از علائم نارسایی کلیه چه می‌دانید؟ | علت و روش‌های درمان

نارسایی کلیه یک وضعیت خطرناک است که می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن رخ دهد. در این مقاله به بررسی علائم نارسایی کلیه، علل بروز و راه‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.

نارسایی کلیه چیست؟

کلیه‌ها اندام‌هایی لوبیایی شکل‌اند که در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. وظیفه‌ی کلیه‌ها دفع سموم از بدن است. کلیه‌ها از طریق دفع ادرار از مثانه، مواد زائد را از بدن دفع کرده و به تنظیم مایعات و الکترولیت‌های بدن کمک می‌کنند.

نارسایی کلیه زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها نتوانند سموم را به‌خوبی از بدن دفع کنند. نارسایی کلیه ممکن است حاد یا مزمن باشد. عوامل زیادی مانند کم‌آبی، جریان خون ناکافی به کلیه‌ها، آسیب به کلیه‌ها، مصرف برخی داروها یا قرار گرفتن در معرض سموم در بروز نارسایی کلیه نقش دارند.

انواع نارسایی کلیه

نارسایی کلیه به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‎شود که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم:

نارسایی حاد کلیه

نارسایی حاد کلیه همان‌طورکه از نامش مشخص است به‌صورت ناگهانی و معمولاً در عرض چند ساعت تا چند روز بروز پیدا می‌کند. نارسایی حاد کلیه معمولاً به دنبال عواملی مثل ضربه به کلیه، انسداد مانند سنگ کلیه، کاهش جریان خون به کلیه و فشارخون بالا رخ می‌دهد.

نارسایی مزمن کلیه

بیماری مزمن کلیه معمولاً به‌صورت تدریجی و در مدت زمان طولانی رخ می‌دهد و در صورت عدم درمان باعث آسیب دائمی کلیوی و مرگ بیمار می‌شود.

علائم نارسایی کلیه

بیماری‌های کلیه در مراحل اولیه‌ اغلب بدون علائم‌اند یا علائم کمی دارند. شناخت علائم بیماری به تشخیص به‌موقع بیماری و پیشگیری از عوارض کمک می‌کند. علائم مشکلات کلیه عبارت‌اند از:

• خستگی مفرط
• احساس گیجی یا اختلال در تمرکز
• استفراغ و ناراحتی گوارشی
• تورم به‌ویژه در دست و مچ پاها
• نیاز مکرر به دفع ادرار
• گرفتگی و اسپاسم عضلانی
• خشکی پوست و خارش پوست
• کاهش اشتها
• احساس طعم فلز در دهان

درصورت مشاهده‌ی علائم نارسایی کلیه، در اسرع وقت با یک پزشک متخصص ارولوژی مشورت کنید.

علل بروز نارسایی کلیوی

در اغلب موارد نارسایی کلیوی ناشی از سایر مشکلاتی است که باعث آسیب دائمی به کلیه می‌شوند. نارسایی کلیه آخرین مرحله‌ی بیماری کلیوی مزمن است و زمانی رخ می‌دهد که کلیه عملکرد طبیعی خود را از دست داده است.

دیابت و فشارخون بالا شایع‌ترین علل بروز نارسایی کلیوی هستند، بنابراین چکاپ‌های منظم افراد مبتلا به دیابت و فشارخون بالا برای پیشگیری از عوارض کلیوی بسیار ضروری است و نباید نادیده گرفته شود.

سایر علل

سایر علل بروز نارسایی کلیوی عبارت‌اند از:

• ابتلا به بیماری خودایمنی مانند لوپوس
• بیماری ژنتیکی مانند کلیه پلی کیستیک
• سندرم نفروتیک
• مشکلات دستگاه ادراری
• عفونت
• مسمومیت با فلزات سنگین
• سوء‌مصرف مواد مخدر و الکل
• گلومرولونفریت (التهاب در عروق کوچک کلیه)
• ایجاد لخته در کلیه یا بافت اطراف آن
• التهاب عروق خونی (واسکولیت)
• شیمی‌درمانی
• مصرف خودسرانه‌ی برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
• دیابت کنترل‌نشده

نارسایی کلیه در مراحل ابتدایی علائم خفیفی دارد که نباید به آن‌ها بی‌توجهی کرد.

عوارض و خطرات نارسایی حاد کلیه

نارسایی حاد کلیه با خطرات و عوارض جدی همراه است که ممکن است تهدیدکننده‌ی زندگی بیمار باشد. برخی از خطرات و عوارض نارسایی حاد کلیه عبارت‌اند از:

• تجمع مایعات در بدن: نارسایی حاد کلیه می‌تواند باعث تجمع مایعات در بدن شود. درصورتی‌که مایعات در ریه تجمع پیدا کنند باعث تنگی نفس در بیمار می‌شوند.
• درد قفسه سینه: درصورتی‌که التهاب در سطح لایه پوششی قلب ایجاد شود باعث درد قفسه سینه می‌شود.
• اسیدوز متابولیک (اسیدی شدن خون): درصورتی‌که خون به علت نارسایی حاد کلیه دچار تجمع بیش‌ازحد اسید شود باعث علائمی مانند تهوع، استفراغ، خواب‌آلودگی و تنگی نفس می‌شود.
• ضعف عضلانی: در نارسایی حاد کلیوی تعادل مایعات و الکترولیت‌ها بر هم می‌خورد که علاوه بر ضعف عضلانی باعث اختلال در ریتم قلب نیز می‌شود.
• آسیب دائمی کلیوی: گاهی نارسایی حاد کلیوی می‌تواند باعث آسیب دائمی به کلیه شود. در این شرایط نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه است.
• مرگ: نارسایی حاد کلیوی درصورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند باعث از دست رفتن عملکرد کلیه و در نهایت مرگ بیمار شود.

روش های تشخیصی

روش‌های مختلفی برای تشخیص نارسایی کلیه وجود دارد. برخی از رایج‌ترین روش‌‎های تشخیص عبارت‌اند از:

• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار یک روش متداول برای بررسی عملکرد کلیه‌هاست. در این آزمایش دفع احتمالی پروتئین یا قند در ادرار مشخص می‌شود. همچنین از نظر وجود گلبول قرمز و سفید و باکتری نیز بررسی می‌شود.
• اندازه‌گیری حجم ادرار: اندازه‌گیری کل حجم ادرار یکی از روش‌های آسان برای کمک به تشخیص نارسایی کلیه است. کاهش حجم ادرار نشان‌دهنده‌ی وجود انسداد یا مشکلی در مسیر خروج ادرار است که ممکن است ناشی از بیماری و آسیب واردشده به کلیه باشد.
• آزمایش خون: در آزمایش خون سطوح اوره و کراتینین اندازه‌گیری می‌شود. بالا رفتن ناگهانی سطح اوره و کراتینین نشان‎دهنده‌ی آسیب حاد کلیوی است.
• تصویربرداری: با استفاده از سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی از کلیه و مجاری ادراری تصاویری تهیه می‌شود و از نظر انسداد یا سایر مشکلات توسط متخصص بررسی می‌شود.
• نمونه‌برداری یا بیوپسی از کلیه: که وجود بافت غیرطبیعی، رسوب یا میکروب در آن بررسی می‌شود.

درمان نارسایی کلیه

درمان‌های مختلفی برای نارسایی کلیه وجود دارد که با توجه به علت نارسایی کلیه انتخاب می‌شوند.

دیالیز

یکی از روش‌های درمان علامتی نارسایی کلیه استفاده از دیالیز است. در این روش خون با کمک دستگاه دیالیز از سموم پاک می‌شود. درکنار دیالیز اغلب پیروی از یک رژیم غذایی کم‌پتاسیم و کم‌نمک نیز توصیه می‌شود.

پیوند کلیه

همان‌طورکه اشاره کردیم دیالیز یک روش موقت فیلتر کردن مواد زائد است و در نهایت بیمار نیاز به جراحی پیوند کلیه دارد. اغلب بیماران مدت زمان طولانی در انتظار یافتن کلیه مناسب می‌مانند. پس زدن بافت پیوندی یکی از مشکلات رایج پیوند کلیه است. برای جلوگیری از این اتفاق، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی تجویز می‌شود.

سبک زندگی سالم برای درمان نارسایی کلیه

کلیه‌ها اندام‌هایی حیاتی در بدن‌اند که تنها یکی از وظایف آن‌ها دفع مواد زائد و تنظیم مایعات بدن است. بنابراین حفظ سلامت کلیه برای سلامت عمومی و کیفیت زندگی بسیار مهم است. برخی از تغییرات در سبک زندگی تضمین‌کننده‌ی سلامت کلیه‌ها است.

• انجام فعالیت منظم بدنی: ورزش و فعالیت بدنی خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی را کاهش می‌دهد. همچنین فشار خون بالا که یکی از علل مهم بروز نارسایی کلیه است با انجام ورزش منظم بهبود پیدا می‌کند.
• کنترل قندخون: ابتلا به دیابت و افزایش قند خون می‌تواند منجربه آسیب به کلیه‌ها شود. هنگامی‌که سلول‌های بدن نمی‌توانند از قند استفاده کنند، کلیه‌ها فشار بیشتری را برای دفع قند اضافی از طریق ادرار متحمل می‌شوند. بنابراین کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت بسیار حائز اهمیت است.
• پیروی از رژیم غذایی سالم و کنترل وزن: اضافه‌وزن و چاقی مفرط خطر آسیب کلیوی و نارسایی کلیه را افزایش می‌دهد. مصرف نمک، غذاهای فرآوری‌شده و گوشت قرمز باید در رژیم غذایی بیماران کلیوی محدود شود.

تغذیه‌ی سلام، فعالیت بدنی منظم، وزن مناسب و کنترل سطح قند خون به پیشگیری از بیماری‌های کلیه کمک می‌کنند.

تغذیه بیماران

اگرچه تغذیه نقش بسیار مهمی در کنترل نارسایی کلیوی دارد؛ اما رژیم غذایی خاصی برای این بیماری وجود ندارد؛ توصیه‌ها بستگی به شدت و مرحله‌ی بیماری و وضع عمومی بیمار دارند. برخی توصیه‌ها عبارت‌اند از:

• محدود کردن میزان دریافت سدیم و پتاسیم: (کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم سدیم در روز)
• محدود کردن دریافت فسفر: براساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ میزان دریافت فسفر بایدکمتر از ۱۰۰۰ میلی‌گرم حفظ شود.^[۱]
• کنترل میزان پروتئین مصرفی: پروتئین در بیماران کلیوی براساس شرایط بیمار و زیر نظر متخصص تغذیه باید تنظیم ‌شود.

پیشگیری از نارسایی کلیه

همان‌طورکه اشاره کردیم نارسایی کلیه عوارض بسیار جدی بر سلامت و کیفیت زندگی بیمار دارد. بنابراین پیشگیری از این بیماری اهمیت زیادی دارد و با برخی اقدامات زیر می‌توان از بیماری‌های کلیه جلوگیری کرد.

• پیروی از سبک زندگی سالم
• عدم مصرف خودسرانه‌ی داروها
• مدیریت بیماری دیابت و فشار خون بالا
• انجام چکاپ‌های دوره‌ای منظم
• در صورت مصرف داروهای بدون نسخه، دستورالعمل درج‌شده بر روی دارو را مطالعه کنید و طبق همان دارو را مصرف کنید.

مصرف بیش‌ازحد داروها به‌ویژه آسپیرین یا مسکن‌ها باعث آسیب کلیوی می‌شود. از مصرف خودسرانه داروها بپرهیزید.

کلام آخر دکترساینا

علائم نارسایی کلیه بسته به مرحله‌ی بیماری و شدت آن متفاوت است. بیماری مزمن کلیه در مراحل ابتدایی علائم شدیدی ندارد. با انجام چکاپ‌های سالانه می‌توانید از سلامت کلیه‌های خود اطمینان حاصل کنید. همچنین علائم نارسایی کلیه مزمن را بشناسید و درصورت مشاهده‌ی علائمی مانند خستگی، ورم مچ‌ها، تکرر ادرار، خشکی پوست و … حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.

سؤالات متداول

همراهان مجله سلامت دکترساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سؤالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.   

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری