یکی از مشکلاتی که بدون شک همه ما در زندگی تجربه آن را داریم، سرفه کردن است. زمان مواجهه با سرفه کردن، اقدامات مختلفی برای رهایی از آن انجام می‌دهیم که یکی از آن‌ها، مصرف داروهای ضدسرفه است. دکسترومتورفان یکی از داروهای ضدسرفه است که برای بهبود و درمان سرفه به کار برده می‌شود. دکسترومتورفان را می‌توان یکی از بهترین و موثر‌ترین داروهای سرکوب‌کننده سرفه نام برد که بر سیگنال‌های مغز که رفلکس سرفه را تحریک می‌کنند، تأثیر مستقیم می‌گذارد و برای تسکین موقت سرفه‌های بدون خلط استفاده می‌شود. در این مقاله به کاربردها، روش مصرف، عواض احتمالی، هشدارها و نکات مهم استفاده از قرص و شربت دکسترومتورفان می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- دکسترومتورفان در یک نگاه
- دکسترومتورفان چطور عمل می‌کند؟
- کاربرد قرص دکسترومتورفان
- پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذاریم؟
- نحوه مصرف قرص و شربت دکسترومتورفان
- عوارض جانبی دکسترومتورفان
- علائم و عوارض ناشی از اوردوز
- هشدارهای دکسترومتورفان
- موارد منع مصرف دکسترومتورفان
- آیا می‌توان دکسترومتورفان را با داروی دیگری جایگزین کرد؟
- نحوه نگهداری دکسترومتورفان
- نکاتی درباره خرید دکسترومتورفان
- هنگام مصرف دکسترومتورفان چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟
- کلام آخر دکترساینا
- سوالات متداول
دکسترومتورفان در یک نگاه
جدول اطلاعات دارویی دکسترومتورفان
| نام علمی | دکسترومتورفان (Dextromethorphan) |
| نام‌های تجاری | دکستوفان، ژلوکاف، دکسوسنس، برینیل لیتو |
| شرکت سازنده | شرکت داروسازی خوارزمی، شرکت داروسازی رها، شرکت داروسازی، شرکت داروسازی راموفارمین، شرکت داروسازی تولید دارو، شرکت داروسازی پورسینا، شرکت داروسازی الحاوی، شرکت داروسازی البرز دارو |
| اشکال | قرص، شربت، کپسول، قطره خوراکی |
| کاربرد | ضد سرفه |
| نحوه مصرف | ۳ تا ۴ روز، هر شش الی هشت ساعت به میزان لازم |
| حداکثر دوز مجاز |
- شکل دارویی قرص در بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال، ۱۵ میلیگرم هر دو ساعت و برای کودکان زیر ۶ تا ۱۲ سال نیز ۵ میلیگرم هر چهار ساعت - شکل دارویی شربت برای بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال، ۳۰ میلیگرم هر شش ساعت و برای کودکان ۶ الی ۱۲ سال ۷.۵ میلیگرم هر شش ساعت |
| عوارض جانبی | واکنش‌های آلرژیک، سرگیجه شدید، احساس بی قراری یا اضطراب، تشنج، توهم، تنفس آهسته و کم عمق، ناراحتی معده، خواب آلودگی، حالت تهوع یا استفراغ |
| موارد منع مصرف |
- ابتلا به بیماری‌های مزمن ریوی - مصرف داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI ها) - ابتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی - ابتلا به بیماری‌های تنفسی و آسم |
| هشدارهای مهم |
- مصرف دکسترومتورفان در کودکان زیر ۴ سال ممنوع است. - در صورت ابتلا به بیماری‌هایی چون آمفیزم، آسم یا برونشیت مزمن، مصرف دکسترومتورفان توصیه نمی‌شود. - از مصرف بیش از اندازه یا برای مدت زمان طولانی‌تر از مقدار توصیه شده از این دارو خودداری کنید. - به هنگام مصرف دکسترومتورفان از انجام کار‌هایی مانند رانندگی کردن که به تمرکز زیادی نیاز دارند، خودداری کنید - در صورت تشدید یا تغییر در نوع سرفه‌ها، حتماً آن را به پزشک خود اطلاع دهید. |
| بارداری و شیردهی | تنها با تجویز پزشک مصرف شود. |
دکسترومتورفان چطور عمل می‌کند؟
دکسترومتورفان (DXM) به عنوان یک سرکوب‌کننده سرفه، فعالیت بخشی از مغز را که باعث سرفه می‌شود کم می‌کند و بر مرکز آن در مغز یعنی بصل‌النخاع اثر می‌گذارد. در واقع داروی دکسترومتورفان، سیگنال‌هایی را که به مغز می‌روند و رفلاکس سرفه را تحریک می‌کنند سرکوب می‌کند. این دارو می‌تواند در دستگاه گوارش به‌خوبی جذب شود و پس از گذشت ۲.۵ الی ۶ ساعت به حداکثر غلظت خود در خون برسد.
کاربرد قرص دکسترومتورفان
- تسکین التهاب حاد سینوس‌ها، التهاب ناشی از آلرژی و التهاب گوش میانی و نای
- تسکین سرفه‌های خشک (بدون خلط) ناشی از مشکلات مختلف مانند گلودرد خفیف، سرماخوردگی، آلرژی، آنفولانزا، سینوزیت و محرک‌های استنشاقی
- کاهش التهاب ریه و سرفه‌های ناشی از بیماری کرونا
- تسکین گلودرد ناشی از سرفه‌های خشک
دکسترومتورفان، جز داروهای ضد سرفه است که با تاثیر بر مرکز سرفه در مغز می‌تواند سرفه‌های ناشی از شرایطی چون سرماخوردگی، آنفولانزا، کرونا و سینوزیت را تسکین دهد.
شربت دکسترومتورفان برای کودکان چه کاربردی دارد؟
یکی از اشکال دارویی دکسترومتورفان، شربت آن است که معمولاً برای تسکین سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی، برونشیت و سایر عفونت‌های تنفسی در کودکان استفاده می‌شود. شربت دکسترومتورفان می‌تواند علاوه بر تسکین سرفه، اثرات تسکین‌‌دهنده خفیفی هم داشته باشد و به خواب بهتر کودکان کمک کند. این شربت، نباید در کودکانی با مشکل سرفه مزمن و طولانی مدت و بیماری‌های جدی‌تری مانند آسم استفاده شود.
مصرف هر یک از اشکال دارویی داروی دکسترومتورفان برای کودکان زیر ۴ سال ممنوع است. چرا که می‌تواند با عوارض جانبی جدی و بسیار خطرناک و حتی مرگ همراه باشد.
پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذاریم؟
پیش از مصرف داروی دکسترومتورفان، برای جلوگیری از برخی تداخلات و مشکلات، بهتر است نکاتی را با پزشک خود در میان بگذارید. این نکات شامل موارد زیر است:
- حساسیت به دکسترومتورفان یا هر داروی دیگر با مواد تشکیل دهنده مشابه
- تمامی داروهای مصرفی با یا بدون نسخه، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و محصولات گیاهی
- در صورت استعمال سیگار و دخانیات
- همراه بودن سرفه با مقدار زیادی خلط
- ابتلا یا سابقه ابتلا به مشکلات تنفسی و ریوی جدی مانند آسم، آمفیزم یا برونشیت مزمن
- در صورت بارداری یا شیردهی
نحوه مصرف قرص و شربت دکسترومتورفان
- داروی دکسترومتورفان اغلب به دو شکل قرص و شربت هر ۴ تا ۱۲ ساعت در صورت نیاز مصرف می‌شود.
- در صورت بروز ناراحتی معده به هنگام مصرف قرص دکسترومتورفان، بهتر است آن را همراه با غذا یا شیر مصرف کنید.
- در مصرف شربت دکسترومتورفان بهتر است از یک پیمانه اندازه‌گیری مخصوص برای اندازه‌گیری دوز مناسب از این دارو استفاده کنید.
- اگر شکل سوسپانسیون این دارو را مصرف می‌کنید، قبل از مصرف، محصول را به خوبی تکان دهید.
- در حین مصرف این دارو، مایعات بیشتری بنوشید تا به رفع احتقان و روان کردن گلویتان کمک کند.
- اگر پزشک به شما دستور مصرف روزانه این دارو را داده است، آن را به طور منظم در زمان(های) یکسان مصرف کنید.
دوز مصرف
دوز مصرفی دکسترومتورفان بر اساس محصولی که مصرف می‌کنید، سن، وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان تعیین می‌شود. اما به طور کلی دوز مصرفی مناسب این دارو به شرح جدول زیر است:
دوز مصرف دکسترومتورفان
| دوز رایج قرص | |
| بزرگسالان و کودکان ۱۲ سال به بالا | ۵ الی ۱۵ میلیگرم هر دو تا چهار ساعت |
| کودکان ۶ الی ۱۲ سال | تا ۱۵ میلیگرم هر دو تا شش ساعت |
| کودکان ۴ الی ۶ سال | ۵ میلیگرم هر چهار ساعت |
| کودکان و نوزادان زیر ۴ سال | استفاده از این دارو توصیه نمی‌شود. |
| دوز رایج شربت | |
| بزرگسالان و کودکان ۱۲ سال به بالا | ۳۰ میلیگرم هر شش تا هشت ساعت |
| کودکان ۶ الی ۱۲ سال | ۷ میلیگرم هر چهار ساعت یا ۱۵ میلیگرم هر شش تا هشت ساعت |
| کودکان ۴ الی ۶ سال | ۳.۵ میلیگرم هر چهار ساعت یا ۷.۵ میلیگرم هر شش تا هشت ساعت |
| کودکان و نوزادان زیر ۴ سال | استفاده از این دارو توصیه نمی‌شود. |
حداکثر دوز مجاز مصرف
حداکثر دوز مجاز برای قرص:
- بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال: ۱۵ میلیگرم هر دو ساعت
- کودکان زیر ۶ تا ۱۲ سال: ۵ میلیگرم هر چهار ساعت
حداکثر دوز مجاز برای شربت:
- بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال: ۳۰ میلیگرم هر شش ساعت
- کودکان ۶ الی ۱۲ سال: ۷.۵ میلیگرم هر شش ساعت
به یاد داشته باشید که اطلاعات گفته شده در بالا تنها دوزهای معمول این دارو هستند. بنابراین در صورتی که دوز تجویزی شما متفاوت است، به هیچ وجه آن را بدون اطلاع پزشک تغییر ندهید.
طول دوره مصرف
به طور معمول، طول دوره مصرف داروی دکسترومتورفان ۳ الی ۴ روز است؛ اما می‌توان مصرف آن را تا ۷ روز نیز ادامه داد. در صورتی كه تا ۷ روز پس از مصرف دارو کماکان سرفه‌های شما ادامه داشت، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟
در صورت فراموش کردن یک دوز، به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید. اگر تقریباً زمان نوبت بعدی فرا رسیده است نیز دوز فراموش شده را رها کنید و دارو را طبق برنامه‌ریزی روزانه خود مصرف کنید. به یاد داشته باشید به هیچ وجه برای جبران دوز فراموش شده، دوز اضافی از دارو را مصرف نکنید.
عوارض جانبی دکسترومتورفان
دکسترومتورفان نیز مانند هر داروی دیگری ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد. برخی از عوارض جانبی دکسترومتورفان عبارت‌اند از:
- واکنش‌های آلرژیک (بثورات پوستی، خارش، دشواری در تنفس، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو)
- سرگیجه شدید
- احساس بی‌قراری یا اضطراب
- تشنج
- توهم
- تنفس آهسته و کم عمق
- ناراحتی معده
- خواب آلودگی
- حالت تهوع یا استفراغ
اگرچه بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند معمولاً عوارض جانبی جدی ندارند، اما در صورت بروز یا ماندگار شدن عوارض گفته شده، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
علائم و عوارض ناشی از اوردوز
مصرف بیش از حد دکسترومتورفان و تجاوز از دوزهای مجاز ممکن است با آسیب‌های جدی مانند آسیب مغزی و تشنج همراه باشد. علائم و عوارض ناشی از مصرف بیش از حد و اوردوز دکسترومتورفان شامل موارد زیر است:
- مشکلات تنفسی
- ضربان قلب سریع
- تهوع و استفراغ
- تعریق
- پرخاشگری
- احساس سرخوشی بیش‌از حد
- توهم
- مشکل در تعادل و راه رفتن
- بی‌قراری
- خواب آلودگی شدید
- تشنج
هشدارهای دکسترومتورفان
- از آن‌جایی که این دارو ممکن است باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شود، به هنگام مصرف آن از انجام کار‌هایی مانند رانندگی کردن که به تمرکز زیادی نیاز دارند، خودداری کنید
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی می‌تواند عملکرد دکسترومتورفان را تحت تأثیر قرار داده و احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش دهد. داروهایی که با دکسترومتورفان تداخل دارند، عبارت‌اند از:
- تمامی داروهای ضدافسردگی مثل آمی تریپتیلین، بوپروپیون، فلوکستین، فلووکسامین، ایمی پرامین، پاروکستین، سرترالین و …
- داروهای محرک برای اختلالات توجه و بیش‌‌فعالی مثل ریتالین، کنسرتا، فوکالین، ویوانس، دیانابول
- برخی داروهای قلبی مثل متوپرولول، دیگوکسین و متیل دوپا
- داروهای خواب مثل دیازپام، ملاتونین، اگزازپام
- شل کننده‌های عضلانی مثل باکلوفن و بوتولینوم
- مسکن‌ها و داروهای ضددرد مثل داروهای حاوی استامینوفن
- داروهای درمان فشار خون مثل لیزینوپریل، متوپرولول، آملودیپین و لوزارتان
- داروهای دیگر برای سرماخوردگی، سرفه یا آلرژی مثل دیفن هیدرامین
- سایر داروها مانند فنلزین، راساژیلین، متیلن بلو، کینیدین
توجه داشته باشید که موارد گفته شده لیست کاملی از تداخلات دارویی با دکسترومتورفان نیستند. بنابراین در صورت مصرف هرگونه از داروهای گیاهی، مکمل‌های تقویتی، داروهای بدون نسخه و یا سایر داروها به پزشک خود اطلاع دهید.
تداخلات غذایی
مصرف دکسترومتورفان معمولاً با غذاها تداخل ندارد و درصورتیکه این دارو برای شما تجویز شده باشد، می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را داشته باشید، مگر اینکه پزشک دستور غذایی خاصی را به شما توصیه کند.
مصرف همراه با الکل
الکل می‌تواند موجب افزایش عوارض جانبی دکسترومتورفان در سیستم عصبی مانند سرگیجه، خواب‌آلودگی و مشکل در تمرکز شود. برخی از افراد نیز در صورت مصرف همزمان این دارو با الکل، ممکن است دچار اختلال در تفکر و قضاوت شوند. هنگامی که تحت درمان با این دارو هستید، باید از مصرف الکل خودداری کرده یا مصرف آن را محدود کنید.
محدودیت سن
دکسترومتورفان برای کودکان زیر ۴ سال توصیه نمی‌شود، اما مصرف قرص مکیدنی و یا شربت این دارو برای کودکان ۴ تا ۶ سال با تجویز پزشک، مانعی ندارد.
گروه‌های خاص یا پرخطر
درصورتیکه به برخی از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی مبتلا هستید، جزو گروه‌های خاص یا پرخطر به شمار می‌روید و مصرف دکسترومتورفان برای شما توصیه نمی‌شود:
- ابتلا به بیماری‌های مزمن ریوی
- ابتلا به بیماری پروستات بزرگ شده یا BPH
- ابتلا به بیماری‌های روان و مصرف داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI ها)
- ابتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی
- ابتلا به بیماری‌های تنفسی و آسم
- ابتلا به فشار خون بالا
بارداری و شیردهی
از آن‌جایی که مشخص نیست که آیا این دارو برای نوزاد متولد نشده مضر است یا خیر، در صورت باردار بودن، قصد برای بارداری یا شیردهی این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
موارد منع مصرف دکسترومتورفان
- کودکان زیر ۴ سال
- حساسیت به دکسترومتورفان یا سایر داروهای ضد سرفه مشابه
- ابتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی
- سابقه ابتلا به بیماری‌های تنفسی مانند آسم، عفونت دستگاه تنفسی، انسداد ریه
- ابتلا به دیابت
- ابتلا به فنیل کتونوری
- سابقه سرفه‌های مزمن با ترشحات خلط آور
آیا می‌توان دکسترومتورفان را با داروی دیگری جایگزین کرد؟
دکسترومتورفان جزو داروهای مهار کننده سرفه طبقه‌بندی شده و از لحاظ درمانی در گروه داروهای تنفسی قرار می‌گیرد، بنابراین در صورتی که برای برخی بیماران منع مصرف داشته باشد، می‌تواند با داروهای زیر که اثر مشابهی با دکسترومتورفان دارند، جایگزین شود:
- دکسترومتورفان پی (Dextromethorphan-P)
- بنزوناتات (Benzonatate)
- کلوبوتینول (Clobutinol)
نحوه نگهداری دکسترومتورفان
دکسترومتورفان را خارج از دسترس کودکان، به دور از هرگونه نور و رطوبت و در دمای کمتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. همچنین از مصرف دارویی که از مدت زمان مصرف و انقضای آن گذشته است نیز، اجتناب کنید.
نکاتی درباره خرید دکسترومتورفان
- اگرچه دکسترومتورفان جزو داروهای بدون نسخه بوده، اما بهتر است با تجویز پزشک خریداری و مصرف شود.
- دکسترومتورفان در اشکال دارویی و نام‌های تجاری متفاوتی عرضه می‌شود که از لحاظ اثرگذاری تفاوتی با یکدیگر ندارند.
- اگر قصد خرید مجدد دکسترومتورفان را دارید، بهتر است آن را با همان نسخه قبلی خریداری کنید و دوز و شکل مصرفی دارو را تغییر ندهید.
اشکال دارویی موجود
داروی دکسترومتورفان در اشکال دارویی مختلف از جمله کپسول، قرص، شربت و قطره خوراکی در بازار موجود است.
دوزهای موجود
دکسترومتورفان در دوزهای زیر در بازار موجود است:
- شربت دکسترومتورفان: ۵ ،۱۵ و ۶۰ میلیگرم
- قرص دکسترومتورفان: ۶۰ میلیگرم
- قطره خوراکی دکستوفان: ۱۵ و ۶۰ میلیگرم
- شربت دکسوسنس: ۵ ،۱۵ و ۶۰ میلیگرم
- شربت برینل لیتو: ۵ ،۱۵ و ۶۰ میلیگرم
شرکت‌های تولیدکننده
شرکت‌های داروسازی که در کشور داروی دکسترومتورفان را تولید و عرضه می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:
- شرکت داروسازی خوارزمی
- شرکت داروسازی رها
- شرکت داروسازی راموفارمین
- شرکت داروسازی تولید دارو
- شرکت داروسازی پورسینا
- شرکت داروسازی الحاوی
- شرکت داروسازی البرز دارو
نام‌های تجاری موجود در ایران
- دکستوفان
- ژلوکاف
- دکسوسنس
- برینیل لیتو
- زکاماکس
هنگام مصرف دکسترومتورفان چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟
در طول دوره مصرف دکسترومتورفان، در صورت مشاهده هریک از علائم زیر باید از پزشک خود کمک بگیرید:
- خواب آلودگی یا بی‌خوابی شدید
- سرگیجه
- مشکل در تنفس
- احساس اضطراب و بی‌قراری
- ضربان قلب شدید و نامنظم
- گرفتگی عضلات در ناحیه سر و گردن
- دردهای شکمی و گوارشی
- تاری دید
- تغییرات فشار خون
- حالت تهوع و استفراغ
- واکنش‌های آلرژیک مانند تورم صورت، لب یا گلو
برای مشاهده لیست بهترین پزشک عمومی و داخلی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با پزشک عمومی ارتباط آنلاین با پزشک عمومیکلام آخر دکترساینا
دکسترومتورفان یکی از داروهای تجویزی رایج برای درمان سرفه و سرماخوردگی است که با تأثیر بر سیگنال‌های مغز که رفلکس سرفه را تحریک می‌کنند، می‌تواند سرفه‌های خشک را بهبود ببخشد. از آن‌جایی که دکسترومتورفان جزو داروهای عمومی بسیار پرکاربرد است، در این مطلب از دکترساینا تلاش کردیم تا به معرفی این دارو بپردازیم و آن را از جوانب مختلفی مورد بررسی قرار دهیم.
سوالات متداول
خیر، شربت دکسترومتورفان و سایر اشکال دارویی آن برای درمان سرفه‌های خشک و بدون خلط که ناشی از گلودرد و سرماخوردگی هستند کاربرد دارد و جزو داروهای خلط آور نیست.
از جمله عوارض رایج این دارو می‌توان به سرگیجه، خواب آلودگی یا بی‌خوابی، حالت تهوع یا استفراغ اشاره کرد.
دکسترومتورفان پی شامل ترکیبی از دکسترومتورفان و داروی پسودوافدرین است. پسودوافدرین، یک آنتی هیستامین با خاصیت ضد احتقانی است که با تنگ کردن عروق خونی، از احتقان و گرفتگی جلوگیری می‌کند و علاوه بر سرفه‌های خشک، برای درمان گرفتگی گلو نیز تجویز می‌شود.
بله، داروی دکسترومتورفان به عنوان یک مهارکننده غیر انتخابی بازجذب سروتونین اثراتی مشابه بی حس کننده‌های تجزیه کننده دیگری مانند کتامین، اکسید نیتروژن و فن سیکلیدین ایجاد می‌کند.