پماد موپیروسین؛ کاربرد، عوارض و نحوه مصرف

موپیروسین (Mupirocin) که با نام «باکتروبان» هم شناخته می‌شود یکی از داروهای مهم در درمان نوع خاصی از بیماری‌های پوستی است. در این مقاله درباره کاربرد این دارو و نحوه صحیح مصرف آن صحبت می‌کنیم.

موپیروسین چیست؟

موپیروسین (باکتروبان) از جمله داروهای دسته آنتی‌بیوتیک است. از این دارو برای درمان عفونت‌های باکتریایی پوستی استفاده می‌شود (این دارو ممکن است بنا به تجربه و تشخیص پزشک برای موارد دیگری نیز که در این مقاله ذکر نشده‌اند تجویز شود. اگر سوالی درباره این موضوع دارید با پزشک خود صحبت کنید.)

موپیروسین چطور عمل می‌کند؟

داروی موپیروسین از رشد نوع خاصی از باکتری‌ها (استافیلوکوکوس اورئوس یا استاف و استرپتوکوک پیوژنز یا استرپ) جلوگیری می‌کند یا آن‌ها را از بین می‌برد.

کاربرد موپیروسین

از داروی موپیروسین برای درمان بیماری «زخم زرد» (ایمپتیگو: Impetigo) و زخم‌ها و بریدگی‌هایی که توسط باکتری‌های استافیلوکوک و استرپتوکوک عفونی شده‌اند (زخم‌های عفونی ثانویه) استفاده می‌شود. بیماری ایمپتیگو نوعی عفونت باکتریایی و به‌شدت مسری است. این بیماری بیشتر در کودکان دو تا پنج ­ساله شایع است؛ اما ممکن است بقیه افراد هم به آن مبتلا شوند.

یکی از اشکال داروی موپیروسین، پماد بینی است. این دارو برای افرادی که با فرد مبتلا به عفونت باکتریایی پوست در تماس بوده‌اند تجویز می‌شود. استفاده از پماد بینی باعث می‌شود عفونت فرد بیمار به بقیه افراد سرایت نکند.

داروی موپیروسین از جمله داروهای آنتی‌بیوتیک است و در درمان نوع خاصی از عفونت‌های باکتریایی پوستی کاربرد دارد. این دارو به‌صورت موضعی مصرف می‌شود.

پیش از مصرف موپیروسین به چه نکاتی دقت کنم؟ پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

• سابقه حساسیت به داروی موپیروسین یا هر داروی دیگر
• سابقه حساسیت به مواد غذایی خاص، رنگ، مواد نگهدارنده، حیوانات و غیره
• مشکلات کلیوی
• داشتن سوختگی یا آسیب پوستی وسیع
• مشکلات معده و روده (مثلاً کولیت روده)
• باردار یا در حال اقدام برای بارداری بودن
• تغذیه نوزاد با شیر مادر
• مصرف داروهای خاص (به‌خصوص داروی کلورامفینوکول)

نحوه مصرف موپیروسین

قبل از مصرف موپیروسین درباره نحوه استفاده از این دارو و دوز مصرف آن با پزشک صحبت کنید.

دوز مصرف

میزان مناسب برای مصرف موپیروسین، به نوع بیماری فرد و شدت آن، سن و دوز کارخانه‌ای دارو بستگی دارد. برای اینکه دوز مصرفی دارو را بدانید باید با پزشک خود صحبت کنید.

اما به‌عنوان یک قاعده کلی دوز مناسب داروی موپیروسین برای کودکان و بزرگسالان به‌صورت زیر است:

حداکثر دوز مجاز مصرف

حداکثر دوز مجاز مصرف دارو ۳ بار در روز به مدت ۱۰ روز است؛ اما این میزان ممکن است به تشخیص پزشک تغییر کند. از مصرف بیش از اندازه این دارو پرهیز کنید. در هر بار استفاده مقدار کمی از دارو را روی پوست قرار دهید.

طول دوره مصرف

موپیروسین نباید بیشتر از مدت زمانی که پزشک تجویز کرده است مصرف شود؛ چرا که باعث ایجاد عفونت قارچی و خارش شدید پوستی می‌شود. معمولاً این دارو برای حداکثر ۱۰ روز تجویز می‌شود؛ اما ممکن است پزشک بسته به شدت بیماری این مدت‌زمان را کمی کمتر یا زیادتر کند.

حتی اگر کاملاً بهبود پیدا کرده اید، مصرف دارو را تا زمانی که دوره درمان آن کامل نشده است قطع نکنید.

نکات حین مصرف

مصرف پماد موپیروسین ساعت خاصی ندارد. دارو را دقیقاً طبق تجویز پزشک خود مصرف کنید. از مصرف این دارو به مقدار کمتر یا بیشتر از آنچه که پزشک گفته است پرهیز کنید.

• درصورتی‌که بعدها دوباره به عفونت پوستی مبتلا شدید از مصرف خودسرانه موپیروسین پرهیز کنید.
• داروی موپیروسین را به دیگران تجویز نکنید. اگر فردی علائم بیماری پوستی را دارد، او را تشویق کنید تا به‌جای خوددرمانی، به پزشک متخصص مراجعه کند.

نحوه استفاده

1. قبل و بعد از استفاده از دارو دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
2. برای استفاده از داروی موضعی، یک لایه نازک موپیروسین را روی پوست قرار دهید و به‌آرامی بمالید. بعد از استفاده از داروی موضعی می‌توانید پوست را با یک گاز استریل بپوشانید.
3. بعد از استفاده از کرم بینی موپیروسین، دو طرف سوراخ‌های بینی را به مدت ۱ دقیقه به هم فشار دهید و رها کنید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

دوز فراموش‌شده موپیروسین را می‌توانید هر زمان که یادتان آمد استفاده کنید؛ اما اگر زمان یادآوری آن به زمان مصرف دوز بعدی خیلی نزدیک بود، دیگر نیازی به مصرف آن نیست و فقط باید دوز بعدی دارو را طبق برنامه مصرف کنید.

هرگز برای جبران دوز فراموش‌شده دارو، مقدار بیشتری از آن را در دوز بعدی مصرف نکنید.

عوارض جانبی موپیروسین

عوارض ناشی از موپیروسین به‌ندرت اتفاق می‌افتند. به یاد داشته باشید که عوارض این دارو و کاربرد آن در درمان بیماری دو کفه یک ترازو هستند. پزشک بهتر از هر فرد دیگری به این عوارض آگاه است.

عوارض رایج موپیروسین

اکثر افرادی که پماد موپیروسین مصرف می‌کنند دچار عارضه خاصی نمی‌شوند. برخی افراد ممکن است بعد از مصرف موپیروسین دچار عوارض زیر شوند:

• سوزش
• گزگز
• درد

اگر عوارض دارو شدید و آزاردهنده هستند، مصرف پماد را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.

عوارض با شیوع کمتر

• خارش، قرمزی، دلمه بستن و تاول پوست
• خشکی یا ترک‌خوردن پوست
• درد، ورم و گرم‌شدن سطح پوست
• ظاهرشدن دانه، نقاط سفید یا زخم روی لب‌ها، داخل دهان و زبان
• عفونت قارچی (در صورت استفاده طولانی‌مدت)
• اسهال شدید بعد از قطع مصرف (بسیار نادر)

اگر مدتی بعد از قطع مصرف موپیروسین به اسهال شدید مبتلا شدید به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط از مصرف داروی ضداسهال بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.

عوارض خطرناک موپیروسین

پماد موپیروسین به‌ندرت ممکن است واکنش حساسیتی در بدن ایجاد کند. درصورتی‌که علائم حساسیت را دارید با اورژانس تماس بگیرید. علائمی مثل:

• دانه‌دانه شدن یا قرمزی پوست
• خارش
• ورم (به‌خصوص در ناحیه صورت، زبان و گلو)
• سرگیجه شدید
• تنگی نفس
• گر گرفتن پوست
• حمله پانیک

همچنین مصرف بلندمدت داروی موپیروسین می‌تواند باعث بروز عفونت قارچی پوست شود.

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

مصرف بیش‌ازحد موپیروسین معمولاً خطرناک نیست. اگر به‌صورت اتفاقی این دارو را بلعیدید یا بیش‌ازاندازه مصرف کردید به اورژانس مراجعه کنید.

هشدارهای موپیروسین

قبل از شروع مصرف هرگونه دارویی با پزشک درباره تداخلات دارویی یا غذایی احتمالی آن صحبت کنید.

تداخلات دارویی

گاهی ممکن است دو دارو با هم تداخل داشته باشند؛ اما این بدان معنا نیست که باید مصرف یکی از آن‌ها را قطع کنید. در واقع گاهی پزشکان مجبورند علی‌رغم ظاهرشدن بعضی عوارض ناشی از تداخل دارویی، درمان را پیش ببرند.

قبل از شروع مصرف داروی موپیروسین با پزشک خود درباره هر نوع دارویی (خوراکی، ‌تزریقی، موضعی، مکمل گیاهی و غیر گیاهی، محصولات بهداشتی پوستی و غیره) که مصرف می‌کنید صحبت کنید. از قطع خودسرانه یا تغییر دوز مصرف داروهایتان بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.

تداخلات غذایی

داروی موپیروسین با ماده غذایی خاصی تداخل ندارد.

مصرف همراه با الکل

برخی داروها با الکل، سیگار یا مواد مخدر تداخل دارند. درصورتی‌که مصرف‌کننده هرکدام از این موارد هستید پزشک خود را در جریان بگذارید.

محدودیت سن

موپیروسین برای همه گروه‌های سنی بالای ۴ هفته تجویز می‌شود.

گروه‌های خاص یا پرخطر

درصورتی‌که به بیماری خاصی مثل دیابت، بیماری قلبی، مشکلات کبدی یا کلیوی، فشارخون، بیماری‌های نقص ایمنی و غیره مبتلا هستید پزشک خود را در جریان بگذارید. مصرف موپیروسین در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، افراد دارای سابقه حساسیت و کودکان باید با احتیاط و بررسی کافی انجام شود.

بارداری و شیردهی

موپیروسین در دوران بارداری فقط در موارد خیلی ضروری تجویز می‌شود. البته نتیجه آزمایش‌هایی که روی حیوانات انجام شده است نشان می‌دهد مصرف این دارو در دوران بارداری خطرناک نیست؛ اما آزمایش‌های انسانی در این زمینه به اندازه کافی انجام نشده‌اند.

جذب موپیروسین موضعی در خون فقط ۱ درصد است و وارد شیر مادر نمی‌شود؛ اما هنگام شیردادن به نوزاد باید دقت کنید صورت و دهان نوزاد با نواحی از پوست که در حال درمان هستند تماس پیدا نکند.

موارد منع مصرف موپیروسین

افراد مبتلا به حساسیت به داروی موپیروسین و داروهایی که حاوی ماده موپیروسین یا پلی‌اتیلن گلیکول هستند نباید این دارو را مصرف کنند. همچنین مصرف این دارو در نوزادان زیر ۴ هفته ممنوع است.

از کرم موپیروسین موضعی فقط روی پوست و از کرم بینی موپیروسین فقط داخلی بینی استفاده کنید. از این دارو در نواحی دیگر بدن مثل چشم‌ها، دهان، واژن و غیره استفاده نکنید. در صورت تماس اتفاقی به اورژانس مراجعه کنید.

هنگام مصرف موپیروسین به چه مواردی دقت کنم؟

• درصورتی‌که بعد از استفاده از پماد بینی موپیروسین، دچار احساس ناراحتی، سوزش یا گزگز در بینی شدید، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
• موپیروسین موضعی فقط باید روی پوست مصرف شود. از مصرف این دارو در چشم‌ها، دهان، واژن و بینی اجتناب کنید.
• از مصرف دارو در نواحی از پوست که خراشیدگی، بریدگی یا سوختگی دارند اجتناب کنید. در صورتت تماس دارو با این نواحی آن را به‌سرعت با آب بشویید.
• در صورت تماس دارو با چشم، آن را با آب فراوان خوب بشویید و به پزشک مراجعه کنید.
• از مصرف داروی تاریخ‌گذشته اجتناب کنید.
• درصورتی‌که در طول دوره درمان به پزشک دیگری (مثلاً دندانپزشک) مراجعه کردید او را در جریان درمان با موپیروسین قرار دهید.
• درصورتی‌که در طول دوره درمان باردار شدید به پزشک خود اطلاع دهید.
• درصورتی‌که به هر دلیلی دارو را طبق دستور آن و به‌درستی مصرف نکرده‌اید پزشک خود را در جریان قرار دهید.

 علائم خطرناک حین مصرف موپیروسین

علائم هشداردهنده حساسیت به موپیروسین عبارت‌اند از:

• ورم، خارش، سوزش یا درد در ناحیه تحت درمان
• ورم لب‌ها یا دهان
• خس‌خس سینه
• تنگی نفس
• تب شدید
• کهیر
• از حال رفتن
• ازدست‌دادن هوشیاری

آیا می‌توان موپیروسین را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

پژوهش‌های مختلفی درباره مقایسه موپیروسین با داروهای مشابه دیگر برای درمان عفونت‌های پوستی انجام شده است. نتیجه این پژوهش‌ها نشان می‌دهد اثربخشی هر دارو در درمان بیماری تحت شرایط مختلف، متفاوت است.

از جایگزینی خودسرانه موپیروسین با داروهای دیگر پرهیز کنید و مسئولیت این کار را به پزشک بسپارید.

نحوه نگهداری موپیروسین

• دارو را دور از دسترس کودکان و در محل خشک و دور از آفتاب قرار دهید.
• از فریز کردن دارو اجتناب کنید.
• دمای مناسب نگهداری از موپیروسین، دمای اتاق و بین ۱۵ الی ۲۵ درجه سانتی‌گراد است.
• هر پماد بینی موپیروسین برای یک بار مصرف داخل دو سوراخ بینی است. بعد از استفاده آن را دور بیندازید.

نکاتی درباره خرید موپیروسین

هنگام خرید موپیروسین به تطابق شکل دارویی که از داروخانه دریافت کرده‌اید با نسخه پزشک توجه کنید.

اشکال دارویی موجود

داروی موپیروسین به‌صورت پماد و کرم بینی تولید می‌شود.

دوزهای موجود

موپیروسین با دوز ۲ درصد تولید می‌شود.

شرکت‌های تولیدکننده

در حال حاضر شرکت‌های داروسازی زیر در ایران داروی موپیروسین را تولید می‌کنند:

• دارو پخش
• پارس‌دارو
• بهوزان
• ایران ناژو
• گیلارانکو
• سبحان دارو
• عماد درمان پارس
• ایران آوند فر

وضعیت بیمه

با تجویز پزشک می‌توانید این دارو را تحت پوشش بیمه دریافت کنید.

هنگام مصرف موپیروسین چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

درصورتی‌که:

• ۳ الی ۵ روز بعد از مصرف موپیروسین بهبودی حاصل نشد.
• دچار علائم حساسیت پوستی مثل خارش، دانه‌های پوستی، درد و ورم شدید.

هنگام مصرف موپیروسین چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

• بلع اتفاقی یا مصرف بیش از حد دارو
• ظاهرشدن ناگهانی علائم حساسیت دارویی شدید

کلام آخر دکترساینا

داروی موپیروسین برای درمان عفونت‌های باکتریایی پوستی استفاده می‌شود. این دارو از رشد و تکثیر باکتری‌ها پیشگیری کرده و از این طریق به بهبود بیماری کمک می‌کند. داروی موپیروسین (باکتروبان) باید توسط پزشک و طبق دستور انجام شود. مصرف طولانی این دارو باعث بروز عفونت‌های قارچی می‌شود.