‌شدن شیر مادر شود. اگر در دوره شیردهی هستید قبل از مصرف این قرص با پزشک مشورت کنید.

هرگز بدون مشورت با پزشک مصرف داروهایی را که با لوونورژسترول تداخل دارویی دارند قطع نکنید.

نحوه مصرف قرص تنسی

برای اینکه قرص اورژانسی تاثیر خود را بگذارد لازم است آن را سروقت و با دوز مناسب مصرف کنید.

بهترین زمان مصرف تنسی چه موقع است؟

این قرص را باید طی حداکثر ۷۲ ساعت اول بعد از رابطه جنسی مصرف کنید. اگر بیشتر از ۷۲ ساعت از رابطه بگذرد تاثیر قرص خیلی کم می‌شود. هرچه زودتر قرص تنسی را مصرف کنید، احتمال اینکه از بارداری ناخواسته پیشگیری شود بیشتر است.

دوز مصرف 

قرص تنسی به‌صورت تک‌دوز (۵/۱ میلی‌گرم) و دو دوز (هرکدام ۷۵/۰ میلی‌گرم) به فروش می‌رسد. قرص‌های تک‌دوز را فقط یک بار و طی ۷۲ ساعت اول بعد از رابطه محافظت‌نشده (هرچه زودتر، بهتر) مصرف کنید.

قرص‌های دو دوز را بار اول طی ۷۲ ساعت بعد از رابطه و بار دوم ۱۲ ساعت بعد از اولین قرص مصرف کنید.

اگر طی ۳ ساعت اول بعد از خوردن قرص تنسی استفراغ کردید باید دوباره قرص مصرف کنید.

حداکثر دوز مجاز مصرف

حداکثر دوز مجاز مصرف لوونورژسترول 5/۱ میلی‌گرم است.

چند بار می‌‌توانید از قرص لوونورژسترول استفاده کنید؟

توجه کنید که پژوهش‌ها درباره حداکثر دوز مجاز مصرف داروهای اورژانسی خیلی اندک هستند. این یعنی ما هنوز درباره اثرات بلندمدت این داروها روی سلامتی انسان‌ها اطلاعات کافی نداریم.

اگرچه همین پژوهش‌های محدود هم عوارض خطرناک یا مشکلاتی مثل نازایی در اثر مصرف قرص اورژانسی را نشان نداده‌اند؛ اما بهتر است قرص اورژانسی تنسی را بیشتر از ۲ نوبت در یک ماه مصرف نکنید. چرا که هورمون‌های تشکیل‌دهنده این قرص روی نظم پریود اثر منفی می‌گذارند و می‌توانند باعث عوارضی مثل سردرد و انقباض شکم شوند.

گذشته از این قرص اورژانسی یک روش دائمی جلوگیری از بارداری نیست. پس اگر به‌صورت مکرر نیاز به مصرف آن دارید بهتر است از روش‌های دیگری مثل کاندوم، آی یو دی، قرص جلوگیری ترکیبی، آمپول ضدبارداری یا اسپرم کش استفاده کنید و درباره روش‌های درست استفاده از آن‌ها اطلاعات خود را بالا ببرید.

نکات حین مصرف

قرص اورژانسی تنسی را می‌توانید همراه با غذا یا بدون آن مصرف کنید. مهم‌ترین نکته هنگام مصرف تنسی، خوردن آن در اولین فرصت ممکن بعد از رابطه است.

بعد از خوردن قرص اورژانسی تنسی چند روز بعد باید پریود شویم؟

شروع پریود بعد از خوردن قرص تنسی ممکن است کمی زودتر یا دیرتر از حالت همیشگی باشد. اگر پریودتان بیشتر از ۷ روز عقب افتاده است ممکن است باردار باشید. در این شرایط تست بی‌بی چک بدهید یا به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی قرص اورژانسی تنسی

قرص تنسی نیز مانند هر داروی دیگری دارای عوارض جانبی است. برخی از این عوارض شیوع بیشتری دارند و برخی دیگر کمتر رایج هستند. (برای مثال از هر ۱۰ هزار نفر، ۱ نفر آن‌ها را تجربه می‌کند.)

عوارض رایج قرص تنسی

• حالت تهوع
• درد شکم
• خستگی
• سردرد
• خونریزی یا لکه‌بینی تا پریود بعدی
• تغییر میزان خونریزی پریود
• سرگیجه
• حساس‌شدن پستان‌ها
• استفراغ
• اسهال

عوارض با شیوع کمتر

• درد شدید پریود (دیسمنوره)
• پف صورت
• خارش
• بثورات پوستی

عوارض خطرناک لوونورژسترول

• واکنش حساسیتی: علائم شایع حساسیت به لوونورژسترول شامل بثورات پوستی، کهیر، خارش، قرمزی، تاول، پوسته‌پوسته‌شدن پوست است. همچنین ممکن است در کنار این علائم تب، لرز، فشار روی قفسه سینه یا گلو، تنگی‌نفس، مشکل در بلع یا صحبت‌کردن، گرفتگی غیرعادی صدا و ورم دهان، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو هم وجود داشته باشد.
• شکم‌درد شدید

علائم و عوارض ناشی از مصرف بیش‌ازحد

• تنگی نفس
• از حال رفتن
• تشنج
• حالت تهوع و استفراغ شدید

درصورتی‌که خودتان یا فرد دیگری دچار عوارض خطرناک ناشی از مصرف بیش‌ازحد قرص تنسی شده است باید با اورژانس تماس بگیرید. هنگام مراجعه به اورژانس پاکت قرص را نیز همراه خود ببرید.

هشدارهای قرص لوونورژسترول

قبل از مصرف این دارو به هشدارهای مهم زیر درباره محدودیت مصرف، تداخلات دارویی، محدودیت سنی و گروه‌های پرخطر توجه کنید.

تداخلات دارویی

اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، بهتر است پیش از مصرف قرص لوونورژسترول با پزشک مشورت کنید. از جمله داروهایی که با این قرص تداخل دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اپرپیتانت
• آرمودافینیل
• داروهای دسته باربیتورات (مثل فنوباربیتال و پریمیدون)
• بگزاروتن
• بوسنتان
• کاربامازپین
• برخی داروهای مخصوص درمان اچ آی وی، ایدز یا هپاتیت
• فلبامات
• گریزئوفولوین
• مدافینیل
• اکس کاربازپین
• فنی توئین
• ریفابوتین
• ریفامپین
• ریفاپنتین
• داروهای حاوی گل راعی
• توپیرامات

تداخلات غذایی

مصرف لوونورژسترل همراه با آب گریپ‌فروت ممکن است باعث افزایش این هورمون در خون شود. به همین دلیل بهتر است هنگام درمان با این دارو گریپ‌فروت مصرف نکنید.

مصرف همراه با الکل

مصرف الکل بعد از قرص اورژانسی تنسی عوارض خطرناکی ندارد؛ اما بهتر است بدانید که الکل می‌تواند عوارض ناشی از قرص اورژانسی مثل خستگی، حالت تهوع، سردرد، سرگیجه و استفراغ را تشدید کند.

محدودیت سن

افرادی که هنوز به سن بلوغ نرسیده‌اند (اولین پریود خود را تجربه نکرده‌اند.) نباید قرص تنسی را مصرف کنند.

گروه‌های خاص یا پرخطر

• افراد زیر ۱۷ سال (این افراد باید با تجویز پزشک قرص تنسی را مصرف کنند.)
• افرادی که سابقه بارداری خارج‌رحمی دارند.
• افرادی که به بیماری التهابی لگن مبتلا هستند.
• افرادی که لوله‌هایشان را عمل کرده‌اند.

بارداری و شیردهی

اگر چه شواهدی مبنی بر خطرناک‌بودن قرص اورژانسی تنسی برای جنین وجود ندارد؛ اما اگر باردار هستید نباید قرص تنسی را مصرف کنید. برخی افراد به‌اشتباه تصور می‌کنند اگر این قرص را بخورند می‌توانند جنین را سقط کنند. باید گفت قرص تنسی باعث سقط جنین نمی‌شود.

درصورتی‌که بیشتر از ۷۲ ساعت از رابطه جنسی محافظت‌نشده گذشته است و هنوز قرص اورژانسی مصرف نکرده‌اید احتمال بارداری ناخواسته بسیار زیاد است. درصورتی‌که پریودتان بیشتر از ۷ روز عقب افتاده است، بی‌بی چکتان مثبت شده است یا علائم بارداری را دارید برای انجام آزمایش و مراقبت‌های دوره بارداری به پزشک مراجعه کنید.

همچنین درصورتی‌که مدتی بعد از مصرف قرص تنسی دچار درد شدید شکم یا از حال رفتن شدید به اورژانس مراجعه کنید. چرا که احتمال بارداری خارج رحمی وجود دارد و باید به‌سرعت درمان شوید. بارداری خارج رحمی، وضعیتی اورژانسی است که در آن لانه‌گزینی جنین خارج از محیط رحم (معمولاً لوله‌ها) انجام می‌شود.

مصرف قرص تنسی در دوره شیردهی به نوزاد آسیبی نمی‌رساند. چرا که مقدار دارویی که وارد شیر مادر می‌شود خیلی کم است. اگر خیلی نگران آسیب‌دیدن نوزاد از طریق شیر هستید، می‌توانید قرص را بلافاصله بعد از دادن وعده شیر نوزاد مصرف کنید. با این کار تا وعده شیر بعدی نوزاد، مقدار ماده فعال دارو که وارد شیر می‌شود خیلی کمتر خواهد شد.

قرص اورژانسی تاثیری در سقط جنین ندارد و نباید با این هدف در دوره بارداری از آن استفاده کنید. مصرف این قرص در دوره شیردهی مشکلی ندارد.

موارد منع مصرف لونژیل

• • کودکان زیر سن بلوغ
• • افرادی که به حساسیت دارویی یا انواع دیگر حساسیت مبتلا هستند.
• • خانم‌های باردار و افرادی که علائم بارداری را دارند.
• • افرادی که خونریزی شدید و بی‌دلیل داشته‌اند و هنوز پزشک بررسی‌شان نکرده است.

هنگام مصرف قرص تنسی به چه مواردی دقت کنم؟

در صورتی که بلافاصله بعد از مصرف تنسی دچار علائم حساسیت دارویی شدید به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر بین ۳ الی ۵ هفته بعد از مصرف قرص دچار علائم بارداری خارج‌رحمی شدید باید به اورژانس مراجعه کنید.

علائم خطرناک حین مصرف لوونورژسترول

علائم خطرناک بارداری خارج‌رحمی عبارت‌اند از:

• خونریزی
• درد شدید شکم (معمولاً در قسمت پایین و یک‌طرفه)
• درد شدید در قسمت انتهای شانه (محل اتصال بازو)
• احساس درد یا فشار هنگام دفع ادرار
• سرگیجه یا از حال رفتن
• حالت تهوع

علائم حساسیت دارویی عبارت‌اند از:

• خارش
• بثورات پوستی و کهیر
• تنگی نفس
• ورم صورت، زبان و گلو

آیا می‌توان قرص اورژانسی تنسی را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

روش‌های جلوگیری اورژانسی انواع مختلفی دارند که قرص لوونورژسترول فقط یکی از آن‌ها است. برخی دیگر از روش‌های پیشگیری اورژانسی موجود در بازار عبارت‌اند از:

• اولیپریستال (الا)
• قرص‌های ترکیبی (این قرص‌ها همان داروهای جلوگیری معمولی هستند که در شرایط خاصی می‌توان از آن‌ها به‌عنوان قرص اورژانسی استفاده کرد.)
• آی یو دی مسی

نحوه نگهداری قرص تنسی

قرص تنسی را در ظروف دربسته و دور از دسترس کودکان قرار دهید. بهترین محل نگهداری این قرص در دمای اتاق و دور از رطوبت، حرارت و نور خورشید است.

نکاتی درباره خرید قرص تنسی

قرص لوونورژسترول توسط شرکت‌های مختلف و با نام‌های تجاری متعددی تولید می‌شود.

اشکال دارویی موجود

این دارو به‌صورت قرص خوراکی در بسته‌بندی تک‌دوز یا دو دوز به فروش می‌رسد.

دوزهای موجود

قرص لوونورژسترول در دوزهای ۷۵/۰ و ۵/۱ میلی‌گرمی به فروش می‌رسد.

شرکت‌های تولیدکننده

• ابوریحان (با نام اووسیز)
• آتی فارمد (تنسی)
• ایران هورمون (لونژیل)

هنگام مصرف قرص تنسی چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

تحت شرایط زیر بعد از مصرف قرص تنسی به پزشک مراجعه کنید:

• اگر با فردی رابطه محافظت‌نشده داشته‌اید که مشکوک به ابتلا به بیماری‌های مقاربتی است باید به پزشک مراجعه کنید و تست‌های لازم را بدهید.
• اگر با فرد مبتلا به ایدز رابطه داشته‌اید، باید طی ۷۲ ساعت اولیه بعد از رابطه به مراکز بیماری‌های رفتاری شهر خود مراجعه کرده و داروهای مخصوص پیشگیری از ایدز را دریافت کنید.
• اگر باردار هستید.
• اگر بعد از مصرف قرص، پریودتان بیشتر از ۱ هفته عقب افتاده یا تست بی بی چکتان مثبت شده است.
• اگر بیشتر از ۷۲ ساعت از برقراری رابطه جنسی محافظت‌نشده گذشته است و قرص نخورده‌اید.

هنگام مصرف لوونورژسترول چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

• ۳ الی ۵ هفته بعد از مصرف قرص دچار علائم بارداری خارج رحمی (از جمله درد شدید شکم) شده‌اید.
• علائم حساسیت دارویی مثل نفس‌تنگی، بثورات پوستی، خارش و ورم دارید.
• خودتان یا فرد دیگری بیشتر از حد نیاز و به تعداد زیادی قرص خورده است.

کلام آخر دکترساینا

قرص اورژانسی لوونورژسترول با نام‌های دیگری مثل تنسی، اووسیز و لونژیل هم شناخته می‌شود. این قرص از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند. همچنین با غلیظ کردن ترشحات دهانه رحم، مانع حرکت آسان اسپرم به سمت رحم و تخمک‌ها می‌شود. این قرص باید دراسرع‌وقت و طی حداکثر ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی بدون جلوگیری مصرف شود.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.