رژیم غذایی سنگ کلیه، در بروز و پیشگیری از آن نقش مهمی دارد. به‌خصوص اگر سابقه‌ی سنگ‌های کلیوی دارید، باید بدانید که برخی عادت‌های غذایی می‌توانند احتمال تشکیل مجدد سنگ را افزایش دهند. ازسوی‌دیگر، با رعایت برخی نکات تغذیه‌ای می‌توانید از تشکیل مجدد سنگ پیشگیری کنید. در این مقاله به بررسی غذاهای مفید و مضر برای انواع سنگ کلیه می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
آیا نوع سنگ کلیه در انتخاب رژیم غذایی تاثیر دارد؟
سنگ کلیه از تجمع کریستال‌ها و رسوبات موجود در ادرار حاصل میشود. ترکیبات تشکیل‌دهنده‌ی سنگ‌های کلیه متفاوت هستند و سنگ‌های کلیه براساس مواد تشکیل‌دهنده‌ی‌شان دسته‌بندی می‌شوند.
افراد بسته به نوع سنگ کلیه ممنوعیت‌ها و بایدها و نبایدهای غذایی متفاوتی دارند:
سنگ کلیه در اثر رسوب مواد معدنی ناشی از متابولیسم مواد غذایی در کلیه یا مجاری ادراری تشکیل میشود.
ممنوعیت های غذایی سنگ کلیه اگزالات کلسیم
سنگ کلیه‌ی اگزالات کلسیم شایع‌ترین نوع سنگ کلیه است. اگزالات ترکیبی است که در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد؛ زمانی‌که کلسیم و اگزالات در مایع ادرار در مجاورت یکدیگر قرار می‌گیرند به همدیگر می‌چسبند و تشکیل سنگ می‌دهند.
در مصرف غذاهای حاوی اگزالات احتیاط کنید
کاهش میزان مصرف غذاهای غنی از اگزالات می‌تواند یکی از بهترین روش‌های پیشگیری و بهبود سنگ کلیه اگزالات کلسیم باشد:
- اسفناج
- ریواس
- بادام و بادام‌زمینی
- سیب‌زمینی با پوست پخته‌شده
- چغندر
- پودر کاکائو
- بامیه
- غلات سبوس‌دار و غلات گندم خردشده
- سیب‌زمینی سرخ‌کرده
- تمشک
کلسیم و اگزالات را همزمان مصرف کنید
برخلاف تصور عموم، مصرف غذاهای حاوی کلسیم در کنار غذاهای حاوی اگزالات، احتمال تشکیل سنگ کلیه را کم می‌کند. بنابراین برای پیشگیری از سنگ کلیه می‌توانید غذاهای حاوی اگزالات را همراه با لبنیات مصرف کنید.
مصرف نمک را کم کنید
نمک خوراکی حاوی سدیم است؛ ازدیاد سدیم در کلیه و سیستم ادراری باعث میشود میزان دفع کلسیم در ادرار نیز افزایش پیدا کند. افزایش دفع کلسیم می‌تواند منجربه تشکیل سنگ شود.
میزان مصرف پروتئین‌های حیوانی را محدود کنید
تمامی انواع پروتئین‌های حیوانی از جمله تخم‌مرغ، گوشت قرمز، مرغ و ماهی احتمال بروز سنگ‌های کلیه را افزایش می‌دهند.
در مصرف ویتامین سی زیاده‌روی نکنید
مصرف بیش‌ازحد ویتامین ث باعث افزایش اگزالات موجود در ادرار میشود. بزرگسالان نباید روزانه بیشتر از ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین سی مصرف کنند.
به‌طورکلی رژیم غذایی در افراد مستعد سنگ کلیه اهمیت بالایی دارد؛ پیشنهاد می‌کنیم با پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری (ارولوژی) مشورت کنید.
ممنوعیت های غذایی سنگ های کلسیم فسفات
این نوع سنگ کلیه از به‌هم چسبیدن کلسیم و فسفات معدنی در ادرار تشکیل میشود. برای پرهیز از تشکیل چنین سنگ‌هایی می‌توانید نکات زیر را رعایت کنید:
در مصرف پروتئین حیوانی اعتدال را رعایت کنید
غذاهایی مانند دل و جگر، لبنیات، تخم‌مرغ و غذاهای دریایی پروتئین زیادی دارند و سوءمصرف آن‌ها می‌تواند در افرادی که مستعد سنگ کلیه کلسیم فسفات هستند خطرناک باشد.
از مصرف مواد غذایی که ادرار را قلیایی می‌کنند دوری کنید
انواع آب‌میوه‌ها، آب سبزی‌ها، شیره و شهد بر pH ادرار اثر گذاشته و با قلیایی کردن ادرار احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.
مصرف غذاهای فرآوری‌شده ممنوع!
فسفر یکی از رایج‌ترین ترکیبات موجود در مواد نگهدارنده است. انواع غذاهای فست‌فود، غذاهای کنسروشده و یخ‌زده و بسیاری از موادغذایی رایج حاوی مواد نگدارنده هستند. بهتر است هنگام خرید مایحتاج روزانه تا جای ممکن از مواد غذایی حاوی نگهدارنده‌های حاوی فسفر پرهیز کنید.
مصرف سدیم (نمک) را محدود کنید
رژیم غذایی ایرانی‌ها از پرنمک‌ترین رژیم‌های غذایی در دنیاست. بهتر است کم‌کم مصرف نمک خود را کاهش دهید و تا جای ممکن به غذاها نمک اضافه نکنید.
کاهش نمک، حذف غذاهای فرآوری‌شده و اعتدال در مصرف گوشت در رژیم غذایی سنگ کلیه مهم است.
ممنوعیت های غذایی افراد مبتلا به سنگ کلیه اسید اوریک
افرادی که ادرار اسیدی‌تری دارند اغلب به این نوع از سنگ کلیه دچار می‌شوند. اسید اوریک ماده‌ای است که به دنبال هضم برخی از مواد غذایی و شیمیایی تولید میشود.
افرادی که مستعد سنگ‌های کلیه از جنس اسید اوریک هستند، بهتر است موارد زیر را در رژیم غذایی خود رعایت کنند:
در مصرف پروتئین‌های حیوانی زیاده‌روی نکنید
مصرف بیش‌ازحد گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ و غذاهای دریایی باعث میشود هم بدن مقادیر بیشتری اوریک اسید تولید کند و هم اینکه سیترات موجود در بدن را کاهش می‌دهند. سیترات ترکیبی است که به پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند.
برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه می‌توانید از حبوبات (خصوصاً لوبیا و عدس)، سویا، توفو و آجیل (مانند بادام، گردو و بادام‌زمینی) به منظور تأمین پروتئین مورد نیاز خود استفاده کنید.
از مصرف نوشیدنی‌های پرشکر بپرهیزید
نوشیدنی‌هایی مانند لیموناد و آب‌میوه‌ها حاوی مقادیر زیادی از سیترات هستند و به پیشگیری از سنگ کلیه کمک می‌کنند؛ ولی مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که با شکر یا شربت فروکتوز شیرین شده‌اند می‌توانند منجر به تشکیل سنگ کلیه شوند.
از مصرف نوشیدنی‌های الکلی اکیداً بپرهیزید
الکل نه‌تنها به کبد آسیب می‌رساند؛ بلکه میزان اسید اوریک خون را تا حد زیادی بالا می‌برد که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.
رژیم غذایی سنگ کلیه سیستین
سنگ کلیه سیستین عارضه‌ای ارثی است. سنگ سیستین زمانی تشکیل میشود که این ماده وارد ادرار شود. این نوع از سنگ کلیه اغلب بزرگ‌تر از انواع دیگر هستند.
هرچند سنگ سیستین مشکلی است که ریشه در ژنتیک افراد دارد؛ اما برخی از پرهیزات غذایی می‌توانند احتمال بروز آن را کاهش دهند:
به مقدار کافی آب بنوشید
نوشیدن آب به‌مقدارکافی از تشکیل سنگ‌های سیستینی در کلیه جلوگیری می‌کند.
از مصرف غذاهای اسیدی بپرهیزید
غذاهایی مانند پروتئین‌های حیوانی ادرار را اسیدی می‌کنند. اسیدی شدن ادرار احتمال تشکیل سنگ‌های سیستینی را تقویت می‌کند. به‌جای مصرف چنین ترکیباتی، از میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنید.
در مصرف نمک زیاده‌روی نکنید
درست مانند سنگ‌های اگزالات کلسیم و کلسیم فسفات، احتمال تشکیل این نوع سنگ نیز به دنبال رژیم غذایی پرنمک افزایش پیدا می‌کند.
نوشیدن آب فراوان در تمامی رژیم‌های غذایی سنگ کلیه اهمیت دارد.
نکات مهم جهت پیشگیری از سنگ کلیه
به‌طورکلی تغییر چند عادت روزمره می‌تواند تأثیر چشمگیری در احتمال بروز سنگ کلیه داشته باشد:
- آب بنوشید: نوشیدن آب یا هرنوع نوشیدنی دیگری (البته به‌جز نوشابه‌ها) باعث میشود ادرار رقیق شود. هرچه ادرار رقیق‌تر باشد احتمال تشکیل سنگ کلیه نیز کمتر است. بزرگسالان باید روزانه ۸ تا ۱۲ لیوان آب بنوشند.
- در مصرف غذاهای حاوی اگزالات زیاده‌روی نکنید: اسفناج، انواع توت‌ها، آلبالو و گیلاس، شکلات، سبوس گندم، چغندر، آجیل و چای حاوی اگزالات هستند. بهتر است این مواد غذایی را از رژیم غذایی خود حذف کنید یا مصرف آن‌ها را تا جای ممکن کاهش دهید.
- به‌مقدارکافی کلسیم غذایی مصرف کنید: کلسیم موجود در غذاها می‌تواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند. شما می‌توانید سه بار در روز همراه با غذاهای دیگر از فرآورده‌های لبنی استفاده کنید.
- از سوءمصرف مکمل‌های کلسیم پرهیز کنید: اگر مستعد سنگ کلیه هستید حتماً در مورد مصرف قرص‌های مکمل حاوی کلسیم با پزشک خود مشورت کنید. برخلاف کلسیم غذایی، قرص‌های کلسیم احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.
- در مصرف پروتئین تعادل داشته باشید: سوءمصرف پروتئین‌های حیوانی می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.
- نمک مصرفی خود را تا‌جای‌ممکن کاهش دهید: داشتن رژیم غذایی پرنمک علاوه‌بر اینکه سبب افزایش فشار خون میشود میزان کلسیم موجود در ادرار را نیز افزایش می‌دهد و از عوامل خطر بروز سنگ کلیه است.
- در مصرف مکمل‌های ویتامین سی زیاده‌روی نکنید: ویتامین ث از جمله ویتامین‌های محلول در آب است و اگر بیشتر از حد نیاز بدن مصرف شود از کلیه‌ها دفع میشود. در شرایطی که ویتامین سی به‌طور مداوم بیشتر از حد لازم مصرف شود به کلیه‌ها فشار مضاعف وارد می‌کند و احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. بزرگسالان روزانه باید ۴۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم ویتامین سی مصرف کنند.[۱]
کلام آخر دکتر ساینا
با رعایت رژیم غذایی سنگ کلیه می‌توانید تا حد زیادی از بروز آن پیشگیری کنید. دقت داشته باشید که سنگ‌های کلیوی انواع مختلفی دارند و رژیم غذایی سنگ کلیه بسته به نوع سنگ کمی متفاوت است. نوشیدن آب را فراموش نکنید و روزانه بین ۸ تا ۱۲ لیوان آب بنوشید. اگر سابقه‌ی سنگ کلیه دارید درباره‌ی رژیم خود با پزشک متخصص اورولوژی مشورت کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص اورولوژی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص اورولوژی ارتباط آنلاین با متخصص اورولوژیسؤالات متداول
رژیم غذایی نامناسب قطعاً در تشکیل سنگ کلیه مؤثر است. مواردی مانند رژیم غذایی پرنمک، مصرف نکردن مواد غذایی حاوی کلسیم، سوءمصرف قرص‌های مکمل و … همگی خطر بروز سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.
مطالعات نشان داده‌اند که سوءمصرف مکمل‌های کلسیم در احتمال بروز سنگ کلیه نقش دارد؛ ولی زمان مصرف قرص‌های مکمل کلسیم مهمترین عامل در احتمال تشکیل سنگ کلیه است.
بهترین زمان مصرف مکمل‌های کلسیم، همراه با غذا است. در افرادی که مکمل کلسیم را با شکم خالی مصرف می‌کنند احتمال تشکیل سنگ کلیه افزایش پیدا می‌کند.[۲]
خیر؛ پنیر یکی از بهترین منابع کلسیم است و مادامی که در مصرف آن تعادل را حفظ کنید خطری ندارد.
خیر! درحقیقت از آنجاییکه پروتئین‌های حیوانی یکی از عوامل خطر تشکیل سنگ کلیه هستند به افرادی که سابقه‌ی سنگ کلیه دارند یا مستعد تشکیل آن هستند توصیه میشود پروتئین خود را از گیاهان دریافت کنند.
بادام‌زمینی حاوی مقادیر بسیار زیاد اگزالات است که می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
[۱] Abdullah M, Jamil RT, Attia FN. Vitamin C (Ascorbic Acid) [Updated 2021 Jun 15]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499877/
[۲] Sorensen M. D. (2014). Calcium intake and urinary stone disease. Translational andrology and urology, ۳(۳), ۲۳۵–۲۴۰. https://doi.org/10.3978/j.issn.2223-4683.2014.06.05
سلام وقتتون بخیر
هم کلیه چپ وراستم سنگ به قطر ۳و۷ دارم درد زیاد دارم به متخصص اورولوژی مراجعه کردم بهم قطره سنکول و قرص روانیتکس داده الان هجده روزه میگذره هیچ تاثیری ندیدم
در کنار اینا خودم کاکل ذرت، عرق خارشتر، شربت سویز استفاده میکنم در ضمن روزانه دو تا چهار لیتر آب هم مصرف میکنم
لطفا راهنمایی کنید در صورت امکان
سلام وقت بخیر
در این باره لازمه با متخصص اورولوژی مشورت کنید و طبق دستورالعمل ایشون عمل کنید. آب زیاد بنوشید و داروها رو ادامه بدید شاید خودش دفع شد. در صورت لزوم اورلوژیست به شما توصیه به جراحی میکنه
سلام وقت بخیر من ۲۱ برج ۷ درد شدیدی در قسمت کلیه سمت چپم داشتم و مراجعه به دکتر عمومی و سی تی اسکن محوجه شدم سنگ به قطر هفت و نیم میل دارم الان دو ماه گذشته و دفع نشده ایا با ورزش و مصرف زیاد اب دفع میشه یا اینکه باید سنگ شکن کنم ؟
سلام وقت بخیر
درصورت ابتلا به سنگ کلیا مصرف زیاد مایعات و رعایت رژیم غذایی مناسب قطعا کمک‌کننده هست. با این حال قضاوت درباره اینکه لازمه سنگ جراحی بشه یا تا دفع کردن خودبخودی اون میتونید صبر کنید برعهده پزشک اورولوژیه. عوامل مختلفی مثل اندازه، محل و علائم سنگ در تصمیم‌گیری درمورد جراحی اثرگذاره.
لبنیات هم خیلی کم مصرف میکنم وقتی بخورم حس میکنم سریع کلیه طرف چپم دردمیگیره
سلام من کلیه سمت چپم سنگ ریزه داره چندروزه هردوطرفم درد گرفته خودم میگم شاید ب این خاطره که این اواخر هرروز گوشت مرغ مصرف کردم آیا تاثیر داره این قضیه؟
سلام نوشیدن روزانه ی قهوه برای کسانی که سنگ کلیه دارن مضر هست یا خیر؟
سلام. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف قهوه می‌تونه از سنگ کلیه جلوگیری کنه. اما این پژوهش‌ها محدودند و مصرف قهوه به عنوان درمان توصیه نمیشه؛ اما ضرری هم گزارش نشده.
سلام خسته نباشید من طبق تشخیص دکترم سنگ ۴میلی دارم و روزی ۴ساعت درد شدید دارم به نظرتون چکار کنم درد کمتری بکشم واقعا نمیشه تحمل کنی
میتونید مسکن به صورت قرص یا شیاف مصرف کنید. یک‌سری قرص‌های گیاهی برای کمک به دفع سنگ کلیه هم هست، مثل لیتورکس که میتونید از داروخانه‌ها تهیه کنید. اگر تب یا لرز داشتید حتماً سریع به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر دردتون با مصرف مسکن هم بهتر نشد به اورژانس مراجعه کنید.
درود بر شما.من شیاف زدم خیلی جواب میده شما هم استفاده کن
با سلام و سپاس
آیا نوشیدن آب جوشیده سرد شده به جای آب لوله کشی شهری در کاهش سنگ سازی کلیه موثر است؟
سلام وقت شما بخیر کسانی که کلیه شون سنگ سازه روزه رفتن مجازه؟
عدم نوشیدن آب برای ساعت‌های طولانی می‌تونه به کلیه‌ها فشار مضاعف وارد کنه؛ اما روزه گرفتن یا نگرفتن بستگی به وضعیت سلامت کلیه شما داره. پزشک با بررسی پرونده‌ی شما بهتر می‌تونه در این زمینه راهنمایی‌تون کنه. اگر نیاز به مشاوره دارید، میتونید از پزشکان متخصص ارولوژی دکترساینا کمک بگیرید.