۱۲ روش برای درمان ورم پا در بارداری (ساق و مچ پا) + علل

بارداری سفری شگفت‌انگیز در دنیای زنانه است، سفری که با فراز و نشیب‌های متعددی همراه می‌شود. یکی از این فراز و نشیب‌ها، ورم پا در بارداری است که می‌تواند برای بسیاری از زنان ناخوشایند باشد. تصور کنید یک روز صبح از خواب بیدار شوید و به‌جای پاهای ظریف، پاهای متورم و انگشتانی که در کفش‌ها جا نمی‌شوند، ببینید یا حسی از سوزن سوزن شدن و درد در پاهایتان را تجربه کنید. اما نترسید! ورم پا در بارداری یک پدیده شایع است که در حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد از زنان باردار در سه ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد.

در متن پیش رو شما را با دلایل ورم پا در بارداری آشنا و راهکارهایی برای بهبود آن‌ها ارائه می‌کنیم. همچنین به شما خواهیم گفت که چه زمانی ورم پا در بارداری نگران‌کننده است و لازم است که به پزشک مراجعه کنید. 

علت تورم پا در بارداری 

ورم پا در بارداری عموماً در نیمه دوم بارداری و از ماه پنجم آغاز شده و با نزدیک شدن به زمان زایمان به‌تدریج بیشتر می‌شود؛ هرچند برخی افراد ممکن است از ابتدای بارداری این مشکل را تجربه کنند. البته ورم می‌تواند در بخش‌های مختلف پا مثل ساق‌ها یا حتی سایر نواحی بدن شما دیده شود؛ اما ورم در مچ پا به پایین مشهودتر است. در ادامه شما را با دلایل مختلف ورم پا در زمان‌های مختلف بارداری آشنا می‌کنیم.

سه‌ماهه اول

در آغاز بارداری سطح هورمون پروژسترون به‌سرعت بالا می‌رود؛ تغییر سطح این هورمون باعث تغییرات زیادی در آغاز بارداری می‌شود. یکی از آن‌ها کاهش سرعت هضم غذاست. به‌همین‌دلیل ممکن است پیش از رشد قابل‌توجه جنین، کمی نفخ در شکم و نیز تورم در پاها، صورت و دست‌ها را تجربه کنید. بااین‌حال، اگر تورم پا شدید بود یا با علائم دیگری نظیر خونریزی، سردرد یا سرگیجه همراهی داشت، لازم است که پزشک زنان یا ماما را در جریان قرار دهید.

سه‌ماهه دوم

با شروع سه‌ماهه دوم بارداری (حوالی هفته چهاردهم) تورم قابل‌توجه پاها آغاز می‌شود؛ به‌ویژه اگر هوا گرم باشد یا زیاد بایستید. حجم خون و مایعات در بدن در زمان بارداری حدود ۵۰‌درصد افزایش می‌یابد تا شرایط برای رشد جنین فراهم شود؛ این مسئله باعث تورم پاها می‌شود.

سه‌ماهه سوم

در سه‌ماهه سوم بارداری (هفته ۲۸) بیشتر از هر زمان دیگری ممکن است ورم پاها را تجربه کنید. ورم پا به‌تدریج و با نزدیک شدن به زمان زایمان بیشتر می‌شود؛ به‌حدی‌که ممکن است در اواخر بارداری احساس کنید انگشت‌های پایتان شبیه چند سوسیس کوچک شده‌اند! در این دوره بدن همچنان به بازجذب بیشتر مایعات و تولید خون ادامه می‌دهد؛ علاوه‌براین با سنگین‌تر شدن رحم، سرعت برگشت خون از پاها به قلب ممکن است کاهش یابد که مسئله خطرناکی نیست! مجموع این عوامل می‌تواند زمینه‌ساز تورم پاها در سه‌ماهه سوم بارداری شود. 

از دیگر عوامل احتمالی ورم پا در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آب‌وهوای گرم
• عدم تعادل رژیم غذایی
• مصرف کافئین
• عدم نوشیدن آب کافی
• ایستادن طولانی‌مدت

به گفته موسسه ملی سلامت انگلیس (NHS):

ورم جزئی در پا، مچ پا و انگشتان آن طبیعی است. این ورم اغلب در پایان روز و نزدیک به اواخر بارداری تشدید می‌شود. تورم تدریجی پا عموماً خطری برای شما و جنین ندارد، اما احتمالاً آزاردهنده است. افزایش ناگهانی ورم پا ممکن است علامتی از پره‌اکلامپسی باشد که نیاز به رسیدگی فوری دارد.

---

۱۲ راهکار برای درمان و کاهش ورم پا در بارداری

اگرچه ورم پا در بارداری طبیعی و غیرقابل‌پیشگیری است، اما راهکارهایی برای کاهش شدت آن  وجود دارد. در ادامه شما را با چند راهکار ساده برای کاهش ورم پای بارداری آشنا می‌کنیم. 

۱. کاهش مصرف سدیم

منبع اصلی دریافت سدیم، نمک است. یکی از ساده‌ترین کارها برای کاهش تورم پا در دوره بارداری، کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی است. سدیم بازجذب آب را افزایش می‌دهد و در نتیجه ورم پا را تشدید می‌کند. 

۲. کاهش مصرف کافئین

اگرچه مصرف مقداری کافئین در بارداری اشکالی ندارد، اما مصرف بیش‌ازحد آن برای جنین خوب نیست؛ علاوه‌بر این کافئین می‌تواند ورم پا را تشدید کند. به‌جای مصرف قهوه، بد نیست برخی دمنوش‌های طبیعی را امتحان کنید. 

۳. افزایش مصرف پتاسیم

پتاسیم کافی در بدن، برای حفظ تعادل مایعات ضروری است. اغلب مکمل‌های بارداری حاوی پتاسیم‌اند، بااین‌حال مصرف غذاهای غنی از پتاسیم نیز در بارداری اهمیت دارد. از جمله منابع طبیعی پتاسیم می‌توان به سیب زمینی با پوست، موز، اسفناج، لوبیا، ماست، چغندر، عدس و هویج اشاره کرد.

۴. افزایش نوشیدن آب

ممکن است در آغاز تعجب کنید که نوشیدن آب بیشتر به کاهش ورم پا کمک می‌کند؛ اما اگر بدنتان کم‌آب شود، مایعات بیشتری جذب می‌کند و در نتیجه تورم پاها افزایش می‌یابد. پس مصرف آب کافی را فراموش نکنید! روزی حداقل ده لیوان آب بنوشید. بد نیست همیشه یک قمقمه یا بطری آب همراهتان باشد تا نوشیدن آب کافی را فراموش نکنید!

اگر علاقه دارید تا بیشتر در این خصوص اطلاعات داشته باشید، می‌توانید مقاله “فواید نوشیدن آب برای بدن” را بخوانید.

۵. استراحت و بالا آوردن پاها

نشستن مداوم یا ایستادن طولانی‌مدت هیچ‌کدام برای بارداری مناسب نیست؛ در عوض خوب است چند دقیقه در روز بشینید و پاهایتان را به‌ویژه در پایان روز بالا بیاورید. این کار به کاهش تجمع مایع در پاها و کاهش ورم آن‌ها در طول روز کمک می‌کند. 

۶. لباس گشاد و راحت

پوشیدن لباس‌های تنگ به‌ویژه در اطراف کمر و پا می‌تواند جریان خون را مختل و ورم پاها را تشدید کند. درعوض خوب است که در دوره بارداری، لباس‌های گشاد و راحت را امتحان کنید. 

۷. اجتناب از هوای گرم

هوای گرم، بازجذب مایعات را بیشتر و تورم پاها را تشدید می‌کند؛ اگر در ماه‌های گرم سال بارداری را تجربه می‌کنید، خوب است بیشتر در خانه بمانید و از گرمای بیرون دوری کنید. لباس‌های گشاد بپوشید، از کمپرس سرد استفاده کنید و همیشه یک پنکه نزدیکتان داشته باشید. 

۸. راه رفتن

یکی از بهترین ورزش‌ها در دوره بارداری راه رفتن است؛ سعی کنید روزی چند بار، هر بار به‌مدت پنج الی ده دقیقه راه بروید. 

۹. انتخاب کفش راحت

دوره بارداری زمان خوبی است که به پاهایتان کمی استراحت بدهید و کفش‌های پاشنه‌بلند را کنار بگذارید. پوشیدن کفش‌های راحت علاوه‌بر بهبود تورم پا، از مشکلات کمر و لگن ناشی از افزایش وزن جلوگیری می‌کند. سایز پای اکثر زنان در دوره بارداری تغییر می‌کند؛ این بهانه‌ی خوبی است تا کفش‌های راحت و جدید بخرید!

۱۰. شنا 

به‌گفته بسیاری از زنان باردار، شنا کردن به کاهش ورم پا کمک می‌کند؛ بااین‌حال، هیچ شواهد محکمی دراین‌باره وجود ندارد. قسمتی از استخر را انتخاب کنید که آب تا گردن شما باشد و در آن بایستید یا راه بروید. 

۱۱. ماساژ

همسر شما ممکن است به‌دنبال راهی باشد که در روند بارداری با شما شریک شود؛ ماساژ دادن بهترین بهانه برای این کار است. پاهایتان را بالا بگذارید و به همسرتان اجازه دهید که آن‌ها را به‌آرامی ماساژ دهد؛ استفاده هم‌زمان از روغن نعناء یا اسطوخودوس می‌تواند لذت این کار را دوچندان کند. به‌هرحال، اگر همسرتان مایل نبود، مراکز زیادی هستند که ماساژهای تخصصی مربوط به دوره بارداری را انجام می‌دهند.  

۱۲. خوابیدن به پهلوی چپ

تاحد امکان روی پهلوی چپ بخوابید؛ این کار علاوه‌بر بهبود گردش خون، به کاهش تورم پاها کمک می‌کند. 

---

چه ورزش‌هایی باعث کاهش تورم پا در بارداری می‌شود؟

انجام نرمش‌های مخصوص پا علاوه‌بر کاهش تورم، به بهبود گردش خون و جلوگیری از گرفتگی عضلات پا کمک می‌کند. می‌توانید نرمش‌های زیر را امتحان کنید:

• مچ پا را سی مرتبه به سمت بالا خم و راست کنید.
• هر پا را هشت مرتبه پشت‌سر هم به‌صورت دایره‌ای در یک سمت و سپس هشت مرتبه به سمت مقابل بچرخانید.

همان‌طورکه گفتیم پیاده‌روی روزانه و انجام شنا در آب کم‌عمق نیز به بهبود ورم پا کمک می‌کند. 

---

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

ورم پا در بارداری اغلب طبیعی است و یکی از هزاران تغییری است که در این دوره در بدنتان رخ می‌دهد تا یک جنین سالم در آن رشد کند. بااین‌حال در برخی موارد تورم پا ممکن است علامتی از پره‌اکلامپسی (افزایش فشار خون در بارداری) یا لخته وریدهای عمقی (DVT) (تشکیل لخته در وریدهای پا) باشد که نیاز به رسیدگی اورژانسی دارد. درصورتی‌که همراه با ورم پا هر یک از شرایط زیر را داشتید لازم است بلافاصله از پزشک کمک بگیرید:

• تورم ناگهانی در پاها، دست‌ها، صورت یا اطراف چشم
• ورمی که به‌طرز محسوسی بدتر شود
• ورم یک‌طرفه
• سرگیجه یا تاری دید
• سردرد
• استفراغ
• درد شکم به‌ویژه در قسمت بالایی و سمت راست شکم
• گیجی
• مشکل در تنفس
• تورم یک‌‌طرفه پا 
• درد، قرمزی یا گرمی پا

---

کلام آخر دکترساینا

ورم پا در بارداری مسئله شایعی است و اگرچه ممکن است آزاردهنده باشد، اما اغلب نگران‌کننده نیست. انجام کارهایی مثل نوشیدن آب کافی، ماساژ و پیاده‌روی روزانه به بهبود ورم پا در دوره بارداری کمک می‌کند. بااین‌حال، هر زمان که نگران تورم پاهایتان بودید یا علائم دیگری نظیر سرگیجه، سردرد و درد شکم داشتید، لازم است که بلافاصله با پزشک یا ماما مشورت کنید. 

سوالات متداول