هر چیزی که لازم است درباره‌ واکسن مننژیت بدانید

بسیاری از دانشگاه‌ها قبل از ورود دانشجو‌ها به خوابگاه‌، آن‌ها را ملزم به دریافت واکسن مننژیت می‌کنند. همچنین برخی از مدارس برای رفتن دانش‌آموزان به اردوهای تابستانی، تزریق این واکسن را ضروری می‌دانند. سازمان جهانی بهداشت نیز، تزریق این واکسن را برای همه‌ی‌ گروه سنی کودک، نوجوان و جوان توصیه کرده است. برای این که درباره‌ی واکسن مننژیت بیش‌تر بدانید، این مطلب را از دست ندهید.

واکسن مننژیت چیست؟

مننژیت یک مایع عفونتی است که مغز و نخاع را احاطه می‌کند و باعث ایجاد عفونت در خون می‌شود. این عفونت‌ها می‌توانند خطرناک باشند و باعث بیماری‌های حاد و همچنین مرگ فرد شوند.

بیماری مننژیت ممکن است توسط تعدادی از عفونت‌های مختلف ایجاد شود، بنابراین واکسیناسیون گروه‌های پرخطر در برابر این بیماری بسیار مفید خواهد بود. کودکان اصلی‌ترین گروه سنی هستند که باید این واکسن را تزریق کنند. کودکانی که قرار است وارد مدرسه شوند، لازم است که این واکسن را دریافت نمایند.

بیماری مننژیت سالانه باعث ایجاد عفونت جدی در بین هزاران نفر می‌شود، اما واکسیناسیون گسترش این بیماری را کاهش داده است.

استفاده از واکسن مننژیت از سال ۱۹۸۰ در بسیاری از کشورها رواج پیدا کرده است. این واکسن قیمت مناسبی دارد و در تمامی کشورها، افراد مختلف جامعه که در معرض خطر ابتلا به مننژیت هستند، می‌توانند آن را تزریق کنند؛ اما هنوز در کشورهایی که بیماری مننژیت بسیار گسترده است، این واکسن قیمت گزافی دارد.

انواع واکسن مننژیت

در حال حاضر دو نوع واکسن مننژیت وجود دارد:

واکسن کونژوگه مننگوکوک یا MenACWY

برای گروه سنی نوجوانان، کودکان و بزرگسالان با شرایط بهداشتی خاص

واکسن‌های مننگوکوک یا MnB سرم گروه B

برای افراد بالای ۱۰ سال که در شرایط بهداشتی خاص به سر می‌برند و یا ساکنان مناطقی که بیماری مننژوکوک سروگروپ B در آن‌ها بسیار شایع است.

چرا واکسن‌های مننژیت مهم هستند؟

بیماری مننژیت بسیار نادر است، اما احتمال بروز آن در گروه‌های سنی خاص و افرادی با شرایط خاص زندگی، به شدت وجود دارد. نوجوانان، کودکان و افراد بالغ که در شرایط خاص بهداشتی در معرض خطرهای عفونی و آسیب‌های مغزی قرار دارند، اصلی‌ترین گروه در خطر ابتلا به این بیماری هستند.

محافظت در برابر این عفونت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا آن‌ها می‌توانند سریعاً شرایط خطرناکی ایجاد کنند و گاهی در کم‌تر از چند ساعت باعث مرگ شخص مبتلا شوند. بنابراین واکسیناسیون بهترین راه برای پیشگیری از بیماری مننژیت باکتریایی است.

دانشمندان باکتری‌های مننژیت را به چند گروه تقسیم می‌کنند. در هر نوع واکسن، فرمول خاصی وجود دارد که فرد را در برابر گروه‌های مختلف باکتری مننژیت محافظت می‌کند.

این نکته را به خاطر داشته باشید که وقتی واکسیناسیون را انجام می‌دهید، فقط به این دلیل که در برابر یک گروه از باکتری‌های مننژیت ایمن‌سازی شد‌ه‌اید. به طور معمول در هر کشوری بیش‌ترین نوع باکتری که موجب بیماری مننژیت می‌شود، برای واکسینه کردن افراد کاربرد دارد.

چه افرادی باید واکسن بزنند؟

افرادی که شرایط پزشکی خاصی دارند، باید واکسن مننژیت را تزریق کنند. این شامل افراد بدون طحال، مبتلایان بیماری سلول داسی، افرادی با مشکلات خاص سیستم ایمنی و افراد مبتلا به عفونت HIV   (Human Immunodeficiency Virus) می‌شود.

همچنین افرادی که به کشورهایی که این بیماری در آن‌ها بسیار شایع است، سفر می‌کنند، برخی از کارگران آزمایشگاه و برخی از افراد نظامی و سربازان پادگان‌ها باید این واکسن را تزریق کنند.

نحوه‌ی عملکرد واکسن مننژیت

واکسن مننژیت برای جلوگیری از بیماری و محافظت افراد مختلفی که در معرض خطرات باکتریایی و یا مبتلا به این بیماری هستند، تزریق می‌شود. واکسن حاوی مقادیر کمی از باکتری‌های کشته‌شده است که حامل بیماری مننژیت هستند و به صورت وریدی تزریق می‌شود.

اگر بدن بعد از تزریق این واکسن در معرض باکتری‌های بیماری قرار بگیرد، با تولید پاتن (آنتی‌بادی) باکتری‌ها را تشخیص داده و ‌آن‌ها را از بین می‌برد.

عوارض جانبی واکسن مننژیت

واکسن‌های مننژیت جزء واکسن‌های بی‌خطر بوده، عوارض بسیار کمی دارند و در جلوگیری از بیماری مننژیت بسیار مؤثر هستند. با توجه به این که هر دارو و واکسنی دارای عوارض جانبی است، در واکسن‌های مننژیت هم می‌توان به عوارض جانبی شایع  اما خفیف، مانند درد در بازویی که تزریق در آن انجام شده، اشاره کرد (به طور معمول بیش‌تر از یک تا دو روز طول نمی‌کشد).

همچنین درصد کمی از افراد بعد از زدن واکسن دچار تب می‌شوند. در موارد بسیار نادر ممکن است افراد نسبت به ترزیق واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) نشان دهند.

انواع واکسن‌های مننژیت در ایران

در هر کشوری تعداد واکسن‌های موجود مختلف است؛ به عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا شش نوع واکسن وجود دارد، اما در انگلیس دو نوع. در ایران نیز دو نوع از این واکسن موجود است.

ضروری است بدانید که دو نوع واکسنی که در اول این مقاله به شما معرفی کردیم، در همه‌ی کشورها موجود هستند؛ اما چیزی که باعث افزایش تعداد آن‌ها می‌شود، زیرشاخه‌های واکسن‌ها و اختصاص آن‌ها به گروه‌های سنی متفاوت است و در واقع همان دو واکسن موجود در کل دنیا برای مقابله با بیماری مننژیت کافی و مؤثر هستند.

در ادامه به بررسی زیر شاخه‌های واکسن مننگوکوک که دو مدل از آن در کشور ما موجود است، می‌پردازیم:

زیرشاخه‌های واكسن‌هاي مننگوكوك

۱. واكسن‌هاي پلي‌ساكاريدي

اولين واكسن پلي‌ساكاريدي مننگوكوك در آمريكا در سال ۱۹۷۴ ساخته شد. این واکسن بیش‌ترین مصرف را در میان حجاج دارد و برای اطفال به هیچ‌ عنوان توصیه نمی‌شود. این واکسن به صورت زیرجلدی تزریق می‌شود.  

۲. واكسن‌هاي كونژوگه

 این نوع از واکسن مننژیت برای اولین بار در آمریکا در سال ۲۰۰۵ مجوز مصرف گرفت. این واکسن به داخل عضله تزريق مي‌شود و بالای ۹۰ درصد افراد را در مقابل بیماری‌های مننژیت ایمن می‌سازد.

دانستن این نکته بسیار ضروری است که اگر شخصی دچار واکنش‌های آلرژیک شدید است و یا یک بیماری حاد دارد، بنا به تشخیص و مشورت پزشک، یا دچار منع مصرف خواهد بود و یا واکسن با احتیاط به او تزریق خواهد شد.

همچنین در ایران در جاهایی که جمعیت زیاد است (مانند پادگان‌ها، خوابگاه‌های دانشجویی و سفر حج) افراد در مقابل بیماری مننژیت واکسیناسیون می‌شوند. هر چند که در خوابگاه‌های دانشجویی استفاده از این واکسن خیلی مرسوم نیست، اما در بین سربازها و حجاج به شدت استفاده می‌شود.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.