فیستول واژن یکی از بیماری‌های زنان است که در اثر ایجاد یک دهانه بین واژن و اعضای مجاور رخ می‌دهد. به گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالیانه بین ۵۰ الی ۱۰۰ هزار نفر به فیستول واژن دچار می‌شوند. فیستول واژن درصورتی‌که درمان نشود، می‌تواند باعث عوارضی جدی ازقبیل نشت ادرار و مدفوع، عفونت و جراحت بافتی شود. همچنین درمواردی می‌تواند زمینه‌ساز انزوای اجتماعی و افسردگی شود.
در متن پیش رو علاوه‌بر اینکه شما را با فیستول واژن و انواع مختلف آن آشنا می‌کنیم، درمورد روش‌های تشخیص و درمان بیماری توضیح می‌دهیم. همچنین درپایان مختصری درباره جراحی فیستول واژن توضیح خواهیم داد.
فهرست آنچه می‌خوانید:
فیستول واژن چیست؟
فیستول واژن یک دهانه تونل‌مانند است که در دیواره واژن ایجاد می‌شود. واژن یک لوله عضلانی بین فرج (بخش تناسلی خارجی در زنان) و دهانه رحم (سرویکس) است. فیستول واژن مسیری را بین واژن و سایر اعضای مجاور ازقبیل دستگاه ادراری یا گوارشی باز می‌کند. آسیب بافتی واژن می‌تواند زمینه‌ساز این مشکل شود.
به گفته وبسایت MayoClinic:
فیستول واژن یک ورودی غیرطبیعی است که بین واژن و سایر اعضاء نظیر مثانه، روده یا رکتوم (راست‌روده) ایجاد می‌شود. پزشک ممکن است فیستول واژن را به عنوان سوراخی در واژن توصیف کند که اجازه می‌دهد ادرار، گاز یا مدفوع از آن عبور کنند. فیستول واژن می‌تواند به دنبال زایمان، جراحت، جراحی، عفونت یا پرتودرمانی ایجاد شود. برای درمان آن ممکن است به جراحی احتیاج پیدا کنید.
فیستول واژینال چقدر شایع است؟
به‌گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالیانه بین ۵۰ الی ۱۰۰ هزار زن درسراسر جهان به فیستول واژن دچار می‌شوند. این بیماری در زنانی که در کشورهایی با منابع پزشکی محدود زندگی می‌کنند شایع‌تر است. این زنان ممکن است بارها زایمان کنند. فشار ناشی از فشار نوزاد بر دیواره واژن حین زایمان طبیعی می‌تواند باعث قطع خونرسانی واژن و ایجاد فیستول شود. حدود ۲ میلیون زن در آسیا و جنوب صحرای آفریقا با فیستول واژن درمان‌نشده زندگی می‌کنند.
انواع فیستول واژن
فیستول واژن انواع مختلفی دارد که براساس محل و اعضای درگیر تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه شما را با انواع فیستول واژن آشنا می‌کنیم.
۱. فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal fistula)
به این نوع فیستول، فیستول مثانه هم گفته می‌شود و درحقیقت دهانه‌ای است که بین واژن و مثانه ایجاد می‌شود. این نوع یکی از شایع‌ترین انواع فیستول‌هاست.
۲. فیستول حالب (Ureterovaginal fistula)
این نوع فیستول زمانی ایجاد می‌شود که یک دهانه غیرطبیعی بین واژن و حالب ساخته شود. حالب لوله‌هایی هستند که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه وارد می‌کنند.
۳. فیستول یورترو واژینال (Urethrovaginal fistula)
در این نوع فیستول، دهانه‌ای بین واژن و لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند (میزراه) ایجاد می‌شود. به این نوع فیستول، فیستول میزراه یا مجرای ادرار هم گفته می‌شود.
۴. فیستول رکتو واژینال (Rectovaginal fistula)
در این نوع فیستول، دهانه‌ای بین واژن و قسمت پایینی روده بزرگ یا همان رکتوم ساخته می‌شود.
۵. فیستول کولو واژینال (Colovaginal fistula)
در این نوع فیستول، دهانه‌ای بین واژن و کولون (روده بزرگ) ایجاد می‌شود.
۶. فیستول انترو واژینال (Enterovaginal fistula)
در این نوع فیستول، دهانه‌ای بین روده کوچک و واژن ایجاد می‌شود.
فیستول واژن براساس محل و اعضای دیگر به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. شایع‌ترین نوع فیستول واژن، فیستول وزیکوواژینال است که واژن و مثانه را به هم مرتبط می‌کند.
علائم فیستول واژن
علائم فیستول واژن براساس نوع آن متفاوت است:
علائم فیستول‌های وزیکوواژینال، حالب یا یورترو واژینال
آن دسته از فیستول‌هایی که بین واژن و مجرای ادرار ایجاد می‌شوند، می‌توانند باعث علائم زیر شوند:
- ترشح مداوم ادرار یا بی‌اختیاری ادرار
- بوی مزمن ادرار
- تحریک پوست واژن، فرج (ورودی واژن) یا پرینه (ناحیه بین واژن و مقعد)
- درد حین نزدیکی (دیس‌پارونی)
- عفونت مکرر مجاری ادراری (UTI)، کلیه (پیلونفریت) یا واژن (واژینیت)
علائم فیستول‌های رکتوواژینال، کولوواژینال یا انتروواژینال
فیستول‌هایی که بین واژن و اعضای دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند، می‌توانند باعث علائم زیر شوند:
- درد شکم
- بوی بد واژن همراه با ترشح
- خروج گاز، چرک یا مدفوع (بی‌اختیاری مدفوع) از واژن
- درد حین نزدیکی
- عفونت‌های مکرر کلیه یا مجاری ادراری
- خونریزی از مقعد یا واژن
- کاهش وزن بدون علت
علت فیستول واژن
عدم خونرسانی به بافت واژن می‌تواند باعث مرگ بافتی شود؛ سوراخ یا فیستول واژن به‌دنبال این مسئله ایجاد می‌شود. فیستول‌ها ممکن است در عرض چند روز یا طی چند سال ایجاد شوند. درموارد نادر ممکن است فردی با فیستول واژن مادرزادی به‌دنیا بیاید.
از جمله عواملی که می‌توانند زمینه‌ساز فیستول واژن شوند، می‌توان به زایمان طبیعی طولانی، جراحی شکم و لگن، بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش و پرتودرمانی ناحیه لگن اشاره کرد.
عوامل خطر برای فیستول واژن
ازجمله عواملی که می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به فیستول واژن شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زایمان طبیعی طول‌کشیده
- پارگی واژن حین زایمان یا به‌دنبال اپیزیوتومی (برشی که در برخی موارد زایمان طبیعی در واژن ایجاد می‌شود.)
- جراحی‌های شکم یا لگن ازجمله زایمان سزارین و هیسترکتومی (خروج رحم)
- سرطان‌های ناحیه لگن ازجمله سرطان دهانه رحم (سرویکس) یا سرطان‌های کولورکتال (روده بزرگ)
- بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش (IBD) از جمله بیماری کرون و کولیت اولسروز
- عفونت‌های کولون مثل دیورتیکولیت
- پرتودرمانی ناحیه لگن
- اجسام خارجی باقیمانده در واژن (مثل پساری که در درمان افتادگی رحم یا مثانه استفاده می‌شود.)
تشخیص فیستول واژن
برای تشخیص فیستول واژن، پزشک ابتدا شرح‌حال کاملی درباره علائم شما و عواملی که ممکن است شما را درمعرض خطر آن قرار دهند (مثل جراحی اخیر، عفونت یا پرتودرمانی) می‌گیرد. سپس معاینه لگن انجام می‌دهد. درادامه برای تایید تشخیص، ممکن است هر یک از تست‌های تشخیصی زیر را درخواست کند:
۱. تست رنگ (Dye test)
پزشک مثانه شما را با یک محلول رنگی پر می‌کند. سپس از شما می‌خواهد که سرفه کنید یا به پایین فشار بیاورید. اگر فیستول واژن داشته باشید، محلول رنگی به‌درون واژن نشت خواهد کرد.
۲. سیستوسکوپی
برای انجام این تست، پزشک از یک وسیله باریک به‌نام سیستوسکوپ برای نگاه کردن به درون مثانه و مجاری ادراری و پیدا کردن نشانه‌های بیماری استفاده می‌کند.
۳. اشعه ایکس
که شامل موارد زیر است:
- پیلوگرام رتروگراد: این یک تست ویژه است که در آن رنگ از راه مثانه به‌درون حالب‌های شما تزریق می‌شود. درصورت وجود نشتی بین حالب و مثانه، اشعه ایکس آن را نشان خواهد داد.
- فیستولوگرام: این یک تصویر اشعه ایکس از فیستول شماست. این تصویر به پزشک در تشخیص اینکه یک یا چند فیستول دارید و نیز درگیری احتمالی سایر اعضای لگن کمک می‌کند.
۴. سیگموئیدوسکوپی
پزشک در این روش با کمک سیگموئیدوسکوپ (یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر که نوک آن دوربینی متصل شده است) مقعد و رکتوم را نگاه می‌کند.
۵. سی‌تی اوروگرام
در این روش ماده رنگی از راه ورید تزریق می‌شود و تصاویر سی‌تی‌اسکن از واژن و مجاری ادراری گرفته می‌شود.
۶. MRI لگن
در این روش میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویر دقیقی از رکتوم و واژن ثبت می‌کنند که به پزشک در تشخیص جزئیات فیستول رکتوواژینال کمک می‌کنند.
درمان فیستول واژن
درمان فیستول واژن به نوع آن بستگی دارد. برخی فیستول‌های کوچک به‌طورخودبه‌خودی با درمان‌های زیر بهبود می‌یابند:
- آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت
- داروهایی که برای درمان ناهنجاری‌های التهابی روده استفاده می‌شوند
- خودکاتتریزاسیون موقتی (سوندگذاری متناوب تمیز) برای تخلیه مثانه درحین بهبود فیستول وزیکوواژینال
- استنت حالب (استنت کلیه) برای باز نگه‌داشتن حالب‌ها درحین بهبود فیستول حالب
اغلب مبتلایان به فیستول واژن برای درمان به جراحی احتیاج پیدا می‌کنند. برای درمان فیستول واژن، جراح ممکن است از بافت خودتان، بافتی که در آزمایشگاه ساخته شده یا مِش جراحی جهت بستن سوراخ استفاده کند. حدود ۹ نفر از هر ۱۰ زنی که جراحی فیستول واژن می‌شوند، به‌طورکامل بهبود می‌یابند.
آیا درمان گیاهی فیستول واژن ممکن است؟
خیر؛ تاکنون هیچ درمان گیاهی برای فیستول واژن اثبات نشده است و برعکس برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ورود خودسرانه برخی داروهای گیاهی به درون واژن می‌تواند خود زمینه‌ساز فیستول واژن شود (منبع: Pubmedو NIH).
فیستول واژن در اغلب موارد به کمک جراحی به‌طورکامل قابل‌درمان است.
عمل فیستول واژن
در فیستول وزیکوواژینال، پزشک ممکن است جراحی را باکمک یک برش در واژن یا شکم انجام دهد. فرایند جراحی از فردی به فرد دیگر و براساس شرح‌حال، شیوه جراحت و میزان ترمیم متفاوت است.
عمل فیستول واژن به چه صورت است؟
مراحل جراحی فیستول واژن به‌ترتیب زیر است:
- شما ابتدا تحت بی‌هوشی عمومی قرار می‌گیرید.
- جراح از سیستوسکوپ برای دیدن مجرای ادرار و مثانه استفاده می‌کند.
- جراح ممکن است یک لوله پلاستیکی را از داخل حالب عبور دهد تا از آسیب حین جراحی جلوگیری کند.
- جراح برشی را در ناحیه واژن یا قسمت پایینی شکم ایجاد می‌کند.
- جراح مثانه را از واژن جدا کرده و فیستول را بااستفاده از بخیه‌های قابل‌جذب ترمیم می‌کند.
- بخشی از ترمیم فیستول شامل برداشتن مجاری فیستولی است. (بافتی که دراثر فیستول ایجاد شده است.)
- جراح ممکن است این بخش را با کمک چربی لابیا یا شکم تقویت کند.
- جراح یک کاتتر (یک لوله نازک و قابل‌انعطاف) را از راه مجرای ادراری وارد مثانه می‌کند تا به بهبود مثانه کمک کند.
- همچنین ممکن است یک کاتتر دیگر هم از راه شکم به نام کاتتر سوپراپوبیک برای شما کار گذاشته شود.
- در پایان عمل، جراح لوله‌های پلاستیکی را از حالب خارج می‌کند.
- کاتتر یا کاتترها به مدت ۲ الی ۳ هفته و در طول دوره نقاهت باقی می‌مانند؛ اما با همان‌ها ترخیص می‌شوید.
- بعد از آن لازم است برای ارزیابی وضعیت کاتترها و خارج کردنشان به پزشک مراجعه کنید.
پس از جراحی فیستول واژن چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
پس از جراحی فیستول واژن تناسلی-ادراری ممکن است تا ترمیم فیستول برای تخلیه ادرار به کمک نیاز داشته باشید. پزشک می‌تواند به شما در استفاده از کاتتر آموزش دهد.
درصورتی‌که پزشک یک فیستول بزرگ بین واژن و دستگاه گوارش را ترمیم کند، شما به یک استومی موقتی احتیاج پیدا می‌کنید:
- جراح یک ورودی (استوما) در شکم شما ایجاد می‌کند.
- کولستومی جهت روده بزرگ و ایلئوستومی جهت روده کوچک، مدفوع را به درون استوما می‌فرستند.
- کیسه‌ای که خارج بدن روی شکم قرار می‌گیرد، مدفوع را جمع‌آوری می‌کند. پزشک به شما آموزش می‌دهد که چگونه کیسه را تعویض کنید و استومی را تمیز نگه دارید.
- وقتی که فیستول ترمیم شود، به جراحی دیگری برای اتصال روده به رکتوم و بستن استوما احتیاج می‌یابید.
دوران نقاهت جراحی فیستول واژن
این موارد می‌تواند در دوره نقاهت پس از جراحی فیستول واژن مفید باشند:
- درصورتی‌که پزشک برایتان آنتی‌بیوتیک تجویز کرده است آن‌ها را برای پیشگیری از عفونت به‌درستی مصرف کنید.
- تازمانی‌که پزشک به شما اجازه نداده است نزدیکی نکنید و از تامپون یا دوش واژینال استفاده نکنید.
- با مصرف غذاهای سرشار از فیبر و آب از یبوست و اسهال (که خطر عفونت را افزایش می‌دهند) پیشگیری کنید. با پزشک خود درباره مصرف داروهای ملین مشورت کنید.
عوارض احتمالی عمل فیستول واژن
مشابه سایر جراحی‌های اساسی، جراحی ترمیم واژن هم ممکن است باعث عوارضی شود. از جمله:
- عفونت
- جراحت
- خونریزی
- ترومبوآمبولی (ایجاد لخته)
درموارد نادر ممکن است جراحی کشنده باشد. برخی جراحی‌ها در ترمیم فیستول ناموفق‌اند.
از دیگر عوارض احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناتوانی جنسی
- نارضایتی جنسی
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- تشدید بی‌اختیاری قبلی
- توصیه‌به سزارین در زایمان‌های بعدی
- چسبندگی لگن یا شکم
- درد حین نزدیکی
عوارض فیستول واژن
فیستول واژن وقتی باعث ترشح و بوی بد شود، می‌تواند ناراحت‌کننده یا شرم‌آور باشد. اما این همه‌ی مشکل نیست و فیستول واژن می‌تواند زمینه‌ساز عوارض زیر شود:
- عفونت‌های واژن یا مجاری ادراری که مدام عود می‌کنند
- مشکلات بهداشتی
- خروج گاز یا مدفوع از واژن
- تحریک یا التهاب پوست اطراف واژن یا مقعد
- تشکیل توده متورم عفونی پرشده از چرک (آبسه) که درصورت عدم درمان می‌تواند خطرآفرین شود
- عود فیستول
زنان مبتلا به بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی و خودایمنی دستگاه گوارش) درمعرض ابتلا به فیستول‌هایی هستند که در آینده دوباره عود می‌کنند یا به‌درستی بهبود نمی‌یابند.
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
درصورتی‌که هر یک از علائم فیستول واژن را داشتید، لازم است که از پزشک کمک بگیرید. از جمله:
- درد حین نزدیکی
- بی‌اختیاری ادرار
- التهاب پوست واژن یا پرینه
- عفونت مکرر ادرار یا واژن
- خروج مدفوع، گاز یا چرک از واژن
- خونریزی از مقعد یا واژن
- کاهش وزن بدون علت
همچنین درصورت بروز عوارض فیستول ازجمله آبسه یا عود مجدد آن، لازم است که پزشک را درجریان قرار دهید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانکلام آخر دکترساینا
فیستول واژن یکی از بیماری‌های زنان است که می‌تواند بسیار آزاردهنده و مشکل‌آفرین باشد. این بیماری در اثر ایجاد یک سوراخ بین واژن و سایر اعضای مجاور ازقبیل رکتوم یا مثانه رخ می‌دهد. بااین‌حال خبر خوب این است که اغلب مبتلایان به بیماری با دریافت درمان مناسب و انجام جراحی به‌طورکامل بهبود می‌یابند. درصورتی‌که شما هم هر یک از علائم فیستول واژن را داشتید لازم است که بدون شرمندگی و درکمال صداقت مشکلتان را با پزشک درمیان بگذارید. آن‌ها به شما در تشخیص و درمان بیماری کمک خواهند کرد.
سوالات متداول
فیستول واژن زندگی شما را تهدید نمی‌کند؛ اما می‌تواند باعث عفونت و عوارض جدی شود. ازاین‌رو تشخیص به‌موقع و درمان این مشکل اهمیت زیادی دارد.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
| نام بیماری | فیستول واژن |
| تخصص مربوطه | زنان و زایمان |
| علائم | بی‌اختیاری ادرار، درد حین نزدیکی، بوی بد ادرار، خروج مدفوع یا گاز از واژن |
| عوارض | عفونت مکرر، مشکلات بهداشتی، آبسه |
| علت | عدم خونرسانی صحیح به بافت واژن و ایجاد یک سوراخ بین واژن و اعضای مجاور |
| موارد ریسک بالای ابتلا | زایمان طول‌کشیده، جراحی ناحیه شکم و لگن، سرطان‌های ناحیه لگن، عفونت ناحیه کولون، پرتودرمانی، پارگی یا جراحت واژن |
| روش‌های تشخیص | تست رنگ، سیستوسکوپی، اشعه ایکس، CT اسکن، MRI |
| روش‌های درمان | آنتی‌بیوتیک، سونداژ موقتی، جراحی |
| داروها | آنتی‌بیوتیک |
| میزان شیوع | سالیانه ۵۰ الی ۱۰۰ هزار ابتلای جدید |
سلام من عمل برداشتن رحم انجام دادم به رکتوم آسیب زدن بعد برام کیسه گذاشتند تا رکتوم خوب بشه وبعد چند ماه بردند تو الان از واژن مدفوع میاد گفتند فیستول دارم اگر لیزر بشه خوب میشه کامل من نمیخواهم دوبتره کیسه بزارن. برام
سلام وقت بخیر
در این باره لازمه با پزشک جراح مشورت کنید