اگر بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری خود هستید، زمان انجام سونوگرافی آنومالی (anomaly scan) شما فرا رسیده است. سونو آنومالی که به‌عنوان سونوگرافی تفصیلی هم شناخته می‌شود، یکی از اسکن‌های بسیار مهم در دوران بارداری است که به بررسی رشد اندام‌های جنین، تعیین جنسیت او و تشخیص برخی نارسایی‌های مادرزادی کمک می‌کند. اگر می‌خواهید بدانید آنومالی اسکن چیست، چه مواردی را تشخیص می‌دهد و آیا انجام آن ضروری است یا نه، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- سونوگرافی آنومالی یا سونوگرافی تفصیلی چیست؟
- در سونو آنومالی کدام اعضای بدن جنین را بررسی می‌کنند؟
- چه بیماری‌هایی در سونوگرافی آنومالی مشخص می‌شود؟
- دقت سونوگرافی آنومالی چقدر است؟
- آمادگی‌های لازم برای انجام سونوگرافی آنومالی چیست؟
- نحوه انجام سونوگرافی آنومالی چگونه است؟
- تفسیر سونوگرافی آنومالی
- بهترین زمان انجام سونوگرافی آنومالی
- اقدامات لازم در صورت تشخیص نقص‌های جدی در جنین
- فرق سونوگرافی nt و سونوگرافی آنومالی
- تفاوت سونوگرافی معمولی و سونوگرافی آنومالی
- آیا سونوگرافی آنومالی ضرر دارد؟
- آیا سونوگرافی آنومالی اجباری است؟
- چند بار باید سونوگرافی آنومالی انجام داد؟
- کلام آخر دکترساینا
- سؤالات متداول
سونوگرافی آنومالی یا سونوگرافی تفصیلی چیست؟
سونوگرافی آنومالی که به آن سونوی هفته ۲۰ یا اسکن آناتومی هم می‌گویند، یک سونوگرافی بارداری مهم است که در بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. هدف از انجام این سونوگرافی، بررسی رشد فیزیکی جنین، تشخیص برخی اختلالات مادرزادی و نیز ناهنجاری‌های آناتومیک ماژور است. پزشک با استفاده از سونوگرافی دوبعدی (2D)، سه‌بعدی (3D) و چهاربعدی (4D)، تصاویری از جنین داخل رحم شما ثبت می‌کند. همچنین، ابعاد اندام‌ها و اعضای بدن جنین را اندازه می‌گیرد تا مشخص شود که آیا متناسب با سن خود در حال رشدکردن هست یا نه. البته در این سونوگرافی جنسیت نوزاد را هم تعیین می‌کنند.
در سونو آنومالی کدام اعضای بدن جنین را بررسی می‌کنند؟
برخی از اندام‌های بدن جنین که متخصص سونوگرافی آنها را بررسی می‌کند عبارت‌اند از:
- قلب؛
- مغز، گردن و ستون فقرات؛
- کلیه‌ها و مثانه؛
- بازوها و پاها؛
- دست و پاها و انگشتان آنها؛
- لب‌ها، چانه، بینی، چشم‌ها و صورت؛
- سینه و ریه؛
- معده و روده.
به جز موارد بالا، بررسی موارد زیر هم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است:
- گوش‌دادن به ضربان قلب جنین برای احتمال ریتم غیرطبیعی؛
- بررسی بند ناف از نظر جریان خون و محل اتصال آن به جفت؛
- اطمینان از اینکه جفت دهانه رحم را نپوشانده است (جفت سرراهی)؛
- بررسی رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم مادر؛
- اندازه‌گیری مقدار مایع آمنیوتیک.
چه بیماری‌هایی در سونوگرافی آنومالی مشخص می‌شود؟
سونو آنومالی برای تشخیص بیماری نیست و صرفاً به‌دنبال نشانگرهایی از ناتوانی‌های خاص مادرزادی یا مشکلات ساختاری در برخی اندام‌های خاص است. بنابراین نمی‌تواند همه انواع بیماری‌های مادرزادی را تشخیص دهد. ۱۰ مورد از بیماری‌های جدید و نادر که احتمال دارد سونو آنومالی نشانه‌هایی از آنها بیابد عبارت‌اند از:
- آنانسفالی (Anencephaly) یا بی‌مخ‌زایی؛
- نشانگرهای سندرم داون، سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) و سندرم پاتائو (تریزومی ۱۳)؛
- شکاف کام؛
- اسپینا بیفیدا یا مهره‌شکاف؛
- ناهنجاری‌های مادرزادی قلب؛
- آژنزی کلیوی (نداشتن یک یا دو کلیه)؛
- گاستروشیزیس (Gastroschisis) یا مشکلات روده و جداره شکم؛
- امفالوسل (Omphalocele) یا نقص دیواره شکم؛
- دیسپلازی اسکلتی مرگبار؛
- فتق دیافراگم (diaphragmatic hernia) یا وجود نقص یا سوراخی در دیافراگم.
نکته: فقط ۵۰درصد از موارد سندرم داون با این سونوگرافی کشف می‌شوند؛ بنابراین تصور نکنید نیازی به آزمایش‌های خون و تست‌های تشخیصی قبل از آن ندارید.
دقت سونوگرافی آنومالی چقدر است؟
دقت سونوگرافی آنومالی در شرایط مختلف متغیر است. به‌عنوان مثال، اسپینا بیفیدا باز که در آن برخی از مهره‌های ستون فقرات تشکیل نمی‌شوند، با دقت بالایی قابل‌مشاهده است و تقریباً ۹ مورد از هر ۱۰ نوزاد مبتلا شناسایی می‌شوند. این در حالی است که تشخیص مشکلات مرتبط با قلب دشوارتر است و از هر ۱۰ نوزاد دارای نارسایی قلب، فقط نیمی از آنها با اسکن آنومالی شناسایی می‌شوند.
باوجوداین، سونوگرافی آنومالی نمی‌تواند همه ناهنجاری‌ها را شناسایی کند. برای نمونه، بسیاری از نارسایی‌های مرتبط با قلب یا مواردی مانند اسکلیوز (کژپشتی)، تا زمان تولد قابل‌تشخیص نیستند. این اسکن بیشتر به‌منظور کشف نشانگرهایی از بیماری‌های جدی مانند بی‌مخ‌زایی یا اسپینا بیفیدا است که اغلب درمان ندارند یا درمان آنها بسیار دشوار است. بااین‌حال، این موارد نادر هستند و بیشتر نتایج سونو آنومالی رشد طبیعی کودک را نشان می‌دهند.
آمادگی‌های لازم برای انجام سونوگرافی آنومالی چیست؟
سونو آنومالی به آمادگی خاصی نیاز ندارد اما از همه سونوگرافی‌های دیگر طولانی‌تر است و معمولاً ۴۵ دقیقه به طول می‌انجامد. درصورتی‌که قرار باشد پزشکتان را هم بعد از انجام سونو ببینید، ممکن است ملاقات شما تا ۷۵ دقیقه هم زمان ببرد؛ بنابراین آمادگی معطل شدن را داشته باشید. مراجعه با مثانه پر هم می‌تواند در مشاهده آسان‌تر جنین کمک‌کننده باشد.
قبل از سونوگرافی آنومالی چه بخوریم؟
بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند برای سهولت در مشاهده تصاویر و افزایش احتمال حرکت جنین، قبل از انجام اسکن غذا یا خوراکی شیرین مثل خرما یا شکلات بخورید. البته بهتر است از خوردن غذاهای نفخ‌آور مانند کلم یا لوبیا خودداری کنید تا در طول اسکن احساس ناراحتی در دستگاه گوارش خود نداشته باشید.
نحوه انجام سونوگرافی آنومالی چگونه است؟
- برای انجام سونوگرافی آنومالی ابتدا باید روی تخت معاینه دراز بکشید.
- تکنیسین سونوگرافی ژل اولتراسونیک را روی شکم شما می‌ریزد. این ژل باعث می‌شود پروب سونوگرافی راحت‌تر روی بدن بلغزد.
- با حرکت‌دادن پروب روی نقاط مختلف شکم، تصویر جنین روی صفحه‌نمایش ظاهر می‌شود.
- پزشک هرازگاهی صفحه‌نمایش را قفل می‌کند تا بتواند تصاویر موردنظرش را ثبت کند. علاوه بر آن، برای اندازه‌گیری ابعاد اندام‌ها و دور سر جنین، خطوطی را روی صفحه رسم می‌کند. این اندازه‌ها با‌توجه‌به سن جنین بررسی می‌شوند تا مشخص شود که آیا سرعت رشد آنها مناسب است یا نه.
- بعد از ثبت همه تصاویر، پزشک مجدداً آنها را بررسی می‌کند. اگر زوایا و اندازه‌گیری‌ها رضایت‌بخش بودند، ژل را از روی شکمتان پاک می‌کند و می‌توانید مرخص شوید.
گاهی ممکن است جنین طوری قرار بگیرد که پزشک نتواند به‌راحتی تصاویر را ثبت کند. در این صورت، از شما می‌خواهد کمی راه بروید یا نوشیدنی شیرین بخورید تا جنین حرکت کند و موقعیت خود را تغییر دهد. گاهی هم به‌دلیل بالا بودن وزن شما یا متراکم‌بودن بافت بدنتان، ممکن است نتایج دلخواه حاصل نشوند و پزشک تکرار اسکن را پیشنهاد کند. تکرار اسکن لزوماً به‌معنای وجود مشکل نیست؛ پس نگران نباشید.
نکته: در اسکن آنومالی برخلاف سایر سونوها، پزشک در حین کار صحبت نمی‌کند زیرا برای بررسی و اندازه‌گیری دقیق، به تمرکز نیاز دارد. بنابراین نگران نشوید و فکر نکنید مشکلی پیش آمده است. او فقط وظیفه دارد نتایج اسکن را حاضر کند. در اصل، این متخصص زنان‌وزایمان شماست که بعد از دریافت تصاویر و نتایج سونوگرافی، با شما درباره آن صحبت خواهد کرد.
تفسیر سونوگرافی آنومالی
برای تفسیر نتایج سونو آنومالی باید به پزشکتان مراجعه کنید. او جواب اسکن را بررسی می‌کند و راهنمایی‌های لازم را در اختیار شما قرار می‌دهد.
اگر همه‌چیز درست و بدون مشکل باشد، یعنی جنین شما به‌طور طبیعی در حال رشد است و بارداری سالمی دارید. در نتیجه، می‌توانید مراقبت‌های عادی بارداری را ادامه دهید. پزشک می‌تواند جنسیت کودک را هم به شما بگوید، البته درصورتی‌که تمایل به دانستن آن داشته باشید. بعضی از افراد ترجیح می‌دهند تا آخرین لحظه جنسیت بچه را ندانند و غافلگیر شوند. اگر این‌طور است، باید از قبل به متخصص سونوگرافی و پزشکتان اطلاع بدهید.
درصورتی‌که مورد مشکوک یا غیرطبیعی در نتایج مشاهده شود، پزشک از شما می‌خواهد که آزمایش‌های تشخیصی بیشتری انجام دهید. برخی از این آزمایش‌ها شامل آمنیوسنتز، نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی و به‌ندرت، کوردوسنتز هستند. البته در برخی موارد ممکن است پزشک به شما توصیه کند به پریناتولوژیست یا پزشک متخصص در بارداری‌های پرخطر، مراجعه کنید و یک سونوگرافی تکمیلی انجام دهید.
معنی اصطلاحات سونوگرافی آنومالی
اگر تمایل دارید معنی اصطلاحات در گزارش سونوگرافی آنومالی را بدانید، علائم اختصاری مندرج در جواب سونوگرافی را با جدول زیر مقایسه کنید:
معنی اصطلاحات سونوگرافی آنومالی
| علامت اختصاری | معنی |
| BPD | Biparietal Diameter یا فاصله بین دو استخوان آهیانه سر جنین |
| HC | Head Circumference یا اندازه دور سر جنین |
| AC | Abdominal Circumference یا اندازه دور شکم جنین |
| FL | Femur Length یا طول استخوان ران جنین |
ممکن است در پایین جدول برخی از گزینه‌های زیر هم درج شده باشند:
- Placenta: موقعیت و وضعیت جفت؛
- Amniotic Fluid: میزان مایع آمنیوتیک یا مایع اطراف جنین؛
- Cervix: قطر دهانه رحم؛
در بخش Fetal Description ممکن است اطلاعات زیر را ببینید:
- Spine: بررسی ستون فقرات جنین؛
- Four-Chamber View: نمای چهار حفره‌ای قلب جنین؛
- Kidneys: بررسی کلیه‌های جنین؛
- Stomach: بررسی معده جنین؛
- Bladder: بررسی مثانه جنین؛
- Cerebellum: بررسی مخچه جنین.
ترتیب مواردی که گفتیم ممکن است در گزارش اسکن شما متفاوت باشد؛ ولی به‌طور کلی همین موارد بررسی می‌شوند.
بهترین زمان انجام سونوگرافی آنومالی
همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم، بهترین زمان انجام سونوگرافی آنومالی بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری است. بااین‌حال، برخی پزشکان هفته‌های ۲۰ تا ۲۴ را هم مناسب می‌دانند.
اقدامات لازم در صورت تشخیص نقص‌های جدی در جنین
اگر پزشک شما درباره مورد مشکوکی نگران باشد، به شما اطلاع خواهد داد تا اقدامات لازم را انجام دهید. برخی از اقدامات در صورت تشخیص نقص‌های جدی در جنین عبارت‌اند از:
۱. موارد مشکوک
در موارد مشکوک یا مبهم، ممکن است پزشک برایتان آزمایش‌های تشخیصی اضافی مانند آمنیوسنتز یا CVS تجویز کند. درصورتی‌که این آزمایش‌ها تهاجمی باشند، او باید شما را از خطرات احتمالی آنها آگاه کند. برای مثال، آزمایش کوردوسنتز که به‌ندرت و در مواقع بسیار ضروری تجویز می‌شود، ممکن است به سقط جنین یا زایمان زودرس بینجامد.
۲. موارد قابل‌درمان
اگر نشانه‌ای از ناهنجاری‌های قابل‌درمان وجود داشته باشد، پزشک درباره روش‌های درمانی با شما صحبت خواهد کرد. برای مثال، امروزه اسپینا بیفیدا را می‌توان در رحم مادر جراحی کرد. اگر امکان‌پذیر نباشد، باید فوراً پس از تولد نوزاد جراحی را انجام داد. شکاف کام هم جزو ناهنجاری‌هایی است که قبل از تولد نمی‌توان آن را درمان کرد، ولی بعد از تولد و تا ۱۸ سال اول عمر کودک با روش‌های مختلفی قابل‌درمان است.
۳. تصمیم برای پایان بارداری
در برخی موارد نادر مانند آنانسفالی که مغز جنین رشد نمی‌کند، ممکن است پزشک درباره تصمیم به پایان بارداری با پدر و مادر صحبت کند. ۵۵درصد از جنین‌های مبتلا به این ناهنجاری زنده متولد نمی‌شوند و اگر هم زنده بمانند، در چند ساعت یا چند روز اول تولد به‌دلیل ایست قلبی جان خود را از دست می‌دهند. این تصمیم بسیار دشوار است و پزشک باید به والدین کمک کند تا آرامش خود را بازیابند و برای پایان‌دادن به بارداری آماده شوند.
فرق سونوگرافی nt و سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی NT یا نوکال ترنسلوسنسی (Nuchal Translucency) در هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود؛ در حالی‌که زمان مناسب برای سونوگرافی آنومالی بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری است. هدف این آزمایش‌ها هم با یکدیگر متفاوت است. سونوگرافی NT با هدف بررسی نشانه‌هایی از افزایش مایع زیر پوست گردن جنین و مشاهده استخوان بینی او انجام می‌شود؛ در حالی‌که هدف از سونوگرافی آنومالی، بررسی رشد فیزیکی جنین و اندازه‌گیری ابعاد اعضای بدن اوست.
تفاوت سونوگرافی معمولی و سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی معمولی با سونوگرافی آنومالی تفاوت دارد. در سونوگرافی معمولی که در هفته‌های اول بارداری انجام می‌شود، جنین شبیه یک خوشه کوچک از سلول‌ها است؛ در حالی‌که آنومالی اسکن بعد از حدود ۲۰ هفته انجام می‌شود و تا آن موقع، جنین به نوزاد واقعی بیشتر شباهت پیدا کرده است. از سوی دیگر، سونو آنومالی از همه سونوگرافی‌ها طولانی‌تر است و جزئیات تمام اندام‌های جنین را بررسی می‌کند. در سونوگرافی آنومالی، عکس جنین را برای یادگاری به خودتان هم می‌دهند.
علاوه بر این‌ها، در این دوره از بارداری، اندام تناسلی خارجی جنین به‌اندازه کافی رشد کرده است. بسته به مدل قرارگیری جنین، تکنیسین سونوگرافی ممکن است بتواند آلت تناسلی یا لابیا را ببیند و پسر یا دختر بودن جنین را تشخیص دهد. درصورتی‌که نمی‌خواهید جنسیت جنین را بدانید، از قبل به پزشک اطلاع دهید.
آیا سونوگرافی آنومالی ضرر دارد؟
بر اساس مطالعات انجام‌شده، سونو آنومالی هیچ خطری برای شما یا جنین ندارد. حتی می‌توان گفت برای یافتن نشانه‌های ناهنجاری‌های احتمالی جنین از نظر پزشکی کاملاً ضروری است. فقط ممکن است پزشک هنگام انجام سونوگرافی فشار جزئی به شکم شما وارد کند که احتمالاً کمی ناراحت‌کننده باشد. این فشار برای داشتن دیدِ بهتر از جنین اعمال می‌شود و کمی بعد از اتمام سونو برطرف خواهد شد.
آیا سونوگرافی آنومالی اجباری است؟
سونوگرافی آنومالی اجباری نیست اما برای اطمینان از سالم‌بودن جنین و بررسی رشد طبیعی او ضروری است. ازآنجاکه این سونوگرافی خطری برای شما و جنین ندارد، انجامش دهید تا خیالتان راحت شود.
چند بار باید سونوگرافی آنومالی انجام داد؟
در ۸۵درصد از موارد سونو آنومالی، نتایج دلخواه به دست می‌آیند و نیازی به تکرار اسکن نیست. بااین‌حال، گاهی تکنیسین سونوگرافی به‌دلیل حرکت زیاد جنین، قرارگیری او در موقعیت نامناسب، اضافه‌وزن و متراکم‌بودن بافت بدن مادر، قادر به ثبت تصاویر مناسب نیست و احتمال دارد تکرار اسکن را توصیه کند.
کلام آخر دکترساینا
اغلب خانم‌های باردار برای انجام سونوگرافی در دوران بارداری، هیجان خاصی دارند چون می‌توانند تصویر نوزاد دلبندشان را ببینند. در سونوگرافی آنومالی این تجربه شیرین‌تر است زیرا این سونو در حدود هفته بیستم انجام می‌شود و تا آن زمان، جنین به یک نوزاد بیشتر شبیه است. بااین‌حال، مانند همه سونوگرافی‌ها و آزمایش‌ها نوعی نگرانی هم وجود دارد که نکند خدای‌نکرده مشکلی در اندام‌های جنین وجود داشته باشد. این موضوع کاملاً طبیعی است اما به یاد داشته باشید که در اکثر موارد، سونو آنومالی رشد طبیعی جنین را نشان می‌دهد. معمولاً بیشتر ناهنجاری‌ها در آزمایش‌های تشخیصی و غربالگری قبل از هفته بیستم مشخص می‌شوند و احتمال اینکه نتیجه سونو مشکلی را نشان دهد کم است. نکته‌ای که نباید فراموش کنید این است که شما می‌توانید هر سؤال یا نگرانی دراین‌باره را با پزشک خود در میان بگذارید یا با متخصصان و پزشکان دکتر ساینا در هر ساعت از شبانه‌روز به‌طور مستقیم گفت‌وگو کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و بارداری کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص بارداری ارتباط آنلاین با متخصص بارداریسؤالات متداول
سونوگرافی یک کار تکنیکی است و نیاز به دقت و تمرکز بسیار بالایی دارد؛ از این رو اغلب از شما خواسته می‌شود که حین انجام سونوگرافی موبایلتان را خاموش کنید و در انتها پزشک به شما اجازه می‌دهد که از جنین عکس بگیرید.
سونوگرافی آنومالی که به آن سونوی ۲۰ هفته هم گفته می‌شود، بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود.
پیش از انجام سونوگرافی آنومالی مثل همیشه غذا بخورید و نیاز نیست مثانهتان کاملاً پر باشد؛ بااین‌حال توصیه می‌شود که از ۳۰ دقیقه قبل از انجام سونوگرافی مثانهتان را تخلیه نکنید؛ مگراینکه خیلی تحتفشار باشید؛ زیرا مقدار کمی مایع در مثانه به ثبت تصاویر بهتر کمک می‌کند.
خیر؛ سونوگرافی آنومالی تنها می‌تواند نشانه‌های برخی بیماری‌های مادرزادی و ناهنجاری‌های ساختاری را تشخیص بدهد. بسیاری از بیماری‌ها هستند که تا زمان تولد و حتی تا سالها بعد از آن قابل‌تشخیص نیستند.
بله؛ در این زمان ناحیه تناسلی خارجی کودک به اندازهای رشد کرده است که بتوان جنسیت او را تشخیص داد. بااین‌حال برحسب موقعیت قرارگیری جنین، پزشک می‌تواند آلت تناسلی (پسر) یا لابیا (دختر) را ببیند. احتمال کمی وجود دارد که جنین در وضعیت مناسبی قرار نگرفته باشد و پزشک نتواند تصویر واضحی از محل تناسلی او بهدست آورد. درصورتی‌که نمی‌خواهید جنسیت فرزندتان را بدانید، پزشک را درجریان بگذارید.
آنومالی اسکن تشخیصی نیست و فقط نشانگرهای اختلالات مادرزادی را پیدا می‌کند. بنابراین، نمی‌تواند بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی را تشخیص دهد. برای مثال، فقط ۵۰درصد از موارد سندرم داون در اسکن آنومالی خود را نشان می‌دهند.
این اسکن برای یافتن نشانگرهای برخی از ناهنجاری‌ها نظیر اسپینا بیفیدا با دقت زیاد عمل می‌کند. بااین‌حال، یافتن برخی مشکلات مرتبط با قلب یا انحراف ستون فقرات به طرفین، بسیار دشوار است و تا بعد از تولد مشخص نمیشود.
معمولاً پزشکان پیشنهاد می‌کنند که مادران قبل از سونوگرافی آنومالی، خرما یا خوراکیهای شیرین بخورند تا کودک حرکت کند و در موقعیت مناسبی قرار بگیرد.