مهمترین علائم سرطان پروستات و روش‌های درمان آن

سرطان پروستات دومین سرطان شایع در مردان است که اغلب در سنین بالای پنجاه سال مشاهده می‌شود. هرچند علائم سرطان پروستات می‌تواند یکی از معیارهای اولیه‌ی تشخیص این بیماری باشد؛ اما این سرطان به‌خصوص در مراحل اولیه اغلب علائم خاصی ندارد و این مسئله می‌تواند باعث تأخیر در تشخیص این بیماری شود. با انجام غربالگری‌های لازم، می‌توان سرطان پروستات را به‌موقع تشخیص داد و نسبت به درمان آن اقدام کرد. در این مقاله به بررسی علائم سرطان پروستات در مراحل مختلف این بیماری، روش‌های تشخیص و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

سرطان پروستات چیست؟

به گزارش صندوق جهانی تحقیقات سرطان، سرطان پورستات دومین سرطان شایع در مردان و چهارمین سرطان شایع به‌طورکلی در سطح جهان است.^[۱] سرطان پروستات در اغلب موارد سرعت رشد بسیار آهسته‌ای دارد و به سایر اندام‌ها و بافت‌ها گسترش پیدا نمی‌کند. رشد کند این سرطان باعث می‌شود در بسیاری از افراد تا مدت‌ها تشخیص داده نشود. این سرطان تا زمانی که مراحل پیشرفته نرسیده است علائمی خاصی نشان نمی‌دهد و بسیاری از کسانی که به سرطان پروستات دچارند، ممکن است هرگز متوجه آن نشوند.

 در بسیاری از موارد ممکن است سرطان پروستات نیاز به درمان نداشته باشد؛ بلکه تنها نیاز باشد تحت نظر گرفته شود. بااین‌حال سرطان پروستات در بعضی افراد به‌طور ناگهانی رشد می‌کند و ممکن است به اندام‌های دیگر نیز گسترش پیدا کند. در این وضعیت سرطان پروستات خطرناک تلقی می‌شود و به درمان نیاز دارد. زمان تشخیص سرطان و شروع درمان در شکست دادن سرطان اهمیت بسیار زیادی دارد؛ شانس امید به زندگی افراد مبتلا به سرطان پروستات درصورت شروع سریع درمان بسیار بالا است.

سرطان پروستات از شایع‌ترین انواع سرطان است؛ اما درصورت تشخیص به‌موقع، شانس درمان بالایی دارد.

انواع سرطان پروستات

سرطان پروستات انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

آدنوکارسینوم آسینار پروستات

این نوع سرطان در سلول‌های غد‌ه‌ای تشکیل‌دهنده‌ی غده‌ی پروستات ایجاد می‌شود. این نوع سرطان، شایع‌ترین سرطان پروستات است و تقریباً تمامی موارد سرطان پروستات از این نوع هستند.

آدنوکارسینومای داکتال

آدنوکارسینومای داکتال یا سلول‌های ترشح‌کننده مجراوی از سلول‌های تشکیل‌دهنده‌ی مجاری غده‌ی پروستات ناشی می‌شود. سرعت رشد و گسترش این نوع از سرطان پروستات بیشتر از آدنوکارسینوم آسینار است.

سرطان سلول‌های انتقالی یا یوروتلیال

سرطان سلول‌های انتقالی پروستات از سلول‌های تشکیل‌دهنده‌ی مجرای دفع ادرار شروع می‌شود. این نوع سرطان معمولاً از مثانه شروع می‌شود و به پروستات گسترش می‌یابد؛ اما در برخی موارد نادر ممکن است از پروستات شروع شود و به ورودی مثانه و بافت‌های مجاور گسترش یابد.

کارسینوم سلول سنگفرشی پروستات

کارسینوم اسکاموس یا سلول‌های سنگفرشی از سلول‌هایی شروع می‌شود که سطح پروستات را می‌پوشانند. این سرطان نیز سرعت رشد بالایی دارد و سریع‌تر از آدنوکارسینوم آسینار گسترش پیدا می‌کند.

سرطان پروستات سلول کوچک

سرطان پروستات سلول کوچک یا اسمال سل بسیار نادر است و یک نوع سرطان نورواندوکراین محسوب می‌شود.

علائم سرطان پروستات

سرطان پروستات معمولاً در مراحل اولیه هیچ علائمی ندارد؛ تا زمانی که پروستات به اندازه‌ای بزرگ شود که به مجرایی که ادرار را از مثانه به خارج از آلت تناسلی (پیشاب‌راه) می‌برد فشار بیاورد.

علائم سرطان پروستات ‌می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نیاز به ادرار کردن مکرر؛ اغلب در طول شب
• نیاز ناگهانی و شدید به دفع ادرار
• مشکل و وقفه در شروع ادرار
• نیاز به فشار آوردن هنگام ادرار یا طولانی شدن زمان ادرار
• جریان ضعیف ادرار
• احساس اینکه مثانه به‌طور کامل تخلیه نشده است.
• وجود خون در ادرار یا منی

البته این علائم همیشه به‌معنای ابتلا به سرطان پروستات نیست؛ با بالا رفتن سن، اندازه‌ی پروستات با بر اثر یک بیماری غیرسرطانی به نام «بزرگی خوش‌خیم پروستات» نیز بزرگ‌تر می‌شود؛ برای آشنایی بیشتر با این بیماری، مقاله بزرگ شدن پروستات را مطالعه کنید.

علائم سرطان پروستات در مراحل پیشرفته

 سرطان پروستات پیشرفته علائم متفاوتی دارد:

• درد استخوان‌ها و کمردرد
• کاهش اشتها
• احساس درد در بیضه‌ها
• کاهش وزن ناخواسته و بدون دلیل
• اختلال نعوظ

علت سرطان پروستات

سرطان پروستات درست مانند اغلب انواع سرطان علت خاص و مشخصی ندارد؛ اما بعضی موارد احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند:

• بالا رفتن سن: افزایش سن احتمال بروز سرطان پروستات را بالا می‌برد؛ اغلب موارد سرطان پروستات در مردان بالای ۵۰ ساله تشخیص داده می‌شوند.
• نژاد و ملیت: سرطان پروستات در مردان آسیای شرقی و سیاه‌پوستان شایع‌تر از دیگر ملیت‌ها است.
• سابقه‌ی خانوادگی: به‌نظر می‌رسد احتمال بروز سرطان پروستات در افرادی که برادر یا پدر آن‌ها قبل از سن ۶۰ سالگی به این سرطان دچار شده‌اند بیشتر از سایرین است. مطالعات همچنین نشان داده‌اند سابقه‌ی بروز سرطان سینه در زنان خانواده، احتمال ابتلای مردان به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.^[۲]
• چاقی مفرط: تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که احتمال دارد چاقی و سرطان پروستات با یکدیگر در ارتباط باشند.^[۳] همچنین به نظر می‌رسد چاقی مفرط احتمال مرگ بر اثر سرطان پروستات را افزایش دهد.^[۴]
• رژیم غذایی: هرچند به تحقیقات بیشتری نیاز است؛ اما نتایج مطالعات فعلی نشان می‌دهند بالا بودن سطح فسفر و  کلسیم در رژیم غذایی روزانه احتمال بروز سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.^[۵]

سایر موارد

برخی عوامل محیطی نیز بر احتمال ابتلا به سرطان پروستات مؤثرند:

• استعمال سیگار و دخانیات
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• تماس با برخی ترکیبات شیمیایی مانند بعضی حشره‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها
• التهاب پروستات
• عفونت‌های مقاربتی
• عمل وازکتومی

سرطان پروستات اغلب در سنین بالای ۵۰ سال دیده می‌شود.

مراحل سرطان پروستات

پزشکان مراحل سرطان را با در نظر گرفتن سه عامل، یعنی اندازه‌ی تومور (T)، تعداد غدد لنفی درگیر شده (N) و میزان گسترش سرطان به سایر بافت‌ها (M) می‌سنجند.

سرطان پروستات در چهار مرحله دسته‌بندی می‌شود:

• مرحله‌ی اول (I): سرطان در مرحله‌ی اولیه معمولاً به کندی رشد می‌کند. تومور در مرحله‌ی اول احساس نمی‌شود و نیمی از یک طرف پروستات یا حتی کمتر از آن را درگیر می‌کند. همچنین در مرحله‌ی اول سطح PSA در آزمایش خون پایین است و سلول‌های سرطانی شبیه به سلول‌های سالم هستند.
• مرحله‌ی دوم (II): سرطان فقط در پروستات دیده می‌شود و سطح PSA در آزمایش خون متوسط ​​یا پایین است. در مرحله‌ی دوم، سرطان پروستات هنوز کوچک است و احساس نمی‌شود؛ ولی ممکن است به حدی بزرگ شده باشدکه پزشک در معاینه‌ی بالینی متوجه آن شود. در این مرحله سلول‌های سرطانی کم‌کم از سلول‌های سالم متمایز می‌شوند.
• مرحله‌ی سوم (III): در این مرحله سطح PSA بالا است و تومور در حال رشد است، یا ممکن است سرطان پیشرفته شده باشد. سرطان در مرحله‌ی سوم به بافت اطراف پروستات گسترش پیدا کرده است؛ اما هنوز اندام‌های دیگر را درگیر نکرده است. سرطان پروستات در مرحله‌ی سوم یک سرطان محلی پیشرفته محسوب می‌شود که احتمال دارد رشد کرده و گسترش پیدا کند.
• مرحله‌ی چهارم (IV): در مرحله‌ی آخر سرطان به خارج از پروستات گسترش یافته است. مکن است سرطان غدد لتفاوی اطراف پروستات را درگیر کرده یا به سایر اندام‌ها (ماند مغز استخوان) گسترش پیدا کرده باشد.

غربالگری سرطان پروستات

معاینه‌ی بالینی پروستات

پزشک در معاینه‌ی بالینی با استفاده از دستکش و روان‌کننده، پروستات را از طریق مقعد بررسی می‌کند و درصورت تشخیص هر مورد غیرعادی در اندازه، جنس و ساختار پروستات، آزمایش‌های تشخیصی و تکمیلی را برای شما تجویز می‌کند.

آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)

آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) رایج‌ترین آزمایش غربالگری سرطان پروستات است. PSA ماده‌ای است که توسط پروستات ساخته می‌شود و سطح آن در خون افراد مبتلا به سرطان پروستات بالاتر از سایرین است. البته سایر مشکلات پروستات نیز می‌توانند بر سطح PSA اثر بگذارند.

به‌طورکلی هرچه سطح PSA در خون بالاتر باشد، احتمال وجود مشکل در پروستات بیشتر است؛ اما عوامل مختلفی مانند سن و نژاد می‌توانند بر سطح PSA تأثیر بگذارند. همچنین غده‌ی پروستات در بعضی افراد مقدار PSA بیشتری تولید می‌کند.

دیگر  عوامل تاثیرگذار بر سطح PSA

• برخی عمل‌های جراحی
• بعضی داروهای خاص
• بزرگ شدن پروستات
• عفونت پروستات

ازآنجایی‌که عوامل زیادی می‌توانند بر سطح PSA تأثیر بگذارند، نتیجه‌ی آزمایش باید حتماً توسط پزشک بررسی و تحلیل شود. درصورتی‌که پزشک به سرطان پروستات مشکوک باشد احتمالاً نمونه‌برداری از پروستات را برای شما تجویز می‌کند.

مردان بالای ۵۰ ساله باید غربالگری‌های سرطان پروستات را به‌طور منظم و طبق نظر پزشک متخصص انجام دهند.

چه مردانی باید تست غربالگری سرطان پروستات را انجام دهند؟

گفتیم‌که احتمال بروز سرطان پروستات با افزایش سن بالا می‌رود؛ به‌همین‌دلیل توصیه می‌شود مردان بالای ۵۰ سال به‌طور دوره‌ای آزمایش‌های تشخیصی سرطان پروستات را انجام دهند. انجام غربالگری سرطان پروستات برای مردانی که عوامل خطر این سرطان را، مانند سابقه‌ی خانوادگی، چاقی و اعتیاد به دخانیات دارند اهمیت ویژه‌ای دارد.

بااین‌حال آزمایش PSA معایبی نیز دارد که توصیه می‌شود پیش از انجام آزمایش مد نظر قرار گرفته شوند:

• به غیر از سرطان پروستات، عوامل دیگری مانند بزرگی خوش‌خیم پروستات و عفونت پروستات (پروستاتیت) نیز می‌توانند منجر به بالا رفتن سطح PSA شوند. این موارد می‌توانند منجربه نتیجه‌ی مثبت کاذب شوند.
• مقدار هورمون PSA تولیدشده توسط پروستات آن‌ها چندان افزایش پیدا نمی‌کند که باعث می‌شود فرد با وجود ابتلا به سرطان، نتیجه‌ی منفی دریافت کند. به این حالت نتیجه‌ی منفی کاذب گفته می‌شود.

روش‌های تشخیصی

پزشک انجام برخی آزمایش‌های تکمیلی و تشخیصی را درصورت مشکوک بودن نتایج غربالگری سرطان پروستات تجویز می‌کند:

• سونوگرافی پروستات از راه مقعد انجام می‌شود. در این آزمایش یک وسیله‌ی کوچک و باریک وارد مقعد می‌شود و پزشک از طریق آن از پروستات تصویربرداری می‌کند.
• تصویربرداری با دستگاه ام‌آرآی تصویر دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری در اختیار پزشک قرار می‌دهد. همچنین هنگام نمونه‌برداری از بافت پروستات نیز از ام‌آر‌آی استفاده می‌شود.
• برای تشخیص قطعی سرطانی شدن پروستات، پزشک با استفاده از یک سوزن باریک از بافت پروستات نمونه‌برداری می‌کند. این نمونه سپس در آزمایشگاه از لحاظ وجود سلول‌های سرطانی بررسی می‌شود.

روش‌های مختلفی برای درمان سرطان پروستات وجود دارند؛ پزشک بر اساس نوع و میزان پیشرفت سرطان، بهترین روش درمان را پیشنهاد می‌کند.

درمان سرطان پروستات

تحت نظر گرفتن سرطان

پیش‌تر گفتیم‌که سرطان پروستات در اغلب مواقع رشد بسیار کندی دارد و ممکن است هرگز گسترش پیدا نکند؛ به‌همین‌دلیل ممکن است پزشک پس از بررسی نتایج آزمایش و معاینه‌ی بالینی بیمار، هیچ درمانی را شروع نکند و صرفاً سرطان را تحت نظر داشته باشد. در این روش پزشک از شما می‌خواهد برخی آزمایش‌های تشخیصی را به‌طور دوره‌ای تکرار کنید تا با اولین تغییر در وضعیت سرطان بتوانید درمان مناسب را شروع کنید.

جراحی برداشتن پروستات

این روش در مواقعی‌ انجام می‌شود که سرطان پروستات پیشرفته شده؛ اما به سایر اندام‌ها و بافت‌ها گسترش پیدا نکرده است. در این روش پزشک غده‌ی پروستات، مقداری از بافت اطراف پروستات و غدد لنفاوی این ناحیه را برمی‌دارد.

ممکن است پزشک برای انجام جراحی برداشتن پروستات، یک برش بزرگ در قسمت زیر شکم ایجاد کند یا اینکه بافت پروستات را از طریق چند برش کوچک (لاپاراسکوپی) بردارد.

پرتودرمانی خارجی

در این روش درمانی، بیمار روی تخت دراز می‌کشد و پزشک با دستگاه پرتودرمانی بافت سرطانی‌شده را با اشعه‌های پرانرژی مورد هدف قرار می‌دهد و از این طریق سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. این درمان معمولاً چند روز در هفته انجام می‌شود و چندین هفته ادامه پیدا می‌کند. پرتودرمانی خارجی تنها در مواقعی انجام می‌شود ‌که سرطان محدود به پروستات باشد و به سایر اندام‌ها گسترش پیدا نکرده باشد.

پرتودرمانی داخلی (براکی‌تراپی)

در این روش درمانی نیز سلول‌های سرطانی از طریق پرتوهای پرانرژی از بین می‌روند؛ بااین‌تفاوت‌که پرتودرمانی از درون بدن انجام می‌شود. در براکی‌تراپی چند دانه‌ی کوچک (به‌اندازه‌ی دانه‌های برنج) که خاصیت رادیواکتیو ضعیف دارند در بافت پروستات قرار داده می‌شوند. این دانه‌ها به‌مرور سلول‌های سرطانی را با تشعشعات خود از بین می‌برند.

براکی‌تراپی نیز در مواقعی انجام می‌شود ‌که سرطان محدود به پروستات باشد و به سایر اندام‌ها گسترش پیدا نکرده باشد.

شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی از داروهای مخصوصی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و آن‌ها را از بین می‌برند. البته در شیمی‌درمانی سایر سلول‌ها و اندام‌های بدن نیز تا حدی تحت تأثیر دارو قرار می‌گیرند. شیمی‌درمانی اغلب در مواردی استفاده می‌شود که سرطان گسترش پیدا کرده باشد.

ایمنی‌درمانی

تمرکز درمان از طریق ایمونوتراپی یا ایمنی‌درمانی بر تقویت سیستم ایمنی بدن است. در این روش داروهای تقویت‌کننده‌ی سیستم ایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرند و بدن با سلول‌های سرطانی‌شده می‌جنگد.

داروهای مخصوص ایمونوتراپی همچنین به سیستم ایمنی کمک می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را بهتر تشخیص دهد. این داروها با تحریک سیستم ایمنی نسبت‌به سلول‌های سرطانی، به حذف سریع‌تر این سلول‌ها کمک می‌کنند.

هورمون‌درمانی

سلول‌های سرطان پروستات از هورمون تستوسترون تغذیه می‌کنند و با کمک این هورمون رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند. در هورمون‌درمانی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود تا هورمون تستوسترون به سلول‌های سرطانی نرسد.

در بعضی موارد از داروهایی استفاد می‌شود که تولید هورمون تستوسترون را در بدن متوقف می‌کنند، در روش دیگر با کمک بعضی داروهای خاص، مسیر رسیدن تستوسترون به سلول‌های سرطانی مسدود می‌شود. همچنین ممکن است برای کاهش سطح تستوسترون بدن، پزشک بیضه‌ها را با جراحی بردارد.

باورهای غلط درباره سرطان پروستات

سرطان پروستات فقط در سالمندان دیده می‌شود!

هرچند سرطان پروستات اغلب در سنین بالای ۵۰ سالگی تشخیص داده می‌شود؛ اما عوامل مختلفی می‌توانند بر بدن تأثیر بگذارند و منجربه بروز سرطان پروستات شوند. سابقه‌ی خانوادگی، سبک زندگی و وضعیت سلامت عمومی افراد از جمله مواردی هستند که ممکن است سبب بروز سرطان پروستات در میان‌سالی یا جوانی شوند.

عدم مشکل در معاینه‌ی بالینی به معنی نبود سرطان است!

سرطان پروستات در بسیاری از مواقع هیچ علامت ظاهری ندارد و تنها از طریق آزمایش‌های غربالگری تشخیص داده می‌شود. به‌طورکلی توصیه می‌شود از پنجاه سالگی آزمایش‌های غربالگری سرطان پروستات را به‌طور دوره‌ای انجام دهید. همچنین علائم سرطان پروستات را جدی بگیرید و درصورت مشاهده‌ی هرکدام از آن‌ها با پزشک مشورت کنید.

رابطه جنسی زیاد و خودارضایی باعث سرطان پروستات میشود!

تاکنون مطالعات زیادی بر ارتباط بین سرطان پروستات و تعداد دفعات انزال مردان انجام شده‌اند؛ یکی از جامع‌ترین مطالعات در این زمینه نشان داده است که مردانی که هر ماه حدوداً بیست‌و‌یک بار انزال داشته‌اند کمتر از دیگران به سرطان پروستات دچار شده‌اند.^[۶]

راههای جلوگیری از سرطان پروستات

رعایت بعضی موارد می‌تواند در پیشگیری از سرطان پروستات مؤثر باشد:

رژیم غذایی سالم

میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات کامل را در رژیم غذایی روزانه‌ی خود مصرف کنید. رژیم غذایی شما باید شامل تمام گروه‌های غذایی بوده و متعادل باشد. بهتر است از موادی استفاده کنید که تمام ویتامین‌ها و ترکیبات مورد نیاز بدن را تأمین می‌کنند.

ورزش و فعالیت بدنی

ورزش منظم نه‌تنها سلامت عمومی بدن را بهبود می‌بخشد؛ بلکه در پیشگیری از انواع سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات نیز مؤثر است. بهتر است در هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی داشته باشید. البته اگر تاکنون ورزش نمی‌کرده‌اید فعالیت بدنی را به یک‌باره و سنگین شروع نکنید. از ورزش‌های سبک‌تر شروع کنید و رفته‌رفته زمان بیشتری را به ورزش کردن اختصاص دهید.

تناسب اندام و وزن متعادل

شاخص توده‌ی بدنی (BMI) یکی از بهترین معیارها برای سنجش تناسب قد و وزن است. اگر BMI شما در محدوده‌ی مناسب (سبز) است این وضعیت را حفظ کنید و اگر به اضافه‌وزن یا چاقی مفرط دچار هستید سعی کنید با رژیم غذایی مناسب و ورزش شاخص توده بدنی خود را به محدوده‌ی سالم نزدیک کنید.

کلام آخر دکترساینا

همان‌طورکه گفتیم علائم سرطان پروستات اغلب در مراحل اولیه‌ی بیماری خود را نشان نمی‌دهند؛ بنابراین چنانچه بالای ۵۰ سال هستید یا هر یک از عوامل خطر ابتلا به این بیماری را (نظیر وزن بالا، سابقه‌ی خانوادگی و …) دارید، با پزشک متخصص درباره‌ی زمان مناسب و نحوه‌ی انجام آزمایش‌های غربالگری مشورت کنید. با بررسی‌های منظم می‌توانید این بیماری را به‌موقع شناسایی کنید. سرطان پروستات چنانچه در مراحل اولیه تشخیص داده شود، اغلب قابل درمان است.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری