جلوگیری از بیماری مقاربتی با استفاده از کاندوم

کاندوم یکی از رایج‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری است، اما این تنها کاربرد آن نیست. در متن پیش رو قصد داریم اثربخشی کاندوم را در جلوگیری از انتقال انواع بیماری‌های مقاربتی مورد بررسی قرار دهیم. علاوه‌براین، شما را با برخی از شایع‌ترین بیماری‌های مقاربتی و علائم آن آشنا می‌کنیم. در پایان به شما می‌گوییم که در صورت رابطه پرخطر و مواجهه با بیماری‌های مقاربتی چه اقداماتی را لازم است انجام دهید.

به گفته CDC استفاده مداوم و صحیح از کاندوم‌های لاتکس می‌تواند احتمال انتقال عفونت‌های مقاربتی را کم کند؛ (اما از بین نمی‌برد.) برای رسیدن به حداکثر اثربخشی لازم است که کاندوم‌ها به طور مداوم و صحیح استفاده شوند. عدم استفاده مداوم از کاندوم می‌تواند باعث انتقال بیماری شود؛ زیرا حتی یک بار مواجهه با بیماری نیز می‌تواند منجر به انتقال آن شود.

بیماری مقاربتی چیست؟

منظور از بیماری مقاربتی یا بیماری منتقله از راه تماس جنسی (STD) آن گروه از بیماری‌هایی است که عموماً از راه تماس جنسی منتقل می‌شوند. باکتری، ویروس یا انگل‌هایی که باعث بیماری‌های مقاربتی می‌شوند، ممکن است از راه خون، منی، ترشحات واژن یا سایر ترشحات بدن یا تماس پوستی از فردی به فرد دیگر انتقال یابند.

۱. ایدز

HIV یک ویروس است که باعث بیماری ایدز می‌شود. این بیماری با آسیب به سیستم ایمنی بدن، احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها و عفونت‌ها را افزایش می‌دهد. این بیماری از راه ارتباط جنسی، سرنگ آلوده به ویروس و از مادر به فرزند حین بارداری، زایمان و شیردهی می‌تواند انتقال ‌یابد.

از جمله علائم بیماری ایدز می‌توان موارد زیر را نام برد:

• کاهش وزن سریع
• خستگی بیش از حد
• عفونت
• زخم

۲. هپاتیت

به التهاب کبد هپاتیت گفته می‌شود. ویروس‌ها یکی از دلایل ابتلا به هپاتیت هستند. هپاتیت B و C از جمله بیماری‌هایی‌اند که از راه تماس جنسی منتقل می‌شوند. این دو بیماری از راه خون و سرنگ آلوده هم ممکن است منتقل شوند. برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B لازم است که واکسیناسیون را طبق روتین کشوری انجام دهید. درصورت ابتلا به هپاتیت C درمان‌های موثری برای بیماری دردسترس است. از جمله علائم هپاتیت می‌توان به تب، تهوع یا استفراغ، خستگی، تیرگی ادرار و زردی اشاره کرد.

۳. HPV

ویروس پاپیلومای انسانی انواع مختلفی دارد که بعضی از آن‌ها بی‌خطر و بعضی خطرناک‌اند. انواع خطرناک این ویروس می‌توانند به‌مرور باعث برخی انواع سرطان از جمله سرطان رحم شوند.

۴. زگیل تناسلی

برخی سویه‌های کم‌خطر HPV باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند. زگیل تناسلی به صورت برجستگی‌های سفید یا همرنگ پوست در ناحیه مقعد یا تناسلی خودش را نشان می‌دهد. زگیل تناسلی هیچ درمان قطعی ندارد و ممکن است مجدد عود کند. در برخی موارد زگیل تناسلی خودبه‌خود برطرف می‌شود.

۵. تبخال تناسلی

تبخال تناسلی در اثر ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد و از راه تماس جنسی منتقل می‌شود. تبخال تناسلی باعث زخم‌های تاولی همراه با سوزش و درد بر روی ناحیه تناسلی یا مقعد می‌شود. این زخم‌ها ممکن است بهبود یابند و مجدد عود کنند. هیچ درمان قطعی برای تبخال تناسلی وجود ندارد؛ اما داروها به بهبود علائم و کاهش دفعات عود کمک می‌کنند.

۶. سوزاک

سوزاک یا گنوره‌آ یکی از عفونت‌های مقاربتی است که در افراد جوان شایع‌تر است. سوزاک همیشه علامت‌دار نمی‌شود؛ اما در مردان می‌تواند باعث درد حین ادرار و ترشح از آلت تناسلی و در زنان باعث خونریزی بین پریودها، درد حین ادرار و افزایش ترشحات واژن شود. درمان سوزاک وابسته به مصرف آنتی‌بیوتیک است.

۷. سیفیلیس

سیفلیس ابتدا به صورت یک یا چند زخم گرد بر روی ناحیه تناسلی، مقعد و یا دهان خودش را نشان می‌دهد. در صورت عدم درمان، سیفلیس وارد فاز نهفتگی بدون علامت می‌شود. بااین‌حال حدود یک چهارم مبتلایان طی ۱۰ تا ۳۰ سال بعد وارد فاز سوم بیماری با علائم جدی از قبیل از دست دادن بینایی، شنوایی و کاهش حافظه می‌شوند. درمان سیفلیس آنتی‌بیوتیک پنی‌سیلین می‌باشد.

۸. کلامیدیا

کلامیدیا یکی از عفونت‌های باکتریایی است که از راه تماس جنسی منتقل می‌شود. این عفونت عموماً علامت‌دار نمی‌شود. بااین‌حال می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:

علائم در زنان:

• ترشح غیرطبیعی و بو بد واژن
• سوزش ادرار در زنان
• درد حین نزدیکی

علائم در مردان:

• ترشح از آلت تناسلی
• سوزش ادرار
• درد یا تورم یک یا هر دو بیضه
• سوزش یا خارش آلت تناسلی

درمان وابسته به مصرف آنتی‌بیوتیک است.

۹. تریکوموناس

تریکوموناس نوعی انگل است که از راه تماس جنسی منتقل می‌شود. بسیاری از مبتلایان علائمی ندارند؛ اما زنان ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

• ترشح سبز، ترشح زرد یا خاکستری از واژن
• درد حین نزدیکی
• بوی بد واژن
• درد حین ادرار
• خارش و سوزش واژن

مردان اغلب علامتی ندارند؛ اما اگر علامت‌دار شوند، موارد زیر محتمل است:

• درد یا سوزش آلت تناسلی
• سوزش پس از ادرار یا انزال
• ترشح از آلت تناسلی

درمان بیماری وابسته به مصرف آنتی‌بیوتیک است و هر دو نفر باید درمان شوند.

۱۰. شانکروئید

شانکروئید یک عفونت باکتریایی است که از راه تماس جنسی منتقل می‌شود. این بیماری باعث زخم‌ دردناک و سطحی در ناحیه تناسلی می‌شود. از دیگر علائم بیماری می‌توان به ترشح از واژن، خونریزی مقعد، درد حین نزدیکی و درگیری غدد لنفاوی کشاله ران اشاره کرد. درمان بیماری وابسته به مصرف آنتی‌بیوتیک است.

۱۱. شپش تناسلی

شپش تناسلی درواقع حشرات کوچکی هستند که در ناحیه تناسلی زندگی می‌کنند. شپش تناسلی عموماً از راه تماس جنسی منتقل می‌شود؛ اما ممکن است از طریق لباس، تخت‌خواب و یا توالت هم منتقل شود. مهم‌ترین علامت آن خارش شدید ناحیه تناسلی است. ممکن است حشره یا تخم آن هم دیده شود. مهم‌ترین درمان آن استفاده از لوسیون مخصوص (حاوی پرمترین) است.

۱۲. گال

گال ناحیه تناسلی خودش را با خارش شدید محل همراه با برجستگی‌های ریز شبیه جوش روی بیضه و آلت تناسلی نشان می‌دهد. انگل عامل این بیماری عموماً در اثر تماس پوست با پوست حین رابطه جنسی منتقل می‌شود. داروهای آنتی‌هیستامینی و آنتی‌بیوتیکی به درمان عفونت کمک می‌کنند.

عفونت‌های مقاربتی(STD) به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که در اثر تماس جنسی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. عفونت‌های مقاربتی انواع مختلفی دارند.

نقش کاندوم در پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی

به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) کاندوم‌ها یکی از موثرترین راه‌ها در جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی از جمله HIV هستند. از این رو لازم است تا حد امکان در همه روابط جنسی مقعدی و واژنی از کاندوم استفاده شود.

کاندوم در پیشگیری از کدام بیماری‌ها موثر است؟

کاندوم در پیشگیری از آن دسته بیماری‌های مقاربتی موثر است که از راه مایعات بدن منتقل می‌شوند؛ از جمله عفونت‌های مقاربتی که از راه مایعات بدن منتقل می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• HIV
• هپاتیت
• سوزاک
• کلامیدیا

کاندوم در پیشگیری از کدام بیماری‌ها کافی نیست؟

برخی عفونت‌های مقاربتی هستند که از راه تماس پوست با پوست منتقل می‌شوند. کاندوم حتی اگر به درستی هم استفاده شود، ممکن است به اندازه کافی در پیشگیری از انتقال این بیماری‌ها موثر نباشد. به این دلیل که کاندوم تمام پوست ناحیه تناسلی را نمی‌پوشاند.

از جمله عفونت‌های مقاربتی که از راه تماس پوست با پوست منتقل می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تبخال تناسلی
• زگیل تناسلی
• شپش تناسلی
• گال
• سیفلیس

شریک جنسی شما ممکن است یک عفونت مقاربتی داشته اما هیچ علامتی نداشته باشد. بنابراین حتی در صورت نبود علائم هم لازم است از کاندوم استفاده کنید.

احتمال انتقال بیماری با وجود کاندوم

درصورتی‌که کاندوم به‌درستی استفاده شود، تا ۹۸% اثربخشی دارد. ۲% باقیمانده به این علت است که کاندوم ممکن است پاره شود.

چرا با وجود کاندوم احتمال بیماری وجود دارد؟

اغلب کسانی که از کاندوم استفاده می‌کنند، ممکن است حین استفاده دچار اشتباهاتی شوند؛ دیرتر گذاشتن، زودتر خارج کردن و یا عدم خروج صحیح کاندوم از جمله اشتباهات رایج حین استفاده از کاندوم است. ازاین‌رو در استفاده معمول از کاندوم، اثربخشی آن حدود ۸۵% است. پاره شدن کاندوم حین رابطه نیز از مواردی است که باعث می‌شود بیماری منتقل شود. ازسوی‌دیگر، همانطورکه گفته شد کاندوم در پیشگیری از آن گروه از بیماری‌های مقاربتی که از راه تماس پوست با پوست منتقل می‌شوند، به‌اندازه‌کافی موثر نیست.

چطور شانس پیشگیری را با کاندوم بالا ببریم؟

استفاده صحیح از کاندوم باعث می‌شود که شانس پیشگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی به مراتب افزایش یابد. نکات زیر را در استفاده از کاندوم به خاطر داشته باشید:

• از کاندومی استفاده کنید که اندازه‌ی مناسب داشته باشد؛ یک کاندوم شل بیشتر احتمال دارد که سر بخورد و یک کاندوم تنگ بیشتر احتمال دارد که پاره شود.
• از کاندوم‌ها به‌درستی نگهداری کنید؛ کاندوم‌ها را در محلی خشک و خنک نگهداری کنید.
• به تاریخ انقضای کاندوم توجه کنید.
• برای باز کردن جلد کاندوم از انگشت استفاده کنید؛ استفاده از دندان یا قیچی ممکن است باعث پارگی کاندوم شود.
• کاندوم را در زمان مناسب قرار دهید؛ کاندوم لازم است قبل از هرگونه تماسِ دو ناحیه تناسلی قرار داده شود.
• هیچ وقت از یک کاندوم دو بار استفاده نکنید.
• به محض انزال کاندوم را خارج کنید؛ پس از انزال آن را ببندید تا هیچ مایعی خارج نشود.

برای اثربخشی بهتر کاندوم در پیشگیری از انتقال عفونت‌های مقاربتی لازم است که استفاده صحیح از آن را بیاموزید. اثربخشی کاندوم بالا اما ۱۰۰% نیست.

سایر روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی

موثرترین راه در جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی، عدم برقراری رابطه جنسی است. بااین‌حال، راهکارهایی برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های مقاربتی وجود دارد:

• پیش از آغاز هرگونه فعالیت جنسی با شریک جنسی جدید خود در مورد تاریخچه روابط قبلی‌تان گفتگو کنید.
• به طور منظم غربالگری‌های مربوط به عفونت‌های منتقله از راه تماس جنسی را انجام دهید؛ به‌ویژه اگر چند شریک جنسی دارید و یا شریک جنسی جدیدی دارید. از شریک جنسی‌تان هم بخواهید که آزمایشات مربوطه را انجام دهید.
• حین رابطه جنسی دهانی از کاندوم دهانی استفاده کنید.
• واکسن هپاتیت ب و HPV بزنید.
• PrEP دارویی است که در صورت ابتلای همسرتان به HIV می‌توانید با مصرف روزانه‌ی آن احتمال ابتلا به ایدز را کم کنید.
• فقط یک شریک جنسی داشته باشید. داشتن رابطه جنسی طولانی‌مدت که دو نفر عفونت مقاربتی نداشته و شریک جنسی دیگری ندارند، احتمال انتقال عفونت مقاربتی را کم می‌کند.
• الکل استفاده نکنید؛ استفاده از الکل امکان اشتباه حین مقاربت را افزایش می‌دهد.

چطور از سلامت خود و طرف مقابل مطمئن شویم

برای اینکه از سلامت خود و طرف مقابل‌تان مطمئن شوید، در قدم اول لازم است که علائم شایع و احتمالی عفونت‌های مقاربتی را بشناسید. از جمله شایع‌ترین علائم این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زخم یا برجستگی در ناحیه تناسلی، مقعد و یا دهان
• درد یا سوزش حین ادرار
• ترشح از آلت تناسلی
• ترشحات غیرطبیعی یا بدبوی واژن
• خونریزی غیرطبیعی واژن
• درد حین نزدیکی
• درد یا تورم غدد لنفاوی به‌ویژه در ناحیه کشاله ران
• درد زیر شکم
• تب
• بثورات پوستی روی تنه، دست یا پا

درصورتی‌که شما یا شریک جنسی‌تان هریک از علائم نام‌برده را داشتید، لازم است جهت ارزیابی عفونت‌های منتقله از راه تماس جنسی با پزشک متخصص مشورت کنید.

بااین‌حال فراموش نکنید که عفونت‌های مقاربتی همیشه هم علامت‌دار نیستند یا ممکن است آلودگی هنوز وارد فاز علامت‌دار نشده باشد؛ ازاین‌رو لازم است که شما و شریک جنسی‌تان غربالگری‌های مربوط به بیماری‌های مقاربتی را انجام دهید.

از جمله آزمایشات غربالگری عفونت‌های مقاربتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• همه افراد در فاصله سنی ۱۳ تا ۶۴ سال لازم است حداقل یک بار آزمایش HIV بدهند. توصیه شده کسانی که در معرض خطر بالاتری هستند، سالی یک بار آزمایش بدهند.
• زنان باردار در سه ماهه اول بارداری لازم است از نظر HIV، هپاتیت ب، سیفلیس و کلامیدیا غربالگری شوند.
• زنان بالای ۲۱ سال لازم است هر ۳ سال یک بار برای غربالگری HPV پاپ اسمیر بدهند.
• اگر شریک جنسی جدیدی دارید، لازم است پیش از انجام تماس جنسی هر دوتان غربالگری عفونت‌های مقاربتی را انجام دهید.

برای پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی، از کاندوم استفاده کنید، به علائم خود و شریک جنسی‌تان توجه کنید و آزمایش‌های غربالگری را انجام دهید.

اقدامات در صورت احتمال مواجهه با بیماری

درصورتی‌که رابطه پرخطری داشته‌اید و نگران ابتلا به بیماری‌های مقاربتی هستید، لازم است اقداماتی را جهت پیشگیری از بروز بیماری انجام دهید.

بلافاصله بعد از رابطه

در قدم اول لازم است که آرامش خود را حفظ کنید. بسیاری از بیماری‌های مقاربتی قابل درمان‌اند. مهم این است که علائم آن‌ها را بشناسید و این علائم را مدام در خودتان ارزیابی کنید. فراموش نکنید که انجام آزمایش بلافاصله پس از رابطه عفونت را تشخیص نمی‌دهد؛ زیرا اغلب عفونت‌ها یک دوره نهفتگی دارند. این دوره باید طی شود تا بدن متوجه حضور عفونت شود و علیه آن آنتی‌بادی تولید کند.

مشورت با پزشک

درصورتی که رابطه پرخطری داشته‌اید و احتمال می‌دهید که به بیماری‌های مقاربتی مبتلا شده باشید، لازم است که سریعاً با پزشک مشورت کنید. آن‌ها آزمایشات اختصاصی را برای شما و شریک جنسی‌تان درخواست و در صورت لزوم برای‌تان دارو تجویز می‌کنند.

۷۲ ساعت طلایی

PEP یا پیشگیری بعد از مواجهه به معنای مصرف دارو پس از رابطه پرخطر جهت پیشگیری از HIV است. دارو باید حداکثر ۷۲ ساعت پس از رابطه پرخطر مصرف شود؛ از این رو این زمان به عنوان ۷۲ ساعت طلایی شناخته می‌شود. برای دریافت این داروها در ایران می‌توانید به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهر محل سکونت خود مراجعه کنید.

پیگیری‌های بعدی

همانطورکه گفته شد دوره کمون (نهفتگی) عفونت‌های مختلف با یکدیگر فرق می‌کند. دوره کمون کلامیدیا، سوزاک و تریکوموناس بین ۱ تا ۴ هفته است. دوره کمون هرپس، سیفیلیس و HIV بین ۲ هفته تا ۶ ماه است. بهترین حالت این است که ۲ هفته بعد از تماس پرخطر آزمایش دهید و چند ماه بعد مجدد آن را تکرار کنید.

اقدامات در صورت احتمال بارداری

اگر رابطه بدون کاندوم داشته‌اید یا کاندوم حین رابطه درآمده یا پاره شده، احتمال دارد باردار شوید. اگر قصد بارداری ندارید می‌توانید از قرص‌ اورژانسی برای پیشگیری استفاده کنید. بهتر است این قرص‌ها را تا ۴۸ ساعت پس از رابطه مصرف کنید. این قرص‌ها میزان بالایی هورمون را وارد بدن شما می‌کنند و جلوی بارداری را می‌گیرند.

توجه کنید که این قرص‌ها به‌هیچ‌عنوان به‌عنوان روش معمول پیشگیری از بارداری نباید استفاده شوند. بهتر است در سال بیش از یک بار از این قرص‌ها استفاده نکنید.

اقدامات در صورت بارداری و داشتن رابطه پرخطر

برخی عفونت‌های مقاربتی حین بارداری می‌توانند به جنین منتقل شده و باعث ایجاد عوارض شوند؛ با انجام کارهای زیر می‌توانید از انتقال عفونت‌های مقاربتی حین بارداری جلوگیری کنید:

• غربالگری عفونت‌های مقاربتی از جمله سیفلیس و HIV را انجام دهید.
• در صورت ابتلا به عفونت‌های مقاربتی پزشک‌تان را درجریان قرار دهید. آن‌ها داروهای مصرفی را از نظر ایمنی در دوره بارداری ارزیابی می‌کنند و در صورت لزوم آن‌ها را عوض می‌کنند.
• دقت کنید که ممکن است لازم باشد زایمان سزارین داشته باشید.

در صورت ابتلا به بیماری مقاربتی، هر دو نفر باید تحت بررس و درمان قرار بگیرند.

برقراری رابطه ایمن با وجود بیماری مقاربتی

در صورت وجود بیماری مقاربتی با انجام موارد زیر می‌توانید یک رابطه ایمن را تجربه کنید:

• با پزشک مشورت کنید؛ او به شما می‌گوید که براساس نوع بیماری شما یا شریک جنسی‌تان از چه زمانی مجاز به برقراری رابطه جنسی با او هستید.
• درمان بیماری را به دقت دنبال کنید؛ اگر یک نفر مبتلا بود، از پزشک درباره اینکه لازم است هر دوتان درمان شوید یا خیر سوال کنید.
• از کاندوم استفاده کنید.
• آزمایش‌های غربالگری و سایر آزمایش‌های اختصاصی بیماری را به‌طور منظم انجام دهید.

با استفاده از کاندوم، انجام منظم آزمایش‌های غربالگری و پیگیری درمان می‌توانید یک رابطه ایمن را تجربه کنید.

بایدها و نبایدهای پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی

برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی نکات زیر را فراموش نکنید:

• همیشه از کاندوم استفاده کنید، حتی اگر روش‌های پیشگیری از بارداری دیگری نظیر دارو را انتخاب کرده‌اید. چون فقط کاندوم‌ها در پیشگیری از انتقال عفونت‌های مقاربتی موثرند.
• واکسن هپاتیت ب و HPV را در زمان درست بزنید.
• با شریک جنسی خود درباره تاریخچه روابط گذشته صحبت کنید و هر دوی‌تان آزمایش‌های مربوط به بیماری‌های منتقله از راه تماس جنسی را انجام دهید.
• غربالگری‌های مربوط به بیماری‌های مقاربتی از جمله HIV و پاپ‌اسمیر را در فواصل منظم انجام دهید.
• فقط یک شریک جنسی داشته باشید.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

در موارد زیر لازم است که سریعاً با پزشک صحبت کنید:

• فعالیت جنسی داشته‌اید و احتمال می‌دهید که با عفونت مقاربتی مواجهه داشته‌اید.
• علائمی از عفونت‌های مقاربتی دارید.

در موارد زیر لازم است با پزشک مشورت کنید:

• هر زمان که فعالیت جنسی‌تان را آغاز کردید یا به سن ۲۱ سال رسیدید (هر کدام زودتر اتفاق افتاد.)
• پیش از برقراری تماس جنسی با شریک جنسی جدید

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

کلام آخر دکترساینا

در این مقاله با شما درباره کاندوم و نقش آن در جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی صحبت کردیم. در بین روش‌های پیشگیری از بارداری، کاندوم تنها ابزاری است که در برابر عفونت‌های مقاربتی اثر محافظتی دارد. علاوه بر کاندوم، انجام واکسیناسیون، داشتن فقط یک شریک جنسی، گفتگو با شریک جنسی جدید درباره روابط قبلی و انجام منظم تست‌های غربالگری برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های مقاربتی ضروری است. در پایان ذکر این نکته ضروری است که در صورت داشتن رابطه محافظت‌نشده با فردی که احتمال می‌دهید به بیماری‌های مقاربتی مبتلا است، لازم است هرچه سریع‌تر به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مراجعه کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.