کیست واژن: انواع، علل، علائم و درمان

کیست واژن یکی از بیماری‌های خوش‌خیم مربوط به واژن است. اگرچه این کیست‌ها معمولاً خطری برای فرد ندارند، اما نباید نسبت به تشخیص، پیداکردن علت و درمان آن‌ها غافل شد؛ چرا که در برخی مواقع ممکن است بدتر شوند و مشکلات دیگری را برای فرد و حتی شریک زندگی او ایجاد کنند.

کیست واژن چیست؟

کیست واژن، به توده یا برآمدگی روی واژن گفته می‌شود که درون آن با هوا، ترشح یا چرک پر شده است. این توده‌ها خوش‌خیم هستند و اندازه‌های مختلفی می‌توانند داشته باشند.

کیست‌های واژن چه شکلی هستند و کجا پیدا می‌شوند؟

کیست واژن ممکن است خیلی کوچک و به‌سختی قابل‌مشاهده بوده یا به بزرگی یک پرتقال باشد. این کیست‌ها به‌صورت برآمدگی‌هایی زیر پوست و در نواحی مختلفی مثل لبه‌های خارجی (لابیاها)، قسمت ورودی یا داخل کانال واژن ظاهر می‌شوند. اکثر مواقع شکل کیست واژن شبیه یک جوش بزرگ است.

بعضی از کیست‌ها قرمز و ملتهب و برخی دیگر پر از چرک یا مایع هستند. کیست‌هایی که داخل واژن قرار دارند ممکن است خیلی ریز و غیرقابل‌مشاهده باشند.

کیست واژن ممکن است در اندازه‌های خیلی ریز (اندازه یک نخود) تا خیلی درشت (به بزرگی یک پرتقال) و در نواحی مختلف داخلی و خارجی واژن ایجاد شود.

چه کسانی دچار کیست واژن می شوند؟

کیست واژن بیشتر در افرادی ظاهر می‌شود که در سنین باروری (بعد از بلوغ تا یائسگی) قرار دارند؛ بااین‌حال این کیست ممکن است در افرادی هم که در سن یائسگی قرار دارند ایجاد شود.

آیا کیست واژن مسری است؟

اکثر کیست‌های واژن از طریق تماس پوستی منتقل نمی‌شوند؛ اما اگر علت ایجاد آن‌ها یک عفونت مقاربتی باشد، احتمال انتقال عفونت به فرد دیگر بسیار بالا است.

انواع کیست واژن

کیست‌های واژن انواع مختلفی دارند:

کیست انکلوزیونی یا اینکلوژنی

کیست‌های اینکلوژنی رایج‌ترین نوع کیست واژن هستند. این نوع کیست بسیار کوچک است و روی قسمت تحتانی پشت دیواره واژن تشکیل می‌شود.

کیست مجرای گارتنر

«مجرای گارتنر» قسمتی از لگن است که طی دوران جنینی تشکیل می‌شود و معمولاً قبل از تولد از بین می‌رود؛ اما گاهی این مجرا بعد از تولد از بین نمی‌رود و بعدها باعث ایجاد کیست روی دیواره واژن فرد می‌شود.

کیست مولرین

کیست مولرین یکی دیگر از انواع شایع کیست واژن است که روی دیواره آن تشکیل می‌شود و معمولاً حاوی ترشحات است. علت ایجاد این کیست‌ها نیز بقایای موادی است که طی دوران جنینی تشکیل شده‌اند.

کیست بارتولن

«بارتولین» نام دو غده بسیار کوچک است که پشت لبه‌های ورودی واژن قرار گرفته‌اند. این غده‌ها وظیفه ترشح مایع روان‌کننده را در طول رابطه جنسی به عهده دارند. گاهی غده‌های بارتولین دچار انسداد شده و کیست ایجاد می‌شود. کیست بارتولین به‌صورت دمل یا برآمدگی‌هایی ظاهر می‌شود که با مایع یا چرک پر شده است.

کیست سباسه

غده‌های «سباسه» در اطراف ناحیه خارجی واژن قرار داشته و وظیفه تولید چربی را به عهده دارند. اگر این غده‌ها مسدود شوند، کیست‌های واژن که حاوی ماده چرب و به رنگ زرد یا سفید است ایجاد می‌شوند.

سایر موارد

• کیست ناشی از اندومتریوز: گاهی بافت‌های تشکیل‌دهنده دیواره رحم، در محلی خارج از رحم (معمولاً در تخمدان‌ها) رشد می‌کنند که به آن «اندومتریوز» گفته می‌شود. اندومتریوز به‌ندرت ممکن است در قسمت خارجی واژن نیز ظاهر شده و باعث ایجاد کیست شود.
• توده‌های خوش‌خیم واژن: توده‌های واژن خیلی نادر، معمولاً خوش‌خیم و بدون علامت هستند. از جمله این توده‌ها می‌توان به «لیومیوما» (فیبروم واژن) و «پولیپ‌های واژن» اشاره کرد.
• سیستوسل و رکتوسل: گاهی به دلیل زایمان یا عوامل دیگری عضلات اطراف واژن ضعیف می‌شوند. این مشکل باعث می‌شود دیواره‌های مقعد یا مثانه خم شده و داخل واژن برآمده شوند که به آن‌ها به‌ترتیب «رکتوسل» و «سیستوسل» می‌گویند. رکتوسل و سیستوسل ممکن است به دلیل ظاهرشان با کیست واژن اشتباه گرفته شوند، اما در واقعیت به آن‌ها کیست گفته نمی‌شود.

علت کیست واژن

هرکدام از انواع کیست واژن به دلایل متفاوتی ایجاد می‌شوند. از جمله دلایل شایع ایجاد کیست در واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. آسیب و جراحت

علت اصلی کیست‌های اینکلوژن، مجرای گارتنر و مولرین، شکاف‌هایی است که حین زایمان یا در اثر ضربه و تصادف در واژن ایجاد می‌شوند.

۲. بسته شدن غدد یا مجاری

کیست‌های سباسه و بارتولین به دلیل انسداد غده‌ها و مجاری و جمع‌شدن چرک، چربی، ترشح و سایر مواد در آن‌ها ایجاد می‌شوند.

۳. عفونت

باکتری‌های مختلف، از جمله باکتری‌های ناشی از عفونت‌های مقاربتی (مثل سوزاک و کلامیدیا) می‌توانند باعث عفونی‌شدن کیست‌های واژن و ایجاد دمل‌های چرکی (آبسه کردن) شوند. همچنین باکتری‌هایی مثل «اشرشیا کولای» که به‌صورت طبیعی در مجاری روده فعال‌اند و جراحت نیز می‌توانند باعث ایجاد آبسه‌های بارتولین شوند.

علائم کیست واژن

گاهی کیست‌های واژن هیچ علامتی ندارند و فرد به‌صورت اتفاقی، توسط پزشک و طی معاینه‌های دوره‌ای لگن از وجود آن‌ها مطلع می‌شود. بااین‌حال، گاهی کیست‌ها عفونی می‌شوند و علائم ناراحت‌کننده‌ای را در فرد ایجاد می‌کنند؛ از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برآمدگی و بیرون‌زدگی‌های کوچک واژن
• احساس درد و ناراحتی هنگام رابطه جنسی، راه‌رفتن، ورزش، نشستن، خشک‌کردن واژن و قرار دادن تامپون و کاپ قاعدگی (به‌خصوص در کیست‌های بارتولین)
• تب، درد و التهاب شدید کیست‌ها (به‌خصوص در صورت عفونی‌شدن و آبسه‌کردن)

کیست‌های واژن گاهی هیچ علائمی ندارند؛ اما گاهی باعث احساس درد و ناراحتی می‌شوند و ممکن است فعالیت‌های روزمره را مختل کنند.

عوارض کیست واژن

مهم‌ترین عارضه ناشی از کیست واژن، عفونت و آبسه است که می‌تواند باعث قرمزی، درد و التهاب شود. همچنین بزرگ‌شدن کیست‌ها نیز می‌تواند باعث افزایش احساس درد و ناراحتی و خطر عفونت شود. در نهایت ممکن است در اثر خشک یا باز شدن کیست، کمی خونریزی اتفاق بیفتد.

عوارض جدی ناشی از کیست خیلی نادرند. اکثر کیست‌ها خوش‌خیم و کوچک‌اند و باعث ایجاد مشکل خاصی در بلندمدت نمی‌شوند.

در صورت تجربه خونریزی مداوم یا شدید کیست واژن به پزشک مراجعه کنید.

کیست واژن چگونه تشخیص داده می شود؟

از جمله روش‌های تشخیص کیست واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معاینه لگن: گاهی ممکن است پزشک حین معاینه لگن توده سفتی را روی دیواره واژن احساس کند. در این صورت سوالاتی درباره سابقه پزشکی فرد و علائم او می‌پرسد و در صورت نیاز آزمایش‌های دیگری را نیز برای تشخیص قطعی انجام می‌دهد.
• بیوپسی: در آزمایش بیوپسی، نمونه‌ای از بافت کیست برداشته می‌شود تا از نظر احتمال سرطان واژن بررسی شود.
• نمونه‌برداری ترشحات: درصورتی‌که پزشک به وجود بیماری‌های مقاربتی هم شک داشته باشد، نمونه‌ای از ترشحات واژن یا دهانه رحم را نیز مورد آزمایش قرار می‌دهد.
• تصویربرداری: ام‌آرآی، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی از جمله روش‌های تصویربرداری هستند که پزشکان از آن‌ها برای بررسی دقیق‌تر کیست‌های واژن کمک می‌گیرند.

درمان کیست واژن

روند تشخیص و درمان کیست واژن (حتی درمان‌های خانگی) از ابتدا باید تحت‌نظر پزشک پیگیری شود؛ چرا که کیست باید از نظر تغییر اندازه یا شکل و خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن موردبررسی قرار بگیرد.

به نقل از وبسایت Cleveland Clinic:

بعضی از کیست‌های واژن بعد از گذشت چند روز تا چند هفته بهبود پیدا می‌کنند. پزشک متخصص می‌تواند تشخیص دهد که آیا باید کیست تخلیه شود یا نیاز به درمان ندارد و خودبه‌خود برطرف می‌شود.

از جمله درمان‌های کیست واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. وان آب گرم

نشستن روزانه در وان یا لگن حاوی چند سانت آب گرم می‌تواند به بهبود احساس درد و ناراحتی ناشی از کیست واژن کمک کند.

۲. آنتی‌بیوتیک‌ها

اگر کیست، عفونی شده باشد پزشک برای درمان آن آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.

۳. تخلیه کیست

اگر کیست بزرگ و پر از مایع باشد، پزشک با واردکردن یک لوله ریز مخصوص آن را باز نگه می‌دارد تا مایع درون آن به‌تدریج خشک شود. در این شرایط ممکن است لوله بین ۴ تا ۶ هفته در محل کیست باقی بماند تا درمان آن کامل شود.

۴. جراحی مارسوپیالیزیشن (شکافتن کیست)

این روش بیشتر برای افرادی استفاده می‌شود که به‌صورت مکرر دچار کیست واژن می‌شوند. در این روش پزشک با ایجاد یک شکاف کوچک، کیست را باز کرده و آن را تخلیه می‌کند؛ سپس لبه‌های شکاف را به دو طرف آن بخیه می‌زند تا کیست به‌صورت همیشگی باز باقی بماند.

۵. عمل برداشتن غده

این روش اصلاً رایج نیست و فقط برای برخی موارد نادر ابتلا به کیست واژن بارتولن انجام می‌شود.

خیلی از بیماران به‌اشتباه تلاش می‌کنند کیست را در خانه تخلیه کنند یا آن را فشار بدهند و بترکانند. خوددرمانی می‌تواند باعث ایجاد عفونت و سخت‌شدن درمان کیست واژن شود.

آیا کیست واژن قابل پیشگیری است؟

اغلب کیست‌های واژن (به‌خصوص کیست‌های ناشی از جراحت) خودبه‌خود ایجاد می‌شوند و غیرقابل‌پیشگیری هستند؛ اما می‌توان با رعایت بهداشت فردی از تشکیل و همچنین عفونی‌‌شدن آن‌ها جلوگیری کرد. علاوه بر این استفاده از کاندوم در طول رابطه جنسی نیز از ایجاد کیست‌های ناشی از عفونت‌های مقاربتی جلوگیری می‌کند.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟

اگر فکر می‌کنید مبتلا به کیست واژن هستید، باید به پزشک مراجعه کرده و از خوددرمانی پرهیز کنید. در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک صحبت کنید:

• احساس وجود برآمدگی داخل واژن یا بیرون‌زدگی از آن
• عفونی‌شدن محل واژن
• تب
• درد در قسمت لگن
• ترشح غیرطبیعی واژن

کلام آخر دکترساینا

کیست واژن خطرناک نیست و ممکن است حتی بدون اینکه متوجه تشکیل آن شوید، خودبه‌خود از بین برود. ازاین‌گذشته، این کیست‌ها که به دلایلی مثل انسداد غدد و مجاری، عفونت یا جراحت ایجاد می‌شوند، به‌راحتی قابل‌درمان هستند. رعایت بهداشت فردی در ناحیه واژن و همچنین بهداشت رابطه جنسی و استفاده از کاندوم باعث می‌شود احتمال ابتلا به کیست واژن و عفونت آن کم شود.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.