کوتاهی قد ، علل و درمان

کوتاهی قد کودکان و نوجوانان از اهمیت ویژه ایی برخوردا است و بررسی و ریشه یابی علل آن برای والدین بسیار مهم است.

​رسم منحنی رشد درهر کودک اختصاصی و الزامی است

مرحله بعدی که با افزایش سرعت رشد همراه است، از شروع بلوغ تا پایان بلوغ و حتی مدت کوتاهی پس از اتمام ان میباشد که البته سرعت رشد قدی بسته به مرحله بلوغ ، متفاوت است.همانطور که اشاره شد ، شروع علایم بلوغ قبل از ۸ سال برای دختران و قبل از ۹ سال برای پسران، غیر طبیعی است . لذا در صورت مشاهده علایم بلوغ قبل از حداقل سن شروع بلوغ در هر جنس، نیاز به مراجعه به متخصصین غدد اطفال و پیگیری دارد.

سرعت پیشرفت بلوغ نیز حایز اهمیت است. طول مدت بلوغ از شروع علایم تا پایان ان حداقل ۱/۵ تا ۲ سال طول میکشد کاهش این زمان از موانع دیگر برای دستیابی به حداکثر قد ژنتیکی نوجوانان است.در شرایط نرمال یعنی رشد متناسب با سن و تطابق سن استخوانی و سن تقویمی اقدام خاصی نیاز نیست . توجه به اولین علایم شروع بلوغ و سرعت پیشرفت ان در مقطع سنی مناسب برای هر جنس ضروری است. انجام ازمایشات پایه از نظر تشخیص کمبودهای بدن فرد مثل کمبود اهن یا انمی، کمبود ویتامین دی و … لازم است و رفع اینموارد با تجویز مکملهای مناسب از علل مهم رشد سالم میباشد. پایش رشد هر نوجوان به فواصل ۶ ماه منطقی است .

توصیه مهم

از زمان شروع اولین تظاهرات بلوغ؛ فرزندان زودرنج، عصبی و لجباز میشوند. در برخی افراد انزواطلبی و دوری از اطرافیان مشاهده میگردد که در موارد شدید، مشاوره روانشناسی توصیه میگردد. ایجاد محیطی ارام و توجه بیشتر به نوجوان از اصول اولیه است.

​عوامل موثر در رشد مناسب قدی و جسمی نوجوانان کدامند ؟

فعالیت بدنی مناسب و تغذیه کافی (در بخش تغذیه اشاره شده است) اساس رشد طبیعی است. افزایش وزن و چاقی از عوامل مداخله گر مهم است که متاسفانه بدنبال شروع بلوغ و افزایش سطح هورمونهای جنسی، افزایش اشتها شایع است که در صورت عدم رعایت نکات تغذیه سالم، منجر به اضافه وزن و چاقی میگردد.

چگونه وزن متناسب هر فرد سنجیده می شود

به طور کلی چنانچه قد بیمار از ۱۰۰ کم شود، وزن تقریبی متناسب ان فرد قابل پیش بینی است . از فرمول اندکس توده بدنی (BMI) نیز میتوان استفاده کرد که در این روش اندازه وزن فرد بر اساس کیلوگرم به مربع قد بر حسب متر تقسیم میگردد. در صورتیکه حاصل کسر کمتر از ۱۸ باشد ، کمبود وزن مطرح است و محدوده ۱۸ تا ۲۵ طبیعی است .مقادیر ۲۵ -۳۰ اضافه وزن و بیش از. ۳۰ چاقی تعریف میگردد.

در دو سر طیف فوق یعنی BMI کمتر از ۱۸ و یا بیشتر از ۲۵ مراجعه به پزشک و در صورت نیاز پیگیری و درمان و یا رژیم غذایی مناسب، توصیه می گردد.سوتغذیه و سوجذب از علل مهم کمبود وزن میباشد. از علل مرتبط با اضافه وزن میتوان به عدم تحرک کافی و عدم طبعییت از الگوی تغذیه ایی صحیح اشاره کرد. مصرف زیاد غذاهای اماده( Fast food) و چاشنیهای غیر استاندارد مثل انواع سس ، تنقلات ناسالم و مواد قندی در راس تغذیه ناسالم قرار دارند.

نکته مهم

در موارد چاقی باید علل هورمونی مثل کمکاری تیرویید بررسی گردند.
نکات مهم تغذیه در اینسن، در ادامه مفصلا توضیح داده خواهد شد.

چه زمانی برای کوتاهی قد فرزندمان به پزشک غدد مراجعه کنیم؟

در سنین ۲ سال تا قبل از شروع بلوغ، سرعت افزایش قد اهسته ولی پیشرونده و افزایش یابنده است.بر اساس نمودار رشد اکثر کودکان در محدوده منحنی ۵۰% بعلاوه و منهای ۲۵ قرار دارند. میزان رشد قدی همواره سیری صعودی دارد و درصورت مشاهده توقف رشد قد یا حتی سیر نزولی ان حتما به پزشک غدد مراجعه کنید.

نکات مهم در مواردی که مراجعه سریع به متخصصین غدد الزامیست

۱- مشاهده علایم اولیه شروع بلوغ قبل از سن متناسب در هر جنس
۲- توقف یا پسرفت علایم بلوغ پس از شروع ان در سن مناسب
۳- بروز تظاهرات مردانه در دختران مثل رویش موهای ضخیف در مناطق نامتناسب با جنس مثلا در صورت و زیر چانه،بین پستانها و اطراف ناف و یا تغییر صدا و یا تغییر شکل غیرطبیعی در اندام تناسلی ( افزایش و رویش موهای کرکیدر اندام فوقانی و تحتانی و حتی پشت و شکم در دختران میتواند طبیعی باشد ) .
۴- پیشرفت سریع مراحل بلوغ و مراحل ان
۵-عدم ظهور علایم اولیه بلوغ در دختران در ۱۴ سال یا عدم قاعدگی تا ۱۶ سال نیاز به پیگیری دارد در پسران در ۱۶ سالگی در صورت عدم شروع بلوغ بررسی توصیه میگردد.
۶- عدم تناسب قد با طول بالا تنه و یا رشد شدید پستانها در پسران ( رشد خفیف همراه حساسیت موضعی در دوره بلوغ بصورت طبیعی میتواند رخ دهد )

کلام آخر دکتر ساینا

دوره طلایی برای رشد قد و درمان اختلالات منجر به کوتاهی قد، از شروع بلوغ تا حداکثر یکسال(که در برخی افراد به شش ماه تقلیل میابد) پس از اتمام میباشد. لذا پس از بسته شدن صفحات رشد و گذشت بیش از یکسال از اتمام بلوغ اقدام درمانی موثری امکان پذیر نمیباشد .علی رغم تصور برخی افراد که سن تقویمی مثلا ۲۵ سالگی متصور میباشند، دوره طلایی برای رشد قد، در هر فرد به سن بلوغ وی بستگی دارد.