فهرست آنچه می‌خوانید:
درباره
درختی است که در اراضی خیلی مرطوب و یا با مصرف آب فراوان رشد سریع خواهد داشت، به همین جهت اغلب برای خشک کردن باتلاقها و مبارزه با اراضی باتلاقی مالاریا خیز از آن استفاده می شود. تکثیر این درخت از طریق کاشت تخم آن صورت می گیرد. ابتدا تخم یا بذر را که خیلی کوچک و ظریف است در جعبه هایی که خاک آن نرم و خوب تهیه شده ، می کارند و پس از این نهالهای جوان ۶-۵ برگ دادند آنها را به گلدانهای سبدی یا بامبویی منتقل می کنند. در مناطق حاره انتقال به محل اصلی در فصل باران باید انجام گیرد و در مناطق معتدل ماههای آبان و آذر مناسب است. درخت اوکالیپتوس در برابر سرما مقاومت ندارد و اغلب ارقام آن اگر مدت طولانی در سرمای کمتر از صفر درجه بمانند صدمه می بینند. کما اینکه در شمال ایران تا به حال سرما به این درختان چندین بار صدمه زده است. اوکالیپتوس به شوری خاک نیز حساسیت دارد. این درخت بومی اقیانوسیه است و جنگلهای وسیعی از آن در استرالیا و تاسمانی می روید و از این مناطق به سایر نقاط عالم گسترش یافته است. در حال حاضر در هندوستان، مراکش و سایر کشورهای آفریقای شمالی جنگلهای وسیعی از اوکالیپتوس ایجاد شده است. در ایران کمتر از یک قرن است که وارد شده و در شمال و جنوب ایران کاشته شده است.
فواید
اوکالیپتوس، ضدعفونی کنندۀ مجاری تنفسی
اوکالیپتوس برای درمان بیماری های دستگاه تنفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه با اثر گذاری مستقیم بر روی سلول های نای، ترشح ها را افزایش می‌دهد و مخاط ها را از بین می‌برد. در نتیجه، اوکالیپتوس تأثیر ضد سرفه خواهد داشت، که از طریق اثر ضد عفونی کنندگی باز هم تقویت خواهد شد؛ علاوه بر اینها، اوکالیپتوس مانع از رشد باکتری ها و قارچ ها خواهد شد.
در نهایت، برگ های اوکالیپتوس ضد سرفه، خلط آور و ضد عفونی کننده هستند، ضمناً به درمان مشکلاتی نظیر برونشیت، گلودرد، سرفه، سرما خوردگی، گرفتگی بینی و… نیز کمک می‌کنند.
در موارد مشکلات نای، دردهای گلو و سرفه، اوکالیپتوس به شکل پودر، تنتور ( الکل یا اِتِر که از عناصر فعال مواد معدنی نباتی و حیوانی استخراج می‌شود) و شربت مورد مصرف قرار می‌گیرد. البته می‌توان آن را برای ماساژ سینه به عنوان مرحم، پماد یا عصاره استفاده کرد.
در موارد گرفتگی بینی یا سرماخوردگی، استنشاق اوکالیپتوس بسیار مؤثر است (جوشاندۀ برگ ها یا عصارۀ اوکالیپتوس). البته بخور از راه بینی نیز بسیار مفید خواهد بود.
دیگر خواص اوکالیپتوس
اوکالیپتوس به عنوان یک ضد عفونی کننده برای مقابله با عفونت های مجاری ادراری (التهاب مثانه، کولیباسیلوز و…) نیز مفید فایده است. همچنین التهابات مخاط معده ای و مخاط روده ای را هم بهبود می‌بخشد.
اوکالیپتوس خواص متعدد دیگری هم دارد:
مقابله با گرگرفتگی و تپش در زنان یائسه.
مقابله با رماتیسم.
مقابله با میگرن.
مقابله با خستگی های موقت.
به عنوان ضد عفونی کنندۀ زخم ها، سوختگی ها و کهیرهای پوستی.
در نهایت باید اضافه کرد که اوکالیپتوس خواص هیپوگلیسمیک (که قند خون را کاهش می‌دهد)هم دارد، این خاصیت که وابسته به وجود فلاونوئید است بر روی انسان آزمایش شده و به اثبات رسیده است.
اوکالیپتوس ضدعفونی کننده و حشره کش هم هست
اوکالیپتوس خواص ضدعفونی کنندگی دارد، به کمک این گیاه می‌توانید هوای محیط داخل را سالم کنید، به این ترتیب که چند برگ از آن را بجوشانید یا عصارۀ آن را در هوا انتشار دهید، یا حتی ساده تر می‌توانید این گیاه را داخل یک ظرف آب بگذارید و در محیط خانه قرار دهید.
با مالیدن اوکالیپتوس بر روی پوست، حشرات مزاحم از جمله پشه، نزدیک تان نمی‌آیند. با ماساژ اوکالیپتوس بر روی موها، شپش ها دور می‌شوند. مالیدن این گیاه بر روی موی حیوانات نیز، باعث دور شدن کک و دیگر انگل ها می‌گردد.
مضرات
اوکالیپتوس به کودکان زیر دو سال نباید داده شود و در مورد کودکان بزرگتر و اشخاص بزرگتر از ۶۵ سال با دم کردة رقیق آن شروع و به تدریج غلظت دم کرده را تا حد مجاز برسانید. اگر خانه شما با حشره Cock roache آلوده شده و نمی خواهید از حشره کش های شدید برای دفع آن استفاده کنید ممکن است تکه پارچه های کوچکی را با اسانس اوکالیپتوس آغشته کرده و در نقاط مختلف کابینتهای خود بگذارید
طرز استفاده
اوکالیپتوس برای درمان بیماری های دستگاه تنفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.اوکالیپتوس درختی بزرگ و اصالتاً استرالیایی است. برگ هایش سرشار از عصاره هایی هستند که به اشکال متفاوتی (دم کردنی، تنتور، محلول آشامیدنی، کپسول) برای درمان بسیاری از بیماری ها، به ویژه مشکلات تنفسی، مورد استفاده قرار می‌گیرند، البته خواص اوکالیپتوس به این موارد ختم نمی‌شود. چند دلیل منطقی برای استفاده از اوکالیپتوس برای تان ذکر می‌کنیم.
در هند: از اسانس برگهای اوکالیپتوس به عنوان ضدعفونی کننده در موارد عفونتهای مجاری تنفسی و برخی بیماریهای جلدی مصرف می شود. اگر به طور مساوی با روغن زیتون مخلوط شود، مرهم قرمز کننده پوست به دست می آید که آن را برای تسکین روماتیسم به روی مواضع می مالند. این مرهم را برای التیام سوختگی نیز مصرف می کنند. در مصرف داخلی به عنوان محرک و برای نرم کردن سینه و در موارد برونشیتهای مزمن و آسم مصرف می شود. از تنطور برگ خشک آن در موارد آسم و برونشیت مزمن و سل ریوی کاربرد دارد. از جوشاندة برگهای آن به عنوان حشره کش برای گریزانیدن و پراکنده کردن حشرات به کار می رود. ریشة آن مسهل است.
در چین و ژاپن اسانس برگ اوکالیپتوس به عنوان تب بر، کرم کش و آنتی بیوتیک مصرف می شود و در موارد معالجة انفلوآنزا تجویز می شود . اوکالیپتول موجود در اسانس آن به عنوان معرق، ضدعفونی کننده ، نرم کنندة سینه تجویز می شود . اسانس آن در استعمال خارجی به عنوان بی حس کننده ملایم موضعی و ضدعفونی کنده و در استعمال داخلی محرک و نرم کنندة سینه است. استعمال اسانس اوکالیپتوس برای برطرف کردن التهاب بینی و برای معالجة برونشیت مزمن و سل و آسم اثر بسیار مفید دارد. و به علاوه برای معالجة برخی ناراحتی های پوستی و به عنوان تب بر نیز تجویز می شود.
وجود اوکالیپتول در اسانس آن موجب تسهیل خروج اخلاط سینه و قطع سرفه است. قند را در ادرار مبتلایان به بیماری قند کم می کند. از نظر خاصیت میکرب کشی آن، اوکالیپتول در بیماری سل در مواردی که با تب همراه نیست برای اخراج اخلاط سینه مفید است و به علت قابض بودن برای بند آوردن خون در مورد خونروی ها به کار می رود و اسهال را نیز بند می آورد. در استعمال خارجی برای شست و شوی زخمها و حفره های چرکین مانند گوش و نظایر آن به کار می رود.
مصرف دارویی آن به اشکال مختلف جوشانده ، دم کرده، شربت که از برگ آن تهیه می شود، گرد برگ و در آخر به شکل کپسول از است.
برای دم کردة آن ۴۰-۲۰ گرم برگ اوکالیپتوس را در یک لیتر آب جوش دم کرده و پس از صاف کردن روزانه ۵-۴ فنجان می خورند.
به عنوان ضد زکام ۴-۲ گرم برگ را در ۱۰۰ گرم آب می جوشانند و می خورند . در استعمال خارج از دم کردة ۱۰ گرم برگ در ۱۰۰۰ گرم آب جوش به صورت بخور و یا ازمایع از آن برای شست و شو و پانسمان زخم استفاده می شود . جویدن برگ اوکالیپتوس برای رفع درد لثه و دندان مفید است.
توجه: مصرف زاید بر حد مجاز اوکالیپتوس و اوکالیپتول ایجاد ورم معده، روده و کلیه می کندو موجب دردسر ، پیدایش خون در ادرار و پایین آوردن فشار خون می شود و باید مصرف آن به مقدار مجاز و زیر نظر پزشک باشد و خیلی باید احتیاط کرد.
از تعدادی از گونه های اوکالیپتوس صمغی به نام کینو تهیه می شود. این صمغ دارای تانن فراوان است. صمغی که از گونه E.Camaldulensis گرفته می شود قرمز رنگ است و صمغی که از گونة E.globulus گرفته می شود آبی رنگ می باشد. صمغ کینو قابض و ضد باکتری است و از نظر خواص شباهت زیادی به کات هندی دارد و برای ناراحتی هایی که رفع آنها با کات هندی میسر است به طور ضعیفتر می توان از صمغ کینو اوکالیپتوس نیز استفاده نمود. خواص مشروح آنها در بخش صمغ کینو و کات هندی در این کتاب آمده است.
سایر بررسی ها و تحقیقات علمی که در مورد گیاه اوکالیپتوس در جهان به عمل آمده است.
اگر تا به حال از داروهایی نظیر Listerine (محلول شست و شوی دهان) و یا برای کاهش احتقاق و حساسیت از Vicks Vaporub و یا Dristan یا Sine-off استفاده کرده اید قطعاً با بوی معطر و خنک کنندة اوکالیپتوس آشنا شده اید. اوکالیپتوس سمبول استرالیا می باشد و از گیاهان مورد تأیید سازمان نظارت بر دارو و خوراک آمریکا (FDA) برای درمان سرماخودرگی و انفلوانزا است. ریشه های درخت اوکالیپتوس محتوی مقدار زیادی آب است و بومی های استرالیا در فصول خشکی شدید آن را برای رفع تشنگی می خورند و برای کاهش تب نیز از دم کردة برگهای آناستفاده می کنند. زمانی که حکومت انگلیس استرالیا را در سال ۱۷۸۰ به عنوان تبعیدگاه محکومین و مجرمین انتخاب و کلیه مجرمین را به محلی که در حاضر شهر سیدنی شده است، می فرستاد مدتها طول کشید تا مهاجران و تبعیدی ها به رمز پر آبی ریشه های اوکالیپتوس پی ببرند و عدة زیادی از آنها در کنار جنگلهای وسیع اوکالیپتوس به علت عدم اطلاع از این خاصیت ریشة اوکالیپتوس در هوای خشک آن دیار از تشنگی تلف شدند. اوا
یل سال ۱۸۴۰ کارکنان یک کشتی فرانسوی که در سیدنی پیاده شدند. مبتلا به نوعی بیماری با تب شدید گردیند ولی با تقلید از بومی ها همه آنها با خوردن دم کردة برگ اوکالیپتوس شفا یافتند و پس از مراجعت که خواص این داروی شفابخش را برای اروپایی ها تعریف کردند، برای این گیاه نام دم کردة ضد تب استرالیایی را انتخاب نمودند. در سال ۱۸۶۰ که بیماری تب نوبه (مالاریا) تمامی منطقة مدیترانه را فرا گرفته بود برگ اوکالیپتوس مؤثرترین دارو برای درمان این بیماری شناخته شد. تعدادی از پزشکان معتقد بودند که اوکالیپتوس درمان کنندة مالاریا می باشد ولی عده ای دیگر تردید داشتند و استدلال می کردند که اوکالیپتوس چنین اثری ندارد و حالا پس از سالها تجربه و تحقیق معلوم شده است که اوکالیپتوس باعث شد که بیماری خانمان برانداز مالاریا در مناطق وسیعی از ایتالیا و سیسیل و الجزایر بکلی ریشه کن شود. چرا؟ زیرا عامل انتقال مالاریا پشه ای است که در باتلاقها و مردابها زندگی می کند و اروپایی ها در اراضی باتلاقی و مردابهای منطقة مدیترانه اوکالیپتوس کاشتند و به تدریج با رشد این درختان ریشه های آنها بسرعت آب راکد این باتلاقها را جذب کرده و موجب زهکشی طبیعی و خشک شدن مردابها گردیده و در نتیجه از بین رفتن محیط زیست مناسب زندگی پشه مالاریا، پشه های ناقل عامل بیماری نابود و مالا بیماری مالاریا ریشه کن شده است.
در قرن نوزدهم از اسانس روغنی اوکالیپتوس به عنوان ضدعفونی کنندة مجاری ادرار در بیمارستانهای انگلستان استفاده می کردند و از طریق Catherter مجاری ادرار را ضدعفونی می نمودند، به این جهت به اسانس اوکالیپتوس Catheter oil می گفتند. همچنین در قرن نوزدهم در امریکا کارشناسان گیاه درمانی از روغن اسانس اوکالیپتوس برای ضدعفونی کردن زخمها استفاده کرده و بخور آن را برای برونشیت و آسم و سیاه سرفه توصیه می نمودند. کارشناسان فعلی و معاصر امریکا از اوکالیپتوس به عنوان ضدعفونی کنندة موضعی ، به صورت غرغره برای ضدعفونی گلو و به صورت بخور برای آرام کردن اسم و برونشیت و خناق و ناراحتی های بینی در اثر سرماخوردگی و انفلوانزا استفاده می کنند.
اسانس اوکالیپتوس دارای ماده شیمیایی است به نام اوکالیتول که بوی معطر مطبوع گیاه از آن ناشی می شود. اوکالیپتوس موجب شل کردن بلغم و اخراج آن با سرفه از سینه می باشد. طبق پژوهشهایی که دانشمندان روسی در مورد جانوران به عمل آورده اند نشان داده شده است که اوکالیپتوس ویروس انفلوانزا که عامل شدیدترین شکل گریپ می باشد می کشد و به علاوه اوکالیپتول تعدادی از باکتری ها را نیز معدوم می نماید و در نتیجه از حدوث برونشیتهای باکتریایی که معمولاً پس از گریپها ظاهر می شود، جلوگیری می نماید.
خاصیت ضد باکتری بودن اوکالیپتول برای ضدعفونی کردن و التیام زخمهای حاصل از بریدگی و خراشها نیز به کار می رود.
مقدار و طرز مصرف
برای تهیه بخور مشتی از برگای اوکالیپتوس را خرد کرده و بجوشانید و یا چند قطره از اسانس آن را در اب بریزید و استنشاق کنید.
در مورد زخمها و بریدگی ها پس از اینکه محل بریدگی با آب و صابون خوب شسته و تمیز شد، یک یا دو قطره اسانس روغنی اوکالیپتوس را در محل بریدگی بریزید و بمالید. برای تهیه حمام اوکالیپتوس مشتی برگ اوکالیپتوس را در پارچه ای ریخته و در وان پر از آب جوش بیندازید و با آن آب حمام کنید. برای تهیه دم کرده اوکالیپتوس در موراد سرماخودرگی و انفلوانزا ۲-۱ قاشق مرباخوری برگ خشک و خرد شدة اوکالیپتوس رادر یک پیمانه آب جوش بریزید که ده دقیقه خیس بخورد و ۲ پیمانه در روز بخورید. اگر از قطره اسانس اوکالیپتوس برای تهیه دم کرده استفاده می کنید ۲-۱ قطره بیشتر مصرف نکنید.
ترکیبات
از نظر ترکیبات شیمیایی مادة عامل و مهم دارویی اوکالیپتوس اسانس آن است که مقدار آن در برگهای E.globulus در حدود ۶ درصد است. در این اسانس در حدود ۷۰ درصد اوکالیپتول که سینئول و کاژه پوتول نیز گفته می شود وجود دارد [G.I.M.P] به علاوه در برگهای آن یک مادة تلخ و تانن یافت می شود. در برگهای اوکالیپتوس گونة E.globulus که درهندوستان روییده و مورد تجزیه قرار گرفته است در حدود ۲/۱-۹/۰ درصد اسانس وجود داشته که در این اسانس ۶۲ درصد سینئول، ۲۴ درصد پی نن، مقداری الکل و سسکی ترپن یافت می شود. [G.I.M.P]. صمغی که از گونة E.globulus گرفته می شود دارای خاصیت ضد باکتری است. اسانس اوکالیپتوس با روش تقطیر از برگهای انواع گونه های اوکالیپتوس گرفته می شود.
مهمترین ترکیب شیمیایی اوکالیپتوس که در طب مصرف دارویی دارد و مادة عامل اصلی آن است مادة اوکالیپتول است. این ماده یک نوع الکل است که در اسانس بعضی از گیاهان بخصوص در اسانس اوکالیپتوس ، هل، کافور، برگ بو، مورد، اکلیل الجبل، لاواند و برخی دیگر از گیاهان وجود دارد. اوکالیپتول مایعی است بی رنگ یا کمی زردرنگ که در ۱۷۶ درجه سانتی گراد جوش می آید و بوی کافور می دهد.