علت کم شدن خون قاعدگی چیست؟ باید نگران باشم؟

کم شدن خون قاعدگی اتفاقی است که همه خانم‌ها حداقل یک‌بار در زندگی خود آن را تجربه کرده‌اند. این موضوع به‌خصوص برای دختران نوجوانی که اولین پریودهای خود را تجربه می‌کنند ممکن است نگران‌کننده باشد. اگرچه این مسئله معمولاً طبیعی است؛ اما اگر همراه با علائم غیرطبیعی باشد یا به‌دفعات رخ بدهد نیاز به پیگیری و درمان دارد. در این مقاله به بررسی علل کم شدن خون قاعدگی و نحوه تشخیص علائم غیرطبیعی آن می‌پردازیم.

منظور از کم شدن خون قاعدگی چیست؟

بهترین راه برای اینکه بفهمید حجم خون قاعدگی کم شده یا نه این است که به الگوی خونریزی‌تان در ماه‌های مختلف دقت کنید و مقدار معمول آن را بفهمید. به‌طورکلی اگر یکی از شرایط زیر را دارید، گفته می‌شود دچار کم‌شدن خون قاعدگی شده‌اید:

• خونریزی‌تان نسبت به همیشه کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته و این اتفاق چند بار تکرار شده است.
• کمتر از دو روز خون‌ریزی دارید.
• خونریزی‌تان خیلی سبک و شبیه لکه‌بینی است.
• حداقل یک دوره اصلاً پریود نشده‌اید.

کم‌شدن خون قاعدگی یا کمتر بودن آن نسبت به سایر خانم‌ها همیشه اتفاق بد یا نگران‌کننده‌ای نیست. همیشه به یاد داشته باشید که بدن هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. به همین دلیل میزان خونریزی همه خانم‌ها در دوران پریودشان شبیه به هم نیست. ازاین‌گذشته، در هر چرخه قاعدگی ممکن است اتفاقات مختلفی در بدن بیفتد که مقدار خونریزی‌تان را نسبت به چرخه قبلی کمتر یا زیادتر کند.

اگر خونریزی پریودتان نسبت به همیشه کمتر شده و این اتفاق بیشتر از یک‌بار رخ داده است یا حداقل یک دوره پریود نشده‌اید، دچار مشکل کم شدن خون قاعدگی شده‌اید و باید به پزشک مراجعه کنید.

علت کم شدن خون قاعدگی

چه اتفاقی باعث می‌شود در یک چرخه قاعدگی خونریزی کمتری را تجربه کنید؟ از جمله دلایل کم شدن خون قاعدگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. سن پایین

مقدار خونریزی پریود خانم‌ها در سنین مختلف، متغیر است. زمانی که دختران به سن بلوغ می‌رسند، اولین دوره‌های پریود خود را به شکل خون‌ریزی خیلی سبک یا لکه‌بینی تجربه می‌کنند. با گذشت زمان و رسیدن به سنین ۲۰ الی ۳۰ سال، چرخه قاعدگی هم منظم‌تر می‌شود.

۲. اضطراب و استرس

استرس و اضطراب طولانی‌مدت می‌تواند روی میزان ترشح هورمون‌هایتان اثر منفی بگذارد و نظم چرخه قاعدگی را به هم بزند. البته استرس‌های روزمره موقتی باعث بی‌نظمی هورمونی نمی‌شوند و بیشتر اتفاقاتی مثل تجربه سوگ عزیزان، استرس‌های مداوم شغلی و افسردگی باعث آن می‌شوند.

به گفته وبسایت Flo Health:

اگر استرس زیادی را تجربه می‌کنید این مسئله می‌تواند روی چرخه قاعدگیتان تاثیر بگذارد. منظور از استرس هرگونه فشار روانی ناشی از روابط عاطفی، شغل یا حتی مشکلات خواب است. همچنین خونریزی قاعدگی با تغییر عادات تغذیه‌ای و ورزش‌کردن هم کم می‌شود. معمولاً اگر ورزش سنگین‌تر از حالت عادی داشته باشید یا خیلی کم غذا بخورید دچار کاهش خونریزی قاعدگی می‌شوید.

۳. تغییر وزن شدید

در افرادی که به‌طور ناگهانی لاغر می‌شوند، بدن تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد. این اتفاق باعث می‌شود عملکرد هورمون‌ها از حالت طبیعی خارج شود. همچنین چاقی و افزایش حجم چربی‌های بدن نیز باعث بی‌نظمی هورمونی می‌شود؛ بنابراین کاهش یا اضافه‌وزن شدید و ناگهانی یکی از مهم‌ترین دلایل کم شدن خون قاعدگی است.

۴. ورزش شدید

تمرین‌های ورزشی سنگین هم تاثیری مشابه با استرس و اضطراب روی بدن دارند. ازاین‌گذشته، ورزش‌کردن باعث کاهش وزن و ازدست‌دادن شدید انرژی هم می‌شود که روی نظم هورمون‌ها اثر منفی دارد.

۵. عدم تخمک‌گذاری

یکی از مهم‌ترین دلایل عقب افتادن یا کاهش خونریزی پریود، عدم تخمک‌گذاری است. تخمک‌گذاری به فرایند رهاشدن تخمک از تخمدان و ورود آن به لوله رحم (فالوپ) در اواسط چرخه قاعدگی (حدود روز ۱۴ از چرخه ۲۸ روزه) گفته می‌شود. دلایل مختلفی باعث عدم تخمک‌گذاری می‌شوند؛ از جمله:

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• مصرف محصولات ضدبارداری هورمونی
• کاهش یا اضافه‌وزن
• ورزش سنگین
• سن پایین
• یائسگی
• استرس

۶. استفاده از محصولات ضدبارداری هورمونی

در طول یک چرخه قاعدگی، ترشح هورمون استروژن و پروژسترون باعث ضخیم‌تر شدن دیواره رحم می‌شود. ضخامت دیواره رحم به آن کمک می‌کند تا اگر بارداری اتفاق بیفتد، بتواند از جنین به‌خوبی محافظت کند.

هر ماه یک تخمک توسط یکی از تخمدان‌ها آزاد و وارد لوله رحم می‌شود. اگر تخمک توسط اسپرم بارور نشود و بارداری اتفاق نیفتد، میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون کم می‌شود. سپس دیواره ضخیم رحم شروع به ریزش می‌کند و خونریزی پریود شروع می‌شود.

هورمون‌های به‌کاررفته در محصولات ضدبارداری (قرص ضدبارداری، آمپول ضدبارداری، آی یو دی هورمونی، چسب ضدبارداری و حلقه ضدبارداری و غیره) مانع از آزادشدن تخمک‌ها و ضخیم‌شدن دیواره رحم می‌شوند. در نتیجه خونریزی پریود کم یا قطع می‌شود.

۷. بارداری

بارداری اصلی‌ترین علت تغییر شدت و الگوی خونریزی است. خونریزی در بارداری گاهی طبیعی و گاهی غیرطبیعی است و نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد.

• خونریزی لانه‌گزینی: حدود ۲۵ درصد خانم‌ها در اولین روزهای بارداری دچار خون‌ریزی خفیف شبیه لکه‌بینی می‌شوند. این خونریزی ناشی از لانه‌گزینی جنین (جاگرفتن تخمک لقاح‌یافته در دیواره رحم) و کاملاً طبیعی است. ازآنجا که خونریزی لانه‌گزینی چند روز قبل از موعد پریود اتفاق می‌افتد معمولاً با پریود اشتباه گرفته می‌شود.
• خونریزی دهانه رحم: بعضی از خانم‌ها با مشاهده خونریزی در دوران بارداری خود به‌اشتباه تصور می‌کنند پریود شده‌اند؛ اما بهتر است بدانید که پریود شدن در بارداری کاملاً غیرممکن است. معمولاً خونریزی‌های خفیف دوره بارداری بعد از دخول جنسی و به دلیل حساس شدن دهانه رحم اتفاق می‌افتند.

اگر از باردار بودن خود مطلع هستید و خونریزی خفیف شبیه پریود دارید، باید به پزشک مراجعه کنید تا علت آن بررسی شود؛ اما اگر فقط مشکوک به بارداری هستید و کم شدن خون قاعدگی را تجربه می‌کنید، بد نیست از یک تست بی بی چک کمک بگیرید.

۸. بارداری خارج رحمی

در یک بارداری سالم، تخمکی که توسط اسپرم بارور شده است از طریق لوله رحم وارد آن می‌شود، در دیواره رحم جا می‌گیرد و شروع به رشد و نمو می‌کند. ولی در بارداری خارج رحمی، تخمک لقاح‌یافته به‌جای اینکه وارد رحم شود در محل دیگری (معمولاً لوله رحم) شروع به رشد می‌کند.

افرادی که به این مشکل دچار هستند بعد از مدت کوتاهی دچار خون‌ریزی سبک واژینال و درد لگن می‌شوند. باوجوداینکه علائم بارداری خارج رحمی شبیه یک بارداری عادی هستند؛ اما این نوع بارداری کاملاً غیرطبیعی است و نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد.

۹. شیردهی

یکی از وظایف هورمون «اکسی‌توسین» تحریک بدن به تولید شیر در پستان‌ها است. در دوران شیردهی میزان این هورمون در بدن زیاد می‌شود. افزایش ترشح این هورمون در نحوه و میزان تولید هورمون‌های دیگر از جمله استروژن و پروژسترون تداخل ایجاد می‌کند. در نتیجه به‌هم‌خوردن تعادل هورمون‌ها، دیواره رحم ضخیم نمی‌شود و کم شدن خون قاعدگی یا قطع آن اتفاق می‌افتد.

۱۰. ازدست‌دادن خون زیاد حین یا پس از زایمان

غده هیپوفیز در قسمت پایینی مغز قرار دارد و نقش مهمی در تنظیم میزان هورمون‌های مختلف بدن دارد. ازدست‌دادن خون زیاد می‌تواند باعث کاهش میزان اکسیژن بدن و آسیب‌دیدن این غده شود. به این مشکل در اصطلاح پزشکی «سندرم شیهان» گفته می‌شود.

در نتیجه این اتفاق ترشح هورمون‌های مختلف بدن، از جمله هورمون‌هایی که مسئول تنظیم خونریزی قاعدگی هستند با اختلال همراه می‌شود. البته موارد ابتلا به سندرم شیهان بسیار نادر است.

۱۱. علائم اولیه یائسگی

با نزدیک‌شدن به دوره یائسگی، تغییرات هورمونی در بدن باعث بی‌نظمی پریود یا کاهش خونریزی می‌شوند. در این دوره، تخمک‌گذاری با اختلال روبرو می‌شود و بعضی ماه‌ها هم اصلاً اتفاق نمی‌افتد. وقتی در یک چرخه قاعدگی تخمک‌گذاری اتفاق نیفتد پریود هم قطع می‌شود.

از طرف دیگر کاهش استروژن در یائسگی باعث می‌شود ضخامت دیواره داخلی رحم در طول یک چرخه قاعدگی زیاد نشود. در نتیجه حتی اگر پریود اتفاق بیفتد خونریزی آن خیلی کم است.

۱۲. پرکاری تیروئید

غده تیروئید هم مثل غده هیپوفیز نقش مهمی را در تنظیم هورمون‌های مسئول چرخه قاعدگی بازی می‌کند. در افرادی که دچار اختلال‌های غده تیروئید هستند خونریزی پریود ممکن است به طرز غیرعادی زیادتر یا کمتر شود.

وقتی غده تیروئید پرکار می‌شود مغز شروع به تولید مقادیر زیادی هورمون «پرولاکتین» می‌کند. این هورمون باعث می‌شود تولید استروژن، پروژسترون و هورمون‌های تنظیم‌کننده چرخه قاعدگی که توسط هیپوفیز ترشح می‌شوند (FSH و LH) مختل شود. در نتیجه تخمک‌گذاری کمتر اتفاق می‌افتد و پریود قطع یا خیلی سبک می‌شود.

۱۳. تنبلی تخمدان (PCOS)

در افرادی که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان (PCOS) مبتلا هستند تخمک‌گذاری به طور منظم انجام نمی‌شود. در نتیجه مقدار ترشح هورمون‌ها مختل می‌شود. یکی از عوارض شایع این بیماری افزایش میزان ترشح هورمون‌های مردانه است که باعث کاهش دفعات پریود می‌شود.

۱۴. تنگی دهانه رحم

این اتفاق زمانی می‌افتد که دهانه رحم خیلی تنگ یا کلاً بسته شود. تنگی دهانه رحم اتفاق نادری است و ممکن است بعد از جراحی یا به دلیل افت میزان استروژن قبل از دوره یائسگی رخ دهد. وقتی دهانه رحم به هر علتی تنگ شود، خون داخل رحم حبس می‌شود یا با جریان خیلی کندی از آن خارج می‌شود؛ بنابراین خونریزی پریود کم می‌شود یا کلاً اتفاق نمی‌افتد.

۱۵. اختلال تغذیه

بدن برای اینکه بتواند به‌درستی کار کند نیاز به مقدار متناسبی از پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و ویتامین‌ها دارد. اختلال‌های تغذیه‌ای (به‌خصوص بی‌اشتهایی عصبی) روی ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون تاثیر منفی می‌گذارند و باعث کم شدن خون قاعدگی می‌شوند.

۱۶. سندرم آشرمن

سندرم آشرمن در اثر ایجاد بافت‌های زخم و اسکار داخل رحم به وجود می‌آید. این زخم‌ها باعث می‌شوند دیواره‌های جلویی و عقبی رحم به هم بچسبند. آسیب‌دیدگی رحم در اثر زایمان، سزارین، کورتاژ یا جراحی‌های پولیپ و فیبروم رحم می‌تواند باعث ایجاد این زخم‌ها شود. سندرم آشرمن باعث کاهش قابل‌توجه خونریزی پریود یا قطع آن می‌شود.

زخم دیواره رحم، تنگی دهانه رحم و سندرم آشرمن باعث می‌شوند خونریزی قاعدگی خیلی کم شود. افراد مبتلا به این مشکلات معمولاً درد و انقباض‌های معمول پریود را دارند؛ اما خونریزی آن‌ها کم است یا اصلاً وجود ندارد. اگر درد پریود دارید؛ اما خونریزی ندارید برای بررسی علت آن به پزشک مراجعه کنید.

۱۷. سندرم کوشینگ

سندرم کوشینگ یک بیماری نادر بوده و علت آن تولید بیش از اندازه هورمون «کورتیزول» (هورمون استرس) در بدن است. مصرف برخی داروهای خاص یا وجود تومور در برخی غدد بدن (مثل هیپوفیز، تیروئید و فوق‌کلیه) باعث ابتلا به این سندرم می‌شود. اختلال هورمونی ناشی از سندرم کوشینگ می‌تواند باعث کاهش خون قاعدگی شود.

۱۸. نارسایی اولیه تخمدان

یکی دیگر از دلایل کم شدن خون قاعدگی «نارسایی اولیه تخمدان» است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها قبل از رسیدن به سن یائسگی دچار افت عملکرد شوند.

علائم همراه با کاهش خونریزی در پریودی

وقتی خونریزی قاعدگی شما کاهش پیدا می‌کند، ممکن است نشانه‌های زیر را تجربه کنید:

• کاهش نیاز به تعویض نوار بهداشتی نسبت به حالت همیشگی
• کم‌شدن تعداد روزهای خون‌ریزی پریود
• سبک بودن خونریزی در روزهای اول پریود (معمولاً روزهای اول پریود خونریزی شدیدتر است.)
• خونریزی شبیه لکه‌بینی در دوره پریود
• کاهش علائم مربوط به پریود و سندرم پیش از قاعدگی (PMS)؛ از جمله این علائم می‌توان به کمردرد، انقباض رحم و نوسان‌های خلقی اشاره کرد.
• احساس درد و انقباض در موعد پریود که همراه با خونریزی نباشد. (علائم تنگی دیواره رحم)
• تجربه علائم بارداری مثل حالت تهوع، استفراغ، سردرد، حساس شدن پستان‌ها و غیره (درصورتی‌که کم‌شدن خون قاعدگی ناشی از لانه‌گزینی باشد.)
• خشکی واژن، گرگرفتگی، اختلال خواب، کاهش میل جنسی، تکرر ادرار، افسردگی و نوسان خلق (علائم یائسگی)
• درد یک‌طرفه در قسمت پایین شکم، درد شانه، احساس درد حین دفع ادرار و مدفوع، تکرر ادرار و کاهش علائم بارداری (علائم بارداری خارج رحمی)
• اضطراب، کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، افزایش اشتها، افزایش مقدار تعریق و عدم تحمل گرما، مشکلات خواب (علائم پرکاری تیروئید)

بارداری خارج رحمی وضعیت خطرناکی است و نیاز به درمان اورژانسی دارد. درصورتی‌که علاوه بر خونریزی خفیف شبیه پریود، علائم دیگری مثل درد یک‌طرفه شکم، درد شانه، احساس درد حین دفع ادرار و مدفوع، تکرر ادرار، درد شدید لگن و ضعف شدید نیز دارید به اورژانس مراجعه کنید.

عوامل خطر کم شدن خون قاعدگی

همه افراد در هر سنی و شرایطی ممکن است دچار کاهش خونریزی قاعدگی شوند؛ اما گروه‌های زیر بیشتر از بقیه در معرض آن هستند:

• خانم‌هایی که سال‌های اول قاعدگی را تجربه می‌کنند.
• خانم‌های شیرده
• افرادی که دائماً تحت فشارهای روانی و استرس قرار دارند.
• افراد مبتلا به تنبلی تخمدان

آیا کم شدن خون قاعدگی خطرناک است؟

کم‌شدن میزان خونریزی قاعدگی معمولاً خطرناک نیست؛ اما اگر این اتفاق چند بار تکرار شده باشد، همراه با بی‌نظمی و قطع پریود باشد یا همراه با علائم غیرطبیعی دیگری (مثل درد لگن، درد شانه، عدم خونریزی علی‌رغم داشتن درد و انقباض پریود و غیره) باشد باید از پزشک کمک بگیرید. بعضی دلایل کم‌شدن خون قاعدگی (مثل بارداری خارج رحمی) خطرناک‌اند و نیاز به درمان اورژانسی دارند.

پیشگیری و درمان کم شدن خون‌ریزی در دوران پریود

درمان کم‌شدن خون قاعدگی به علت آن بستگی دارد. به همین دلیل، خیلی مهم است که هنگام مراجعه به پزشک شرح‌حال دقیقی درباره تاریخ شروع و پایان پریودها، الگوی خونریزی، تاریخچه فعالیت‌ها و سوابق بیماری‌هایتان بدهید.

از جمله درمان‌های احتمالی برای کم شدن خون قاعدگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرص‌های ضدبارداری: این قرص‌ها به‌عنوان درمان اصلی برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شناخته می‌شوند. قرص‌های ضدبارداری میزان هورمون‌های بدن افراد مبتلا به این بیماری را تنظیم کرده و از این طریق به منظم‌شدن پریود کمک می‌کنند.
• حفظ تناسب‌اندام: یک رژیم غذایی سالم و متعادل به شما کمک می‌کند تا اضافه‌وزن یا کاهش وزن غیرطبیعی خود را جبران کنید. رسیدن به وزن متعادل، به بدن در تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کند.
• مشاوره با روان‌شناس: اگر به اختلال‌های خوردن مبتلا هستید، لازم است در کنار رژیم غذایی از یک روان‌شناس هم کمک بگیرید.
• انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش: مدیریت استرس هم به حفظ سلامت روانتان کمک می‌کند و هم روی سلامت جسم و تنظیم اثر مثبت دارد. ورزش‌کردن، تماشای فیلم‌های کمدی، مدیتیشن و مدیریت ساعت خواب در کاهش استرس موثر هستند.
• درمان مشکل زمینه‌ای: اگر علت کم شدن خون قاعدگی یک مشکل یا بیماری زمینه‌ای باشد با درمان آن مشکل خونریزی پریود هم خودبه‌خود برطرف می‌شود. پرکاری تیروئید، علائم قبل از یائسگی و اضطراب از جمله عوامل بی‌نظمی پریود هستند که با دارودرمانی حل می‌شوند.
• جراحی: اگر علت کم شدن خون قاعدگی وجود یک مشکل حاد مثل تنگی دهانه رحم یا زخم‌های دیواره رحم باشد به کمک جراحی می‌توان آن را برطرف کرد.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

کمی تغییر در هر دوره از قاعدگی معمولاً طبیعی است؛ اما اگر یکی از علائم زیر را دارید حتماً با متخصص زنان مشورت کنید:

• بیشتر از ۳ ماه است که پریود نشده‌اید و باردار هم نیستید.
• احتمال می‌دهید باردار باشید.
• بی‌نظمی پریود دارید.
• بین دو پریود خون‌ریزی دارید.
• چند دوره متوالی دچار کاهش قابل‌توجه خونریزی پریود (نسبت به حالت همیشگی) شده‌اید.
• درد پریود دارید اما خونریزی ندارید.
• علاوه بر کاهش خون قاعدگی، علائم دیگری مثل گرگرفتگی، بی‌خوابی، نازایی و دردهای شدید لگن حین پریود نیز دارید.
• دچار تب، لگن درد و ترشحات واژن با بو، شکل یا رنگ غیرطبیعی شده‌اید.

کلام آخر دکترساینا

از جمله مهم‌ترین دلایل کم شدن خون قاعدگی، عدم تخمک‌گذاری و بی‌نظمی هورمونی است. عوامل مختلفی مثل استرس زیاد، ورزش سنگین، اختلال تغذیه، کاهش یا اضافه‌وزن ناگهانی و شدید، نزدیک‌شدن به سن یائسگی و شیردهی باعث این مسئله می‌شوند. گاهی کم‌شدن خون قاعدگی یا خونریزی سبک مشابه قاعدگی ناشی از یک مشکل جدی مثل زخم دیواره رحم، تنگی دهانه رحم یا بارداری خارج رحمی است و نیاز به درمان فوری دارد.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.