چرخه قاعدگی را بهتر بشناسید | نحوه محاسبه سیکل قاعدگی

چرخه یا سیکل قاعدگی به مجموعه تغییراتی اطلاق می‌شود که بدن زنان در طول حدوداً یک ماه دستخوش آن می‌شود. با شناخت چرخه قاعدگی می‌توان تاحدخوبی از وضعیت سلامت دستگاه تناسلی مطلع شد. همچنین شناخت چرخه قاعدگی برای اقدام به بارداری یا پیشگیری از آن اهمیت بسیار دارد.

در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا سیکل قاعدگی و تغییراتی که را که بدن زنان در این دوره تجربه می‌کند بررسی می‌کنیم و نحوه محاسبه چرخه قاعدگی و پنجره بارداری را توضیح می‌دهیم.

چرخه قاعدگی چیست؟

چرخه قاعدگی مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی است که هر ماه در بدن خانم‌ها اتفاق می‌افتد. این تغییرات بدن را برای بارداری آماده می‌کنند. سیکل قاعدگی از مراحل مختلفی تشکیل شده است که اولین مرحلة آن پریود است.

در هر سیکل قاعدگی معمولاً یک تخمک از یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌شود. درصورتی‌که تخمکِ آزادشده بارور نشود، لایة داخلی رحم نازک می‌شود و فرو می‌ریزد. این ریزش به‌همراه دفع خون از واژن است که به آن قاعدگی یا پریود گفته می‌‌شود.

مراحل سیکل قاعدگی

در ادامه با مراحل چرخه ۲۸ روزه قاعدگی بیشتر آشنا خواهید شد:

مرحله قاعدگی

مرحله قاعدگی یا دوره پریود اولین مرحله از چرخه قاعدگی است. زمانی که تخمک بارور نشود، سطح هورمون استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد، پوشش داخلی رحم ریزش می‌کند و به همراه خون، مخاط و بافت از واژن خارج می‌شود و دوره قاعدگی آغاز می‌شود.

مرحله فولیکولار

این مرحله از روز اول دوره قاعدگی شروع می‌شود و تا زمان تخمک‌گذاری ادامه دارد (شروع این مرحله با مرحله پریود هم‌پوشانی دارد.)

در این مرحله از چرخه قاعدگی، هیپوتالاموس به هیپوفیز سیگنالی جهت ترشح هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) ارسال می‌کند. این هورمون تخمدان را تحریک می‌کند و بین ۵ تا ۲۰ فولیکول تولید می‌شود. درون هر فولیکول یک تخمک نابالغ وجود دارد.

از بین تمام تخمک‌ها سالم‌ترین آن‌ها بالغ شده و سایر فولیکول‌ها در بدن باز جذب می‌شوند. فولیکول بالغ باعث افزایش هورمون استروژن می‌شود و پوشش داخلی رحم را ضخیم می‌کند. در این مرحله محیط مناسب و مغذی برای رشد جنین ایجاد می‌شود.

میانگین مرحله فولیکولار ۱۶ روز است؛ اما بسته به طول سیکلی قاعدگی می‌تواند ۱۱ تا ۲۷ روز باشد.^[i]

مرحله تخمک گذاری

به دنبال افزایش سطح استروژن در مرحله فولیکولار، غده هیپوفیز ترشح هورمون لوتئین ساز(LH) را تحریک می‌کند که در واقع شروع روند تخمک‌گذاری است. در این مرحله تخمک بالغ از تخمدان آزاد شده و از لوله‌های رحمی به سمت رحم حرکت می‌کند تا توسط اسپرم بارور شود.

در مرحله تخمک‌گذاری بیشترین شانس باروری وجود دارد.

مرحله لوتئال

این مرحله تریبا از روز ۱۵ تا ۲۸ سیکل ادامه دارد. تخمک بعد از آزاد شدن از تخمدان مسیر خودش را به سمت رحم ادامه می‌دهد. در این مرحله سطح هورمون پروژسترون برای کمک به آماده‌سازی لایه داخلی رحم برای باروری افزایش پیدا می‌کند.

اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود و در دیواره رحم لانه گزینی کند بارداری رخ می‌دهد. درصورتی‌که بارداری اتفاق نیفتد سطح هورمون استروژن و پروژسترون کاهش پیدا کرده، لایه داخلی رحم ریزش می‌کند و دوباره قاعدگی رخ می‌دهد و در واقع پریود نشانة شروع سیکل قاعدگی جدید است.

محاسبه سیکل قاعدگی

آگاهی در مورد طول سیکل قاعدگی و نحوه محاسبه آن برای هر خانمی ضرورت دارد. طول سیکل قاعدگی از اولین روز پریود (خونریزی) تا شروع پریود بعدی محاسبه می‌شود. برای مثال یک چرخه قاعدگی ۲۸ روزه یعنی ۲۸ روز طول می‌کشد تا چرخه یا سیکل قاعدگی جدید شروع شود.

• به‌طور معمول طول سیکل قاعدگی ۲۸ روز است؛ اما برخی از خانم‌ها ممکن است سیکل کوتاه‌تر یا طولانی‌تری داشته باشند. طول سیکل قاعدگی بین ۲۱ تا ۳۵ روز طبیعی در نظر گرفته می‌شود.

• برای محاسبه زمان تقریبی پریود کافی است در چند سیکل متوالی روز شروع پریود را در تقویم خود ثبت کنید. امروزه با استفاده از نرم افزارهای هوشمند یا پریود ترکر(period tracker) به‌راحتی می‌توانید از طول سیکل قاعدگی و زمان پریود تان مطلع شوید.

چرخه قاعدگی و تخمک‌گذاری

تخمک‌گذاری بخشی از چرخه قاعدگی است که در آن تخمک از تخمدان آزاد می‌شود. وقتی تخمکِ آزادشده توسط اسپرم بارور شود و در رحم لانه‌گزینی کند بارداری رخ می‌دهد. در غیراین‌صورت تخمک دفع می‌شود و لایة داخلی رحم ریزش می‌کند که نشان‌دهندة شروع پریود بعدی است.

آگاهی از زمان تخمک‌گذاری در اقدام به بارداری و پیشگیری از بارداری بسیار اهمیت دارد. آگاهی از تخمک‌گذاری به زوج‌ها کمک می‌کند تا بهترین زمان را برای رابطة جنسی انتخاب کنند؛ چرا که در این زمان بیشترین احتمال بارداری وجود دارد.

همچنین زمان تخمک‌گذاری برای کسانی که قصد فرزنددار شدن ندارند، هشداری است برای خودداری از رابطه جنسی یا استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری.

• در یک سیکل ۲۸ روزه، تخمک‌گذاری اغلب در روز ۱۴ سیکل اتفاق می‌افتد؛ اما توجه کنید که همة افراد طول سيكل قاعدگي یکسان ندارند بنابراین زمان تخمک‌گذاری از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

• به‌طور معمول تخمک‌گذاری ۴ روز قبل یا ۴ روز بعد از اواسط سیکل (میانه سیکل) رخ می‌دهد.

چرخه قاعدگی و بارداری

برای وقوع بارداری باید تخمک‌گذاری انجام شود: این یعنی بدون تخمک‌گذاری امکان بارداری وجود ندارد. تخمک‌گذاری معمولاً در اواسط سیکل قاعدگی است و با توجه به طول سیکل قاعدگی در هر خانمی متفاوت است.

تخمک بعد از آزاد شدن از تخمدان به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت زنده می‌ماند و مدت زمان زنده‌ماندن اسپرم حدود ۶ روز است.

دانستن مفهوم پنجره باروری برای اقدام به بارداری اهمیت دارد. ۵ روز قبل از تخمک‌گذاری و یک الی دو روز بعد از تخمک‌گذاری را محدوده پنجره باروری در نظر می‌گیرند که در آن بیشترین احتمال بارداری وجود دارد. برای یک بارداری موفق بهتر است که در زمان پنجره باروری رابطه جنسی داشته باشید.

کلام آخر دکترساینا

چرخه قاعدگی نشانه‌ای از وضعیت سلامت دستگاه تناسلی بدن زنان است. ازآنجایی‌که طول این چرخه در زنان مختلف ممکن است کمی تفاوت داشته باشد. دکتر ساینا به شما توصیه می‌کند با استفاده از اپلیکیشن‌های تقویم مخصوص پریود، محاسبه سیکل قاعدگی خود را انجام دهید و آن را زیر نظر داشته باشید.

هر نوع بی‌نظمی و اختلال در روند سیکل قاعدگی می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل یا عارضه‌ای خاص باشد؛ درصورت مشاهده تغییر در زمان‌بندی سیکل قاعدگی خود یا تغییر میزان خونریزی پریود با یک دکتر زنان مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.