مدروکسی پروژسترون: کاربرد، عوارض و نحوه مصرف

مدروکسی پروژسترون یا مدروکسی پروژسترون استات یکی از انواع داروهای پروژستینی (پروژسترون مصنوعی) است. این دارو در درمان مشکلات مختلف دستگاه تناسلی زنان مثل پریودهای سنگین، اندومتریوز، تنبلی تخمدان و … کاربرد دارد. در این مقاله به طور کامل با طرز کار مدروکسی پروژسترون، کاربردهای آن، نحوه مصرف و بایدها و نبایدهای مصرف این دارو آشنا می‌شوید.

مدروکسی پروژسترون چیست؟

پروژسترون یکی از هورمون‌های زنانه و طبیعی درون بدن است. به شکلی از این هورمون که در آزمایشگاه و به صورت سنتتیک ساخته می‌شود، پروژستین می‌گویند. مدروکسی پروژسترون یک نوع پروژستین است؛ یعنی مانند پروژسترون عمل می‌کند، اما از پروژسترون طبیعی داخل بدن قوی‌تر است و اثرگذاری بیشتری دارد.

مدروکسی پروژسترون چطور عمل می‌کند؟

مدروکسی پروژسترون درست مانند هورمون پروژسترون است، هورمونی که طی چرخه قاعدگی از تخمدان‌ها ترشح می‌شود. البته این دارو اثر شدیدتری نسبت به هورمون طبیعی داخل بدن دارد. مدروکسی پروژسترون از ایفای نقش هورمون پروژسترون در بدن، به تعادل هورمونی کمک می‌کند.

کاربرد مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون کاربردهای مختلفی دارد:

• درمان خونریزی‌های غیرطبیعی
• درمان آمنوره
• تنظیم قاعدگی (درمان پریود نامظم)
• درمان علائم ناشی از تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک)
• در ترکیب با استروژن به عنوان هورمون‌درمانی برای کاهش علائم ناخوشایند یائسگی (مثل گرگرفتگی)
• کاهش احتمال ابتلا به سرطان رحم در اثر هورمون‌درمانی یائسگی

مدروکسی پروژسترون برای پیشگیری از بارداری

آمپول مدروکسی پروژسترون می‌تواند به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری استفاده شود؛ اما قرص مدروکسی پروژسترون چنین اثری ندارد. دقت کنید اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، به‌هیچ‌عنوان نباید قرص مدروکسی پروژسترون را مصرف کنید.

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

اگر هر یک از مشکلات زیر را دارید، پیش از مصرف مدروکسی پروژسترون حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید:

• مشکلات عروقی یا سابقه تشکیل لخته در ریه‌ها یا پاها
• سرطان سینه، دهانه رحم یا واژن
• بیماری قلبی
• بیماری کلیوی
• بیماری کبدی
• میگرن
• سابقه سقط جنین
• افسردگی
• صرع
• سکته مغزی
• خونریزی غیرطبیعی از واژن
• سابقه واکنش حساسیت به مدروکسی پروژسترون، سایر داروها، غذاها، رنگ‌ها یا نگهدارنده‌ها
• بارداری یا در حال اقدام برای بارداری
• شیردهی

نحوه مصرف مدروکسی پروژسترون

پیش از مصرف، بروشور دارو را مطالعه کنید. مدروکسی پروژسترون را به همراه یک لیوان آب و طبق تجویز پزشک میل کنید. می‌توانید این قرص را همراه یا بدون غذا مصرف کنید.

اگر این دارو را سه بار در روز مصرف می‌کنید، بهتر است فاصله بین دوزها برابر باشد؛ یعنی هر هشت ساعت یک قرص مصرف کنید.

دوز مصرف

بسته به دلیل مصرف، دوز این دارو متفاوت است:

• برای درمان هایپرپلازی اندومتر: پس از یائسگی روزانه ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم برای مدت ۱۲-۱۴ روز پیاپی در هر ماه، به همراه استروژن.
• برای درمان خونریزی غیرطبیعی: روزانه ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم به مدت ۵ تا ۱۰ روز؛ شروع از روز ۱۶ یا ۲۱ چرخه قاعدگی.
• برای درمان آمنوره: روزانه ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم برای مدت ۵ تا ۱۰ روز.
• برای درمان اندومتریوز: ۱۰ میلی‌گرم سه بار در روز به مدت سه ماه (یا سه سیکل قاعدگی) که از اولین روز پریود شروع می‌شود.
• برای درمان تنبلی تخمدان: در صورت بی‌نظمی یا قطع پریود، ۱۰ میلی‌گرم یک بار در روز به مدت ۱۴ روز هر یک تا سه ماه یک‌بار.
• برای درمان گرگرفتگی ناشی از درمان سرطان پروستات: ۲۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز (دو عدد قرص ۱۰ میلی‌گرمی)
• برای درمان سرطان: دوز درمانی برای سرطان بسته به نوع سرطان و شرایط بیمار متفاوت است. پزشک در این باره تصمیم می‌گیرد.

حداکثر دوز مجاز مصرف

پزشک حداکثر دوز مجاز را بسته به وضعیت شما مشخص می‌کند. درصورتی‌که به اشتباه این دارو را بیشتر از میزان تجویزشده مصرف کرده‌اید با اورژانس تماس بگیرید.

طول دوره مصرف

برای مسائلی مانند مشکلات پریود یا اندومتریوز معمولاً این دارو را برای دوره‌های کوتاه ۲ تا ۳ ماهه مصرف می‌کنید. اگر علائم شما دوباره برگردد، ممکن است نیاز باشد یک دوره دیگر دارو را مصرف کنید.

برای علائمی مثل گرگرفتگی ناشی از درمان سرطان پروستات، باید حداقل به مدت۱۰ هفته این دارو را مصرف کنید. پزشک درباره ادامه یا قطع مصرف بعد از ده هفته تصمیم می‌گیرد.

نکات حین مصرف

در طی دوره مصرف مدروکسی پروژسترون لازم است که مرتب تحت نظر پزشک باشید. در این دوره باید منظم معاینه پستان و معاینه لگن انجام دهید.

اگر احتمال بارداری می‌دهید، مصرف دارو را قطع کنید و با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

درصورتی‌که یک دوز را فراموش کردید، به‌محض یادآوری دوز را مصرف کنید؛ اما اگر تقریباً زمان مصرف دوز بعدی رسیده است، فقط دوز جدید را مصرف کرده و دوز قبلی را فراموش کنید. هرگز دو دوز را همزمان مصرف نکنید.

در صورت فراموش کردن یک دوز، ممکن است کمی خونریزی یا لکه‌بینی تجربه کنید.

عوارض جانبی مدروکسی پروژسترون

هنگام مصرف مدروکسی پروژسترون ممکن است عوارض مختلفی را تجربه کنید. از هر ۱۰۰ نفری که این دارو را مصرف می‌کنند، حداقل یک نفر با عوارض رایج این دارو مواجه می‌شود.

عوارض رایج مدروکسی پروژسترون

معمول‌ترین عوارض مدروکسی پروژسترون عبارت‌اند از:

• سردرد
• تهوع
• خونریزی یا لکه‌بینی بین دو پریود
• افزایش وزن
• سفتی سینه‌ها
• اضطراب و افسردگی
• بی‌خوابی
• افزایش دمای بدن
• سرگیجه
• خارش پوست
• جوش
• ریزش مو
• تغییر ترشحات واژن

عوارض خطرناک مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون به‌ندرت باعث عوارض جدی می‌شود. در واقع از هر هزار نفری که این دارو را مصرف می‌کنند، یک نفر ممکن است عوارض جدی را تجربه کند. عوارض جدی مصرف این دارو عبارت‌اند از:

• تشکیل لخته
• واکنش آلرژیک یا حساسیت دارویی (آنافیلاکسی)
• کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان
• مشکلات قلبی-عروقی
• خطر زوال عقل یا دمانس

آمپول تزریقی مدروکسی پروژسترون که به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری مصرف می‌شود، می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود. تنها در صورتی از این روش استفاده کنید که سایر راه‌های پیشگیری از بارداری برای شما جوابگو نیست.

درصورتی‌که طول دوره مصرف را افزایش دهید، خطر کاهش بازگشت‌ناپذیر تراکم استخوان افزایش می‌یابد.

مصرف این دارو در دوران رشد (نوجوانی و ابتدای جوانی) باعث افزایش خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان در بزرگسالی می‌شود.

در موارد زیر بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید:rn

rn t
• احساس درد، تورم، قرمزی و گرما در یکی از دست‌ها یا پاها

rn t

• تنگی نفس ناگهانی یا درد شدید در سینه و سرفه

rn t

• سرفه با خلط حاوی خون

rn t

• کاهش بینایی یک یا هر دو چشم

rn t

• تورم لب‌ها، دهان، گلو یا زبان

rn t

• مشکل در بلع

rn t

• رنگ‌پریدگی یا کبود شدن پوست، زبان، لب‌ها یا کف دست‌ها

rn t

• سرگیجه شدید و ناگهانی

rn

علائم و عوارض ناشی از مصرف بیش‌ازحد (اوردوز)

مصرف بیش‌ازحد مدروکسی پروژسترون می‌تواند باعث علائم زیر شود:

• تهوع و استفراغ
• سفتی سینه
• سرگیجه
• درد شکمی
• خستگی و خواب‌آلودگی

همچنین مصرف بیش‌ازحد این دارو خطر مشکلات زیر را افزایش می‌دهد:

• سکته قلبی
• سکته مغزی
• تشکیل لخته خون
• دمانس یا زوال عقل
• سرطان پستان
• سرطان رحم

هشدارهای مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون می‌تواند با داروهای مختلفی تداخل ایجاد کند. همچنین مصرف این دارو برای برخی افراد خطرناک است.

تداخلات دارویی

مدروکسی پروژسترون ممکن است با داروهای مختلفی تداخل داشته باشد. حتماً پیش از شروع مصرف، پزشک را در جریان تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید بگذارید.

برخی داروهایی که با مدروکسی پروژسترون تداخل دارند:

• باربیتورات‌ها
• بوسنتان
• کاربامازپین
• فلبامات
• فنی‌توئین
• ریفامپین

تداخلات غذایی

• گریپ فروت
• گیاه یا عصاره گیاه سنت جانز ورث

مصرف همراه با الکل

تا به حال تداخلی بین الکل و مدروکسی پروژسترون شناسایی نشده است؛ اما دقت کنید که مصرف الکل می‌تواند برخی عوارض ناشی از این دارو را تشدید کند؛ مثل: تغییر خلق، احساس خستگی، افسردگی و …

محدودیت سن

شرکت‌های سازنده توصیه می‌کنند این دارو در سنین بالای ۶۵ سال مصرف نشود؛ چراکه مصرف این دارو در سنین بالای ۶۵ سال می‌تواند خطر بروز برخی عوارض مثل مشکلات قلبی را افزایش دهد.

بااین‌حال، پزشک بر اساس سن و وضعیت جسمی شما تصمیم می‌گیرد آیا این دارو را برای شما تجویز کند یا خیر.

گروه‌های خاص یا پرخطر

گروه‌های زیر این دارو را با احتیاط مصرف کنند:

• آسم
• دیابت
• سابقه افسردگی
• صرع
• میگرن
• پورفیری
• لوپوس
• همانژیوم کبدی

بارداری و شیردهی

• مصرف مدروکسی پروژسترون در دوران بارداری ممنوع است.
• مصرف این دارو در دوران شیردهی منعی ندارد؛ اما حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

موارد منع مصرف مدروکسی پروژسترون

مصرف مدروکسی پروژسترون در این موارد ممنوع است:

• بارداری یا احتمال بارداری
• سابقه اختلالات انعقادی یا عروقی
• سرطان یا احتمال سرطان سینه یا تناسلی
• سقط جنین
• خونریزی واژن با علت نامشخص
• نئوپلازی وابسته به استروژن یا پروژسترون
• سابقه واکنش حساسیت شدید یا آنافیلاکسی
• مشکلات کبد
• سابقه حساسیت دارویی

مدروکسی پروژسترون و پریود

مدروکسی پروژسترون می‌تواند برای تنظیم قاعدگی مصرف شود. دراین‌حالت معمولاً پزشک به شما توصیه می‌کند این دارو را برای مدت۱۰ روز مصرف می‌کنید. در طی این مدت دیواره رحم ضخیم می‌شود و پس از قطع دارو، دیواره فرومی‌ریزد. درست مانند اتفاقی که در طی پریود طبیعی رخ می‌دهد.

چند روز بعد از قطع مصرف قرص مدروکسی پروژسترون پریود می‌شویم؟

پریود شما بین ۳ تا ۷ روز پس از قطع مصرف مدروکسی پروژسترون آغاز می‌شود. درصورتی‌که پریود شما یک هفته پس از قطع مصرف دارو آغاز نشد، با پزشک صحبت کنید.

علت پریود نشدن بعد از مصرف مدروکسی پروژسترون چیست؟

عدم شروع پریود پس از قطع مصرف مدروکسی پروژسترون می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:

• ممکن است دارو را طبق دستورالعمل صحیح مصرف نکرده باشید.
• ممکن است باردار باشید.
• ممکن است یک مشکل پزشکی داشته باشید که روی چرخه قاعدگی شما اثر می‌گذارد.

درصورتی‌که پریود شما طی یک هفته پس از قطع مصرف مدروکسی پروژسترون آغاز نشود، باید با متخصص زنان مشورت کنید.

آیا می‌توان مدروکسی پروژسترون را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

بسته به علت تجویز، ممکن است پزشک بتواند برخی داروهای دیگر را به جای مدروکسی پروژسترون برای شما تجویز کند:

• افینیتور
• سانیتینیب
• نورتیندرون

نحوه نگهداری مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.

این دارو را می‌توانید در دمای اتاق (بین ۲۰ – ۲۵ درجه سانتی‌گراد) نگه‌درای کنید. درصورتی‌که تاریخ انقضای دارو گذشته است، آن را دور بیندازید.

نکاتی درباره خرید مدروکسی پروژسترون

در ادامه شما را با نکاتی که باید درباره خرید مدروکسی پروژسترون بدانید، آشنا می‌کنیم:

اشکال دارویی موجود

این دارو به صورت قرص و آمپول در دسترس است.

دوزهای موجود

قرص مدروکسی پروژسترون در دوزهای ۲.۵، ۵ و ۱۰ میلی‌گرمی موجود است. این دوزهای دارو برای درمان مواردی همچون مشکلات پریود، اندومتریوز، علائم ناخوشایند یائسگی و گرگرفتگی ناشی از درمان سرطان پروستات کاربرد دارند.

مدروکسی پروژسترون در دوزهای ۱۰۰، ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم هم تولید می‌شود؛ اما این دوزها فقط در درمان برخی از انواع سرطان کاربرد دارند.

هنگام مصرف مدروکسی پروژسترون چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

در مدتی که تحت درمان با مدروکسی پروژسترون هستید، در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک تماس بگیرید:

• قطع پریود
• بثورات پوستی
• کهیر
• تب
• خارش
• زرد شدن پوست یا چشم‌ها

هنگام مصرف مدروکسی پروژسترون چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

در صورت مشاهده علائم زیر با اورژانس تماس بگیرید:

• درد، ورم، گرما، قرمزی یا سفتی در یک دست یا یک پا
• دشواری تکلم
• سرگیجه و غش
• ضعف یا بی‌حسی یک دست یا یک پا
• تنگی نفس
• سرفه با خلط خون‌آلود
• درد شدید و ناگهانی قفسه سینه
• تپش قلب شدید
• تغییر ناگهانی در بینایی
• دوبینی یا تاری دید
• مشکل در تنفس یا بلع
• تورم دست‌ها، پاها یا مچ پا

کلام آخر دکترساینا

مدروکسی پروژسترون یک نوع پروژسترون مصنوعی یا سنتتیک است که برای درمان مشکلات و اختلالات مختلفی به کار می‌رود. بااینکه این دارو مشابه با یکی از هورمون‌های طبیعی بدن است، اما به دلیل دوز و شدت اثرگذاری بالای خود می‌تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند. بنابراین لازم است که این دارو را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید و در طی دوره مصرف، برای چکاپ‌های دوره‌ای زیر نظر پزشک باشید.

سوالات متداول