اسفنج ضد‌بارداری چیست؟| نحوه قرار دادن، عوارض و فواید استفاده از آن

روش‌های پیشگیری از بارداری بسیار متنوع هستند. برخی از این روش‌ها با تغییر میزان هورمون‌ها فرایند تخمک‌گذاری را متوقف می‌کنند و برخی دیگر به‌صورت فیزیکی مانع از ورود اسپرم به رحم می‌شوند. اسفنج ضد‌بارداری از جمله روش‌های غیر‌هورمونی پیشگیری از بارداری است. به دلیل وجود مواد خاصی که در این وسیله به کار رفته است و همچنین نحوه استفاده از آن، همه افراد نمی‌توانند از اسفنج استفاده کنند.

در این مقاله قصد داریم درباره نحوه استفاده، عوارض، میزان اثربخشی در جلوگیری از بارداری و موارد منع مصرف اسفنج ضد‌بارداری صحبت کنیم.

به گفته Planned Parenthood برای فعال‌شدن ماده اسپرم کش، اسفنج باید کاملاً مرطوب بوده و حالت فومی داشته باشد؛ ‌ بنابراین از فشار‌دادن بیش از حد و خشک‌کردن آن پرهیز کنید. هنگام واردکردن اسفنج داخل واژن، قسمت تو رفتگی آن باید رو به قسمت جلوی بدنتان و قسمتی که حلقه پارچه‌ای دارد، رو به قسمت عقب بدنتان باشد.

اسفنج ضد بارداری چیست؟

اسفنج ضد‌بارداری یک فوم پلاستیکی از جنس پلی‌اورتان، کوچک، منعطف و دایره‌ای‌شکل بوده که با ماده اسپرم‌کش پوشیده شده است.

اسفنج ضد بارداری چگونه کار می‌کند؟

اسفنج ضد‌بارداری از دو راه وظیفه اصلی خود را (جلوگیری از بارداری) انجام می‌دهد:

• پوشاندن دهانه رحم: بعد از ورود اسفنج به داخل واژن، دهانه رحم کاملاً پوشیده می‌شود؛ در نتیجه اسپرم‌ها راهی برای وارد‌شدن به رحم و بارور کردن تخمک‌ها ندارند.
• کشتن اسپرم‌ها: اسفنج حاوی ماده اسپرم کش است. این ماده حرکت اسپرم‌ها را کند می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد و با این کار اجازه نمی‌دهد تا به تخمک‌ها برسند.

نحوه قرار‌دادن اسفنج ضد بارداری

برای قرار دادن صحیح اسفنج ضد‌بارداری داخل واژن مراحل زیر را طی کنید:

• دست‌ها را با آب و صابون بشویید.
• اسفنج را از بسته‌بندی خارج کرده و آن را با آب تمیز مرطوب کنید.
• اسفنج را به‌آرامی فشرده کنید تا کف‌آلود شود.
• درحالی‌که قسمت تورفتگی اسفنج روبه‌بالا است، لبه‌های آن را روبه‌بالا تا کنید تا باریک و دراز شود.
• در یک پوزیشن راحت قرار بگیرد؛ مثلاً می‌توانید یک پای خود را روی یک صندلی قرار دهید، لبه صندلی بنشینید، روی زانو خم شوید یا دراز بکشید.
• اسفنج تا شده را وارد واژن کنید و تا جایی که می‌توانید آن را به کمک انگشت به عقب هل بدهید.
• وقتی اسفنج را داخل واژن رها می‌کنید، باز می‌شود و دهانه رحم را می‌پوشاند.
• با انگشت اطراف لبه‌های اسفنج را چک کنید تا مطمئن شوید روی دهانه رحم را به‌درستی پوشانده است. (قسمت حلقه پارچه‌ای آن باید روبه‌پایین باشد.)

چه زمانی اسفنج ضد بارداری را وارد واژن کنیم؟

بلافاصله بعد از مرطوب کردن اسفنج، ماده اسپرم‌کش آن فعال می‌شود و می‌توان از آن استفاده کرد. برای استفاده از اسفنج می‌توان از حداکثر ۲۴ ساعت قبل از شروع رابطه آن را وارد واژن کرد. طی ۲۴ ساعتی که اسفنج داخل واژن قرار دارد، می‌توانید به‌دفعات رابطه داشته باشید و نیازی به تعویض آن نیست.

فراموش نکنید که فقط در صورتی می‌توانید با یک اسفنج در طول ۲۴ ساعت به‌دفعات رابطه برقرار کنید که در طول این مدت‌زمان اسفنج را از واژن خارج نکرده باشید.

اسفنج ضد‌بارداری را چند ساعت داخل واژن نگه داریم؟

بعد از اتمام آخرین رابطه جنسی، حداقل ۶ ساعت صبر کرده و بعد اسفنج را از واژن خارج کنید. به یاد داشته باشید که اسفنج در کل نباید بیشتر از ۳۰ ساعت داخل واژن بماند.

نحوه برداشتن اسفنج ضد بارداری

برای خارج‌کردن اسفنج ضد‌بارداری از واژن مراحل زیر را طی کنید:

• یک انگشت تمیز را وارد واژن کرده و از آن به‌عنوان قلاب برای گرفتن حلقه اسفنج استفاده کنید.
• به‌آرامی اسفنج را به کمک حلقه آن از واژن خارج کنید. اگر نمی‌توانید حلقه اسفنج را پیدا کنید، می‌توانید خود اسفنج را بگیرید و آن را خارج کنید.
• اگر دسترسی به اسفنج برایتان سخت است، به کمک عضلات واژینال خود روبه‌پایین زور بزنید.
• اسفنج استفاده‌شده را داخل سطل زباله بیندازید.

اثر اسفنج ضدبارداری بر پیشگیری از بارداری

اسفنج ضدبارداری مانند سایر وسایل جلوگیری از بارداری فقط وقتی اثرگذار است که از آن به‌درستی و به طور منظم استفاده شود. همچنین اسفنج ضدبارداری در افرادی که تجربه زایمان نداشته‌اند، اثرگذاری بیشتری نسبت به سایر افراد دارد.

اسفنج ضدبارداری چقدر در جلوگیری از بارداری موثر است؟

اگر از اسفنج ضد‌بارداری کاملاً درست و در هر بار رابطه جنسی استفاده شود، احتمال بارداری ناخواسته در خانم‌هایی که تجربه زایمان دارند حدود ۲۰ درصد و در سایر خانم‌ها ۹ درصد است.

اما در دنیای واقعی، کمتر پیش می‌آید که افراد از وسایل جلوگیری از جمله اسفنج واقعاً درست استفاده کنند؛ بنابراین اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، باید بگوییم که احتمال بارداری ناخواسته خانم‌هایی که تجربه زایمان دارند و از اسفنج ضدبارداری استفاده می‌کنند حدود ۲۲ درصد و در سایر خانم‌ها حدود ۱۴ درصد است.

اسفنج ضد‌بارداری تا چه مدت اثر دارد؟

اسفنج ضدبارداری از لحظه‌ای که مرطوب شده و وارد واژن می‌شود تا ۲۴ ساعت بعد از آن اثربخشی دارد.

چند بار می‌توان از هر اسفنج استفاده کرد؟

اسفنج وسیله‌ای یک‌بارمصرف است و بعد از خارج‌کردن آن از واژن، دیگر قابل‌استفاده نیست. (حتی اگر هنوز ۲۴ ساعت از مرطوب کردن اسفنج و ورود آن به واژن نگذشته باشد.)

آيا می‌توان بلافاصله بعد از برداشتن اسفنج ضدبارداری باردار شد؟

اسفنج ضدبارداری در پیشگیری از بارداری اثربخشی کامل ندارد؛ بنابراین حتی با وجود استفاده از آن نیز ممکن است باردار شوید.

از لحظه‌ای که اسفنج ضدبارداری را مرطوب کرده و آن را وارد واژن می‌کنید، ماده اسپرم کش آن فعال می‌شود. از لحظه فعال‌شدن اسپرم کش تا ۲۴ ساعت بعد از آن، اسفنج قابلیت جلوگیری از بارداری را دارد.

اثر اسفنج ضدبارداری بر بدن

اسفنج ضدبارداری روشی آسان برای پیشگیری از بارداری است؛ اما تاثیر واقعی که این وسیله روی میل جنسی و سلامت جسمی افراد می‌تواند داشته باشد چگونه است؟

اسفنج ضد بارداری چه ‌تاثیری در رابطه جنسی دارد؟

اسفنج به‌تنهایی تاثیری روی میل جنسی ندارد؛ اما عوارض احتمالی ناشی از آن مثل حساسیت، تورم و التهاب واژن و عفونت مجاری ادراری می‌تواند باعث ناخوشایند شدن دخول و ایجاد تاثیر منفی روی کیفیت رابطه جنسی شود.

از طرف دیگر استفاده از کاندوم برای پیشگیری از بارداری می‌تواند باعث کاهش شوق جنسی افراد هنگام شروع رابطه شود. یک مزیت اسفنج نسبت به کاندوم این است که می‌توان از آن چند ساعت قبل از شروع رابطه استفاده کرد؛ در نتیجه توقفی در روند رابطه جنسی ایجاد نخواهد شد.

آیا امکان حساسیت به اسفنج ضد بارداری وجود دارد؟

برخی افراد در اثر استفاده از اسفنج ضدبارداری دچار حساسیت در ناحیه واژن می‌شوند که سوزش و خارش واژن از علائم آن است. موادی مثل اسپرم کش، سولفیت و پلی‌اورتان که در اسفنج به کار رفته‌اند عامل اصلی ایجاد حساسیت هستند.

اسفنج ضد بارداری چه تاثیری بر پیشگیری از بیماری های مقاربتی دارد؟

اسفنج ضدبارداری از شما در برابر بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کند و حتی می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلای شما به HIV و سایر عفونت‌های مقاربتی شود. علت این است که اسپرم کش به‌کاررفته در اسفنج می‌تواند باعث ایجاد التهاب در ناحیه تناسلی شود. التهاب ناحیه تناسلی زمینه‌ساز ورود راحت‌تر عوامل عفونت مقاربتی به درون بدن است.

برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، تحت هر شرایطی در رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید؛ حتی اگر از سایر روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنید.

مزایای استفاده از اسفنج ضد بارداری

مزایای مهم اسفنج ضدبارداری عبارت‌اند از:

• نیاز به نسخه پزشک ندارد و از داروخانه‌ها قابل‌تهیه است.
• تا ۲۴ ساعت کارایی دارد.
• غیر هورمونی بوده و برای افرادی که در دوران شیردهی هستند نیز مناسب است.
• روی نظم چرخه قاعدگی اثر منفی ندارد.
• ازآنجاکه می‌توان آن را چند ساعت قبل از شروع رابطه وارد واژن کرد، در جریان رابطه جنسی تداخل ایجاد نمی‌کند.

عوارض استفاده از اسفنج ضد بارداری

از جمله عوارض احتمالی ناشی از استفاده از اسفنج ضدبارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت واژن
• عفونت مجاری ادراری
• خشکی و التهاب واژن
• حساسیت به اسپرم کش و ایجاد التهاب در ناحیه تناسلی
• سندرم شوک سمی

سندرم شوک سمی ناشی از اسفنج ضدبارداری

سندرم شوک سمی یک سندرم بسیار نادر اما خطرناک است. علائم هشداردهنده بروز این سندرم عبارت‌اند از:

• تب شدید ناگهانی
• ظاهرشدن بثورات پوستی که شبیه آفتاب‌سوختگی هستند.
• استفراغ و اسهال
• گلودرد
• درد عضلات و مفاصل
• ضعف، سرگیجه و از حال رفتن

برای اینکه احتمال ابتلا به این سندرم کمتر شود به نکات زیر توجه کنید:

• اسفنج را بیشتر از ۳۰ ساعت داخل واژن نگه ندارید.
• بعد از سقط‌جنین، زایمان و کورتاژ و حین پریود از اسفنج استفاده نکنید.

موارد منع مصرف اسفنج ضد بارداری

تحت شرایط زیر نباید از اسفنج ضد‌بارداری استفاده کنید:

• در دوره پریود قرار دارید.
• خون‌ریزی واژینال دارید.
• به پلی‌اورتان، سولفیت و اسپرم کش‌ها حساسیت دارید.
• عفونت واژن، دهانه رحم و رحم دارید.
• به‌تازگی سقط‌جنین، زایمان یا کورتاژ داشته‌اید.
• سابقه سندرم شوک سمی را دارید.

مقایسه اسفنج ضد بارداری با چسب ضد‌بارداری

برخلاف اسفنج که از جمله روش‌های غیر‌هورمونی ضد‌بارداری است، چسب‌های ضدبارداری هورمونی هستند. این وسایل جلوگیری حاوی هورمون‌های استروژن و پروژستین هستند و باعث جلوگیری از تخمک‌گذاری می‌شوند.

وقتی تخمک‌گذاری در بدن متوقف می‌شود، حتی اگر اسپرمی نیز وارد رحم شود، تخمکی وجود نخواهد داشت که با آن لقاح کند؛ در نتیجه بارداری اتفاق نمی‌افتد. تاثیر دیگر این چسب‌ها غلیظ‌تر کردن ترشحات رحمی است که باعث می‌شود اسپرم‌ها دیگر نتوانند به‌راحتی به سمت تخمک‌ها شنا کنند.

در جدول زیر می‌توانید به‌صورت خلاصه تفاوت‌های اسفنج‌ها و چسب‌های ضدبارداری را مطالعه کنید.

مقایسه اسفنج ضد بارداری نسبت به سایر روش‌های پیشگیری از بارداری

آیا برای خرید اسفنج ضدبارداری نسخه پزشک لازم است؟

اسفنج‌ها از جمله روش‌های بی‌خطر و غیر هورمونی پیشگیری از بارداری هستند و برای تهیه آن‌ها نیازی به نسخه پزشک نیست.

چه زمانی باید از پزشک کمک بگیریم؟

قبل از اینکه از اسفنج استفاده کنید، بهتر است با پزشک درباره تصمیم خود مشورت کنید. اما اگر به‌تازگی زایمان، کورتاژ یا سقط‌جنین داشته‌اید قبل از استفاده از اسفنج ضدبارداری حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین اگر هنگام استفاده از اسفنج ضدبارداری علائم زیر را که مربوط به سندرم شوک سمی (TSS) هستند تجربه کردید، باید به‌سرعت اسفنج را از واژن خارج کرده و به اورژانس مراجعه کنید:

• تب بالا
• علائم مشابه آنفلوانزا
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال
• بثورات پوستی گسترده
• قرمزی در لب، زبان و قسمت سفیدی چشم‌ها
• سرگیجه و از حال رفتن
• تنگی نفس
• گیجی

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

کلام آخر دکتر‌ساینا

مزیت مهم اسفنج‌های ضدبارداری نسبت به سایر روش‌های جلوگیری، طولانی‌بودن بازه زمانی مجاز استفاده از آن است؛ اما این مزیت نباید باعث شود استفاده از کاندوم را فراموش کنید.  اسفنج ضدبارداری به دلیل داشتن اسپرم کش می‌تواند خطر التهاب و انتقال بیماری‌های مقاربتی را افزایش دهد. استفاده از کاندوم در کنار این وسیله، هم احتمال بارداری را کمتر می‌کند و هم از انتقال این‌گونه بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.