به دنبال کشش پوست در دوره بارداری، بسیاری از زنان در این دوره دچار خارش می‌شوند؛ با این‌حال اگرچه خارش بدن عموماً در زمان بارداری مسئله نگران‌کننده‌ای نیست اما در برخی موارد می‌تواند علامتی از یک بیماری جدی به نام کلستاز بارداری باشد که نیاز به رسیدگی فوری دارد. بنابراین خارش بارداری را نباید دست‌کم گرفت. در این مقاله سعی داریم علاوه‌بر توضیح دلایل مختلف خارش بارداری به این سوال پاسخ دهیم که خارش در بارداری چه زمانی نگران‌کننده است و در چه مواردی ضروری است تا پزشکتان را درجریان قرار دهید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
خارش بدن در بارداری
وقتی باردار می‌شوید بدن تغییرات زیادی را برای حمایت از رشد جنین تجربه می‌کند. افزایش سطح هورمون‌ها و حجم خون در سه‌ماهه نخست بارداری، هر دو باعث تغییراتی در پوست می‌شوند. در طول سه ماهه دوم و سوم بارداری، پوست بدن در پاسخ به رشد کودک کشیده می‌شود. همچنین پاها ممکن است دچار تورم شوند که ممکن است منجر به خارش و تحریک پوست شود.
خارش بدن در بارداری چقدر رایج است؟
حدود یک‌چهارم زن‌ها در بارداری دچار خارش می‌شوند؛ خارش علامت رایجی در دوره بارداری است.
به‌گفته سرویس سلامت ملی انگلستان (NHS) خارش در بارداری شایع است. خارش اغلب به‌دنبال افزایش سطح برخی مواد شیمیایی خاص به نام هورمون‌ها رخ می‌دهد. در ادامه‌ی بارداری و به‌دنبال رشد جنین، پوست شکم کشیده می‌شود و ممکن است دچار خارش شود. بااین‌حال خارش می‌تواند علامتی‌از نوعی بیماری کبدی به‌نام کلستاز داخل‌کبدی بارداری (ICP) یا کلستاز بارداری (OC) باشد. کلستاز بارداری نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
علت خارش بدن در بارداری
علاوه‌بر کشش پوست، عوامل دیگری نیز می‌توانند منجر خارش پوست شوند. برخی از این دلایل نظیر کلستاز بارداری، جدی هستند و نیاز به رسیدگی فوری دارند. در ادامه شما را با دلایل مختلف خارش بدن در بارداری آشنا می‌کنیم.
۱. کشیدگی پوست
بارداری اول و بارداری چندقلویی بیش از سایر بارداری‌ها باعث کشیدگی پوست و درنتیجه خارش در دوره بارداری می‌شوند.
۲. خشکی پوست
تغییرات هورمونی در دوره بارداری می‌تواند باعث خارش، خشکی و پوسته‌پوسته شدن شوند.
تماس با مواد شیمیایی مختلف و لباس‌های تنگ، می‌تواند زمینه‌ساز خارش در دوره بارداری شود.
۳. تغییرات هورمونی
آن دسته تغییرات هورمونی که در دوره بارداری تجربه می‌کنید می‌تواند بر روی همه چیز از خلق‌وخو گرفته تا گردش خون اثر بگذارند و باعث خارش بدن شود.
۴. کلستاز بارداری
کلستاز بارداری نوعی بیماری کبدی است که با تجمع اسیدهای صفراوی در خون باعث خارش بدن می‌شود. کلستاز بارداری می‌تواند در نبود بثورات پوستی منجر به خارش شود. این پدیده نادر است و عموماً در سه‌ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد. علت بروز آن ناشناخته است. خارش اغلب از کف دست و پا آغاز می‌شود و درنهایت ممکن است به سینه، شکم، پشت، بازو و پاها نیز گسترش یابد. خارش ممکن است با پیشرفت بارداری بدتر شود اما به‌محض زایمان برطرف می‌شود. برخی افراد مبتلا به کستاز علائم دیگری نظیر زردی، خستگی، تهوع، درد شکم و مشکل خواب را نیز تجربه می‌کنند. کلستاز بارداری می‌تواند برای جنین ایجاد عارضه کند؛ از این رو درصورت تشخیص، لازم است تا پایان بارداری هر ۲ هفته یک بار آزمایش خون بدهید و به‌طور منظم توسط پزشکتان ارزیابی شوید.
۵. فوران چند شکلی بارداری (PUPPP)
در این بیماری نوعی بثورات پوستی خارش‌دار به‌ویژه در اواخر بارداری و در اطراف استرچ مارک‌ها (علامت کشش پوستی) ایجاد می‌شود. این‌ها بثورات قرمز، برجسته و خارش‌داری هستند که عموماً از روی شکم آغاز می‌شوند و در هر ۱۶۰ بارداری یک نفر آن‌ها را تجربه می‌کند. این مسئله عموماً در اواخر سه ماهه سوم بارداری و در اولین بارداری دیده می‌شود و چند هفته پس از زایمان، برطرف می‌شود.
PUPPP با لکه‌های کوچکی به نام پاپول آغاز می‌شود. این لکه‌ها به‌هم پیوسته و مناطق قرمز بزرگ‌تری به نام پلاک را ایجاد می‌کنند. بثورات ممکن است به ناحیه باسن، پاها و دست نیز گسترش یابند. این ضایعات در اغلب موارد خارش شدیدی ایجاد می‌کنند که ممکن است خواب را مختل کنند. علت PUPPP ناشناخته است اما ممکن است با کشش پوست در دوره بارداری مرتبط باشد. این مسئله در بارداری‌های چندقلویی و نیز وزن بالای جنین شایع‌تر است. PUPPP برای جنین ضرری ندارد؛ فقط احتمال کمی وجود دارد که کودک با این ضایعات به‌دنیا بیاید ولی خیلی زود ازبین می‌روند.
۶. فوران آتوپیک بارداری
فوران آتوپیک بارداری به طیفی از بثورات خارش‌دار در دوره بارداری گفته می‌شود. این نوع خارش شایع است و ممکن است با مسائل آتوپیک (آلرژیک) مثل اگزما و آسم مرتبط باشد. این مسئله اغلب باعث خشکی پوست می‌شود. بثورات ممکن است شبیه اگزما و با لکه‌های قرمز بر روی صورت، گردن و چین‌های پوستی باشند. بثورات همچنین ممکن است برجسته باشند و به مناطق وسیع‌تری گسترش یابند. این مسئله اغلب برای جنین ضرری ندارد و با درمان‌های ساده و کرم‌های استروئیدی قابل درمان است. این ضایعات اگرچه عموماً بعد از زایمان بهبود می‌یابند اما درصورت بروز، احتمال ابتلای شما به مسائل آلرژیک در آینده بیشتر خواهد بود.
۷. پمفیگوئید بارداری
این یک وضعیت نادر پوستی است که در آن برجستگی‌های قرمز به تاول‌های خارش‌داری تبدیل می‌شوند که اغلب برای درمان به قرص‌های استروئیدی نیاز دارند. این بیماری خطر زایمان زودرس و نیز وزن کم نوزاد را افزایش می‌دهد. احتمال کمی وجود دارد که نوزاد با تاول به‌دنیا بیاید که در نهایت از بین می‌روند.
۸. پروریگو
این برجستگی‌های پوسته‌دار و خارش‌دار بر روی دست، پا و شکم در هر سه‌ماهه‌ای از بارداری ممکن است ظاهر شوند. درحالی‌که مرطوب‌کننده‌ها در درمان آن موثرند اما اغلب استروئیدهای موضعی و آنتی‌هیستامین‌های خوراکی برای درمان تجویز می‌شوند. درصورتی‌که در بارداری قبلی پروریگو داشتید، احتمال ابتلا به آن در بارداری‌های بعدی بیشتر است. بثورات اگرچه عموماً بلافاصله بعد از زایمان از بین می‌روند اما در مواردی ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها بعد از زایمان هم باقی بمانند.
علت خارش دست‌ها و پاها در بارداری
توجه به این‌که کدام محل بدن دچار خارش شده مهم است. اغلب زنان در دوره بارداری در اطراف شکم و سینه دچار خارش می‌شوند؛ زیرا تغییرات اصلی در این نواحی رخ می‌دهند. خارش اطراف استرچ مارک‌ها ممکن است علامتی از PUPP باشد درحالی‌که خارش در محل دست و پا بیشتر احتمال دارد نتیجه مالش پارچه لباس یا پروریگو باشد.
علت خارش بدن در شب‌ها در بارداری
خارش خفیف عموماً برای شما و جنین خطرناک نیست. اما اگر احساس کردید شدت خارش عصر یا شب بیشتر است می‌تواند علامتی از یک مسئله جدی مثل کلستاز بارداری یا PUPPP باشد. در این زمینه لازم است با پزشک یا مامای خود مشورت کنید.
آیا خارش بدن در بارداری مسئله‌ای جدی است؟
خارش خفیف و گهگاهی در دوره بارداری طبیعی است اما خارش شدید در محل شکم، دست و پاها می‌تواند یک علامت خطر باشد. برخی افراد در دوره بارداری دچار خارش واژن می‌شوند که ممکن است درمان لازم داشته باشد. علاوه‌بر این ممکن است بثوراتی مرتبط با خارش بارداری دیده شود.
خارش عموماً یک علامت اولیه از بارداری نیست. درحقیقت اغلب بثورات تنها در مراحل انتهایی بارداری ظاهر می‌شوند و برخی ممکن است تنها پس از زایمان برطرف شوند. این بدین معناست که هر نوع خارش شدید یا طولانی در زمان بارداری را لازم است به پزشک گزارش کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانعوارض و مشکلات احتمالی خارش بدن برای مادر و جنین
عوارض خارش بدن برای مادر و جنین تا حد زیادی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. دلایل شایع‌تر خارش پوستی اعم از کشیدگی پوست، خشکی و حساسیت عموماً برای مادر و جنین عارضه خاصی ندارند و بعد از زایمان برطرف می‌شوند. آنچه که بیشتر از هر چیزی نگران‌کننده است کلستاز بارداری است. اگر در بارداری قبلی دچار کلستاز شده‌اید بیشتر احتمال دارد که در بارداری‌های بعدی دوباره به آن دچار شوید.
برخی مطالعات نشان داده است که مادران مبتلا به کلستاز بارداری بیشتر درخطر زایمان زودرس و نیز مرده‌زایی هستند؛ از این رو ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند که زودتر زایمان کنید. درباره زمان زایمان، بعد از ۳۵ هفته و براساس سطح اسیدهای صفراوی در خون تصمیم‌گیری می‌شود.
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
درصورتی‌که هر یک از شرایط زیر را داشتید لازم است از پزشک کمک بگیرید:
علائم کلستاز بارداری نظیر:
- زردی (زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم)
- تیرگی ادرار
- کاهش اشتها
- تهوع
- روشن شدن مدفوع
- افسردگی
- خارش شدید ازجمله خارش پاها
علائم PUPPP نظیر:
- بثورات پوستی شبیه نقاط کوچک و جوش‌مانند که عموماً از استرچ‌مارک‌ها آغاز شده و از ناحیه سینه‌ها فراتر نمی‌روند
- تاول اطراف بثورات
- احساس خارش بیش از حد در شب
علائم پروریگو نظیر:
- برآمدگی‌های خارش‌دار و پوسته‌پوسته بر روی دست‌ها، پاها و شکم
درصورتی‌که حرکت جنین را احساس نمی‌کنید یا حس می‌کنید حرکت آن نسبت به قبل کمتر شده است بلافاصله با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانبرای خارش بدن در بارداری از چه متخصصی کمک بگیریم؟
درصورتی‌که در دوره بارداری دچار خارش شدید ابتدا پزشک یا مامای خود را درجریان قرار دهید. ایشان پس از ارزیابی وضعیت بالینی شما درصورت لزوم شما را به متخصص پوست یا مراکز تخصصی دیگر ارجاع خواهند داد.
راه‌های مدیریت و درمان خارش در دوران بارداری
در ادامه شما را با راه‌های مدیریت و درمان خارش در دوران بارداری آشنا می‌کنیم. درمان خارش بارداری به علت زمینه‌ای بستگی دارد.
مراقبت‌های خانگی برای تسکین خارش
درمان‌های خانگی زیر می‌توانند به تسکین خارش بدن در زمان بارداری کمک کنند:
- عطر یا مواد شوینده‌تان را عوض کنید. حتی ممکن است مجبور شوید برای پیشگیری از تحریک پوست، عطر یا صابون اختصاصی خود را بسازید.
- لباس‌های گشاد و با اجزای طبیعی و نخی بپوشید؛ این کار از عرق‌سوز شدنتان جلوگیری می‌کند.
- از مرطوب‌کننده برای درمان خشکی پوست استفاده کنید. روغن نارگیل و روغن زیتون هر دو برای حفظ رطوبت پوست مناسب‌اند.
- از لوسیون کالامین استفاده کنید.
- بیشتر آب بنوشید. الکترولیت‌ها را فراموش نکنید. اضافه کردن مقداری آب نارگیل یا آبِ همراه با الکترولیت به بدن کمک می‌کند تا بیشترین استفاده را از آب مصرفی ببرد.
- از بخور سرد استفاده کنید؛ بخور سرد به بهبود خارش و بثورات ناشی از گرما کمک می‌کند.
داروها و روش‌های مورد تأیید پزشکی
درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد که دچار کلستاز بارداری شده‌اید برایتان آزمایش‌های کبدی را درخواست می‌کند تا وضعیت شما را ارزیابی کند. در ابتدا ممکن است لازم باشد هفتگی این آزمایش‌ها را تکرار کنید. زمان آزمایش‌های بعدی به نتیجه آزمایش قبلی و علائم شما بستگی دارد.
از جمله داروهایی که ممکن است پزشک برای درمان خارش بارداری تجویز کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کرم‌های مرطوب‌کننده حاوی منتول برای استفاده در بارداری و رهایی از خارش بی‌خطرند.
- دارویی به نام اورسودئوکسی کولیک اسید (UDCA) ممکن است برای بهبود خارش تجویز شود. اما مطالعات اخیر نشان می‌دهد که ممکن است این دارو در کاهش خارش و اسیدهای صفراوی چندان موثر نباشد. اگرچه مصرف UDCA در بارداری بی‌خطر شناخته می‌شود اما لازم است با رضایت آگاهانه شما تجویز شود؛ زیرا مطالعه درباره تاثیر آن در بارداری به اندازه کافی انجام نشده است. این دارو عموماً تنها در بیمارستان تجویز می‌شود.
- یک درمان جایگزین مناسب که به خواب شب هم کمک می‌کند، داروهای آنتی‌هیستامین نظیر کلرفنامین است؛ درصورتی‌که پس از مصرف دارو، احساس خواب‌آلودگی می‌کردید لازم است از انجام رانندگی و کارهای پرخطر اجتناب کنید.
- علاوه‌بر این پزشک ممکن است برای شما مکمل ویتامین K تجویز کند. به این دلیل که کلستاز بارداری می‌تواند بر روی جذب ویتامین K اثر منفی بگذارد.
کلام آخر دکترساینا
اگرچه دوره بارداری هیجان‌انگیز و پر از اتفاق‌های جدید است اما برخی عوارض آن آزاردهنده است. یکی از علائمی که ممکن است در دوره بارداری تجربه کنید خارش به‌ویژه در ناحیه شکم و پستان‌هاست. اگرچه خارش در دوره بارداری عموماً علامت شایعی است اما لازم است حتماً پزشک یا ماما را درجریان بگذارید تا مسائل مهمی نظیر کلستاز بارداری را بررسی کنند.
| نام بیماری | خارش در بارداری |
| تخصص مربوطه | زنان و زایمان، پوست و مو |
| علائم | خارش، ضایعات پوستی قرمز، خشکی، استرچ مارک |
| عوارض | بستگی به علت زمینه‌ای دارد. کلستاز بارداری می‌تواند باعث زایمان زودرس و مرده‌زایی شود |
| علت | عموماً کشیدگی پوست در اثر رشد جنین/ خارش ناشی از کلستاز بارداری به دلیل اسیدهای صفراوی در خون رخ می‌دهد |
| موارد ریسک بالای ابتلا | افرادی که سابقه قبلی کلستاز داشته‌اند/ افرادی با سابقه آتوپی یا آلرژی/ وزن بالای جنین یا چندقلویی |
| روش‌های تشخیص | معاینه فیزیکی و شرح‌حال/ آزمایش خون/ در مواردی بیوپسی یا نمونه‌برداری پوست |
| روش‌های درمان | درمان‌های خانگی مثل حفظ رطوبت پوست با روغن زیتون یا نارگیل/ پوشیدن لباس‌های گشاد/ مصرف آب/ استفاده از بخور سرد/ استفاده از دارو |
| داروها | کرم‌های استروئیدی، آنتی هیستامین ها، اورسودئوکسی کولیک اسید |
| میزان شیوع | حدود یک چهارم از زنان باردار |
خیر؛ خارش بدن در بارداری ارتباطی با جنسیت جنین ندارد و تنها راه نسبتاً قطعی برای تشخیص جنسیت جنین انجام سونوگرافی در زمان مناسب است.