از علل تا درمان خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی)

خونریزی شدید در دوره قاعدگی یا همان «منوراژی» آزاردهنده است؛ به ویژه اگر با درد زیاد هم همراهی داشته باشد. به خاطر خونریزی شدید ممکن است نتوانید فعالیت‌های روزمره‌تان را انجام دهید و حتی مجبور شوید تمام روز در خانه بمانید. خونریزی شدید دوره قاعدگی نسبتاً شایع است و بسیاری از زنان آن را تجربه می‌کنند. با این حال یک وضعیت طبیعی نیست و نیاز به بررسی و در صورت نیاز درمان دارد.

با ما همراه باشید تا شما را با دلایل خونریزی شدید دوره قاعدگی و درمان آن آشنا کنیم. در پایان به شما خواهیم گفت که چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید.

منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی چیست؟

خونریزی شدید قاعدگی یا در اصطلاح پزشکی «منوراژی» (menorrhagia) به حالتی گفته می‌شود که خونریزی پریود شدید یا طولانی باشد. منظور از خونریزی «شدید» این است که دوره قاعدگی بیشتر از ۷ روز طول بکشد یا خونریزی‌تان بیشتر از حد معمول باشد؛ به نحوی که لازم باشد نوار بهداشتی یا تامپون خود را هر ساعت و برای چند ساعت پیاپی تعویض کنید یا لخته‌های خونی به اندازه یک سکه یا بزرگ‌تر دفع کنید.

به گفته Myoclinic:

منوراژی یک اصطلاح پزشکی است که برای توصیف پریودهایی با خونریزی شدید یا طولانی استفاده می‌شود. علیرغم این که خونریزی شدید قاعدگی شایع است، اما در اغلب زنان آنقدر شدید نیست که به آن منوراژی گفته شود.

در صورت ابتلا به منوراژی نمی‌توانید فعالیت‌های روزمره‌تان را به خاطر درد و خونریزی شدید انجام بدهید. اگر به دلیل خونریزی شدید از قاعدگی می‌ترسید، با پزشک خود گفت‌وگو کنید. درمان‌های موثری برای منوراژی دردسترس است.

علائم منوراژی

منوراژی می‌تواند با علائم زیر خودش را نشان بدهد:

• خونریزی شدید به حدی که لازم باشد برای چند ساعت متوالی هر یک ساعت پد یا تامپون خود را عوض کنید.
• برای کنترل خونریزی لازم باشد از دو پد همزمان استفاده کنید.
• لازم باشد در طول شب پد یا تامپون را عوض کنید.
• خونریزی قاعدگی با دفع لخته‌هایی به اندازه یک سکه یا بزرگ‌تر همراه باشد.
• خونریزی پریود به حدی شدید باشد که در فعالیت‌های روزمره‌تان اختلال ایجاد کند.
• در زمان پریود دائماً درد زیر شکم داشته باشید.
• احساس خستگی، کمبود انرژی یا تنگی‌نفس داشته باشید.

درصورتی‌که پریود بیشتر از ۷ روز طول بکشد و یا شدت خونریزی به نحوی باشد که لازم باشد برای چند ساعت متوالی هر یک ساعت نوار بهداشتی یا تامپون خود را عوض کنید، به آن منوراژی می‌گویند.

علت منوراژی

در برخی موارد علت منوراژی مشخص نیست؛ بااین‌حال عوامل مختلفی هستند که می‌توانند منجر به منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی شوند که در ادامه هر یک را به تفکیک شرح می‌دهیم.

۱. مشکلات هورمونی

در زمان قاعدگی دیواره داخلی رحم (اندومتر) که ضخیم شده است فرو می‌ریزد. در یک چرخه طبیعی قاعدگی، تعادل بین هورمون‌های استروژن و پروژسترون باعث تنظیم افزایش ضخامت رحم می‌شود. با بهم خوردن تعادل هورمون‌ها، اندومتر ممکن است بیش از حد ضخیم شود و در ادامه همراه با خونریزی شدید قاعدگی فرو بریزد. 

از جمله مشکلاتی که می‌توانند باعث عدم تعادل هورمونی شوند، می‌توان به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، چاقی مفرط، مقاومت به انسولین و مشکلات تیروئیدی اشاره کرد.

۲. اختلال عملکرد تخمدان‌ها

درصورتی‌که تخمدان‌ها در یک چرخه قاعدگی تخمک آزاد نکنند (عدم تخمک‌گذاری)، بدن هورمون پروژسترون تولید نمی‌کند. این مسئله باعث بهم خوردن تعادل هورمون‌ها می‌شود و در نهایت ممکن است منجر به منوراژی شود.

۳. توده‌های غیرسرطانی و بیماری‌های رحم

منوراژی می‌تواند علامتی از یک بیماری رحمی باشد. از جمله بیماری‌های رحمی که می‌توانند باعث خونریزی شدید قاعدگی شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فیبروم رحم

فیبروم رحمی توده‌های خوشخیمی هستند که در سنین باروری خودشان را نشان می‌دهند. فیبروم رحم می‌تواند باعث خونریزی شدید یا طولانی پریود شود.

• پولیپ رحم

پولیپ رحم به توده‌های کوچک و خوشخیمی گفته می‌شود که در دیواره داخلی رحم رشد می‌کنند و می‌توانند منجر به خونریزی شد یا طولانی قاعدگی شوند.

• آدنومیوز

وقتی بافت مشابه دیواره داخلی رحم به صورت غیرطبیعی در لایه عضلانی رحم (میومتر) رشد می‌کند، به آن آدنومیوز گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی شود.

• اندومتریوز

اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافت مشابه دیواره داخلی رحم به صورت غیرطبیعی در مناطق دیگر بدن از قبیل تخمدان‌ها رشد می‌کند. اندومتریوز هم می‌تواند باعث درد و خونریزی شدید قاعدگی شود.

• التهاب مزمن رحم

به التهاب دیواره داخلی رحم (اندومتر) اندومتریت گفته می‌شود. التهاب مزمن رحم عموماً بعد از آغاز یائسگی یا در اثر عفونت‌هایی مثل کلامیدیا یا سوزاک رخ می‌دهد. التهاب مزمن رحم هم یکی از دلایل احتمالی منوراژی است.

۴. عفونت

عفونت‌ها از جمله عفونت‌های مقاربتی می‌توانند باعث خونریزی شدید در زمان قاعدگی شوند؛ از جمله این عفونت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تریکوموناس
• گنوره‌آ
• کلامیدیا

۵. استفاده از IUD

IUD یک وسیله T شکل است که برای پیشگیری از بارداری در داخل رحم جاگذاری می‌شود. خونریزی شدید قاعدگی یکی از عوارض جانبی شناخته‌شده استفاده از IUD است.

۶. مشکلات بارداری

همانطور که می‌دانید قاعدگی در زمان بارداری متوقف می‌شود و درحقیقت در اینجا منظور دلایل خونریزی شدید در دوره بارداری است که ممکن است با پریود اشتباه شوند؛ از جمله:

• سقط جنین

وقتی جنین در داخل رحم می‌میرد، به آن سقط جنین می‌گویند. یک پریود سنگین و طولانی می‌تواند علامتی از سقط جنین باشد.

• بارداری خارج رحمی

منظور از بارداری خارج رحمی یا بارداری نابجا، رشد جنین در جایی خارج از رحم مثل تخمدان‌ها است.

• پایین بودن جفت

قرار گرفتن جفت در جای اشتباه مثلاً پایین بودن آن می‌تواند باعث خونریزی شدید شود.

۷. خونریزی پس از زایمان

لوچیا یا ترشحات واژن بعد از زایمان ترکیبی از خون، مخاط و بافت رحم است و بویی مشابه خون پریود دارد و ممکن است تا هفته‌ها پس از زایمان ادامه یابد. لوچیا در ابتدا شدید است ولی شدت آن به تدریج تا زمانی که کاملاً برطرف شود، کم می‌شود.

۸. خونریزی پیشایائسگی

به پایان چرخه‌های قاعدگی یائسگی گفته می‌شود. وقتی برای ۱۲ ماه پیاپی پریود نشوید، یعنی شما یائسه شده‌اید. به پریودهای قبل از دوره یائسگی، دوره پیشایائسگی (perimenopause) می‌گویند که علائم آن میانگین حدود ۴ سال طول می‌کشد. از جمله علائم احتمالی این دوره می‌توان به لکه‌بینی، منوراژی، گرگرفتگی و خشکی واژن اشاره کرد.

۹. مصرف برخی از داروها

مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضدالتهاب، داروهای هورمونی مثل استروژن و پروژستین‌ها و داروهای ضدانعقاد خون مثل وارفارین یا انوکساپارین می‌توانند باعث منوراژی شوند.

۱۰. بیماری‌های مادرزادی خون

برخی بیماری‌های مادرزادی انعقادی خون می‌توانند باعث منوراژی شوند؛ مثلاً بیماری فون‌ویلبراند یکی از بیماری‌های مادرزادی انعقادی است که در اثر کمبود یا اختلال در یکی از فاکتورهای مهم انعقاد خون ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به منوراژی شود.

۱۱. سرطان رحم

خونریزی شدید قاعدگی می‌تواند علامتی از سرطان رحم و دیواره رحم باشد؛ به ویژه در صورتی که در دوره یائسگی باشید یا یک آزمایش پاپ‌اسمیر غیرطبیعی داشته باشید.

سایر دلایل

طیف وسیعی از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های کلیه، تیروئید و کبد می‌توانند باعث منوراژی شوند.

مشکلات هورمونی، برخی بیماری‌های رحمی مثل فیبروم، آدنومیوز و پولیپ، مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضدانعقاد و برخی مشکلات کلیه و کبد می‌توانند باعث منوراژی شوند.

عوارض خونریزی شدید قاعدگی

خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی می‌تواند باعث ایجاد عوارض زیر شود:

کم‌خونی یا آنمی

به دنبال خونریزی زیاد ممکن است دچار کم‌خونی ناشی از فقر آهن شوید. کم‌خونی ممکن است با علائمی از قبیل رنگ‌پریدگی، ضعف و خستگی خودش را نشان بدهد.

درد شدید

در کنار خونریزی شدید قاعدگی، ممکن است درد شدیدی را هم تجربه کنید (دیسمنوره). در مواردی ممکن است دردتان آنقدر شدید باشد که لازم باشد برای کنترل آن از پزشک کمک بگیرید.

عوارض مربوط به بیماری‌ها

اگر خونریزی شدید شما ناشی از وجود یک بیماری و مشکل زمینه‌ای باشد؛ عدم پیگیری و درمان آن می‌تواند باعث مشکلات متعددی شود.

تشخیص منوراژی

فراموش نکنید که منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی اگرچه مشکل شایعی است اما طبیعی نیست؛ بنابراین برای یافتن علت آن لازم است از پزشک کمک بگیرید. پزشک برای تشخیص علت منوراژی ممکن است هر یک از موارد زیر را انجام بدهد:

• شرح حال

پزشک احتمالاً ابتدا شرح‌حال دقیقی از علائم و بیماری‌های قبلی شما می‌گیرد. همچنین ممکن است از شما بخواهید که دوره‌های خونریزی و بدون خونریزی و نیز شدت خونریزی و کارهایی را که لازم است برای کنترل آن انجام دهید ثبت کنید.

• معاینه لگنی

بعد از شرح‌حال نوبت به معاینه لگن می‌رسد. معاینه لگن یکی از معاینه‌های رایج برای تشخیص بیماری‌های زنان است. پزشک طی معاینه لگن وضعیت رحم، دهانه رحم، واژن، لوله فالوپ (لوله‌هایی که تخمک را از تخمدان‌ها به رحم می‌رسانند)، تخمدان‌، مثانه و رکتوم (محلی که روده بزرگ را با مفعد مرتبط می‌کند) را بررسی می‌کند. طی معاینه، پزشک از دست و وسیله‌ای به نام اسپکولوم استفاده می‌کند. اسپکولوم وسیله‌ای است که وارد واژن می‌شود و به پزشک دید کافی برای معاینه واژن و دهانه رحم می‌دهد.

• آزمایش خون

آزمایش خون به پزشک در تشخیص کم‌خونی و بیماری‌های دیگر از جمله مشکلات تیروئیدی و انعقادی کمک می‌کند.

• پاپ اسمیر

طی انجام پاپ‌اسمیر سلول‌های دهانه رحم جمع‌آوری می‌شوند و برای بررسی از نظر عفونت، التهاب و یا تغییراتی به نفع سرطان به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

• سونوگرافی

در این شیوه تصویربرداری از امواج صوتی برای ثبت تصویر از اعضای درونی بدن از جمله رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود.

• بیوپسی یا نمونه‌برداری از اندومتر

پزشک ممکن است بخشی از بافت دیواره داخلی رحم را بردارد و برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه بفرستد.

در ادامه و برحسب نتایج بدست آمده از بررسی‌های قبلی، پزشک ممکن است موارد زیر را هم درخواست کند:

• سونوهیستروگرام

در این شیوه تشخیصی مایعی با استفاده از یک لوله از راه واژن و دهانه رحم به درون رحم تزریق می‌شود. سپس پزشک از سونوگرافی برای تشخیص مشکلات مرتبط با دیواره داخلی رحم استفاده می‌کند.

• هیستروسکوپی

در این شیوه پزشک می‌تواند با دید مستقیم داخل رحم را بررسی کند.

معاینه لگن، سونوگرافی، پاپ‌اسمیر، بیوپسی رحم و در مواردی سونوهیستروگرام و هیستروسکوپی به تشخیص علت منوراژی کمک می‌کنند.

درمان خونریزی شدید قاعدگی

درمان منوراژی عموماً وابسته به درمان علت زمینه‌ای است. در ادامه شما را با برخی از درمان‌های رایج منوراژی آشنا می‌کنیم.

دارو درمانی

از جمله داروهایی که پزشک ممکن است برای درمان منوراژی تجویز کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درصورتی‌که منوراژی باعث کم‌خونی و علائم آن شده باشد، پزشک ممکن است برایتان مکمل آهن تجویز کند.
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ناپروکسن و ایبوبروفن که علاوه بر کنترل خونریزی، به کنترل درد هم کمک می‌کنند.
• داروهای ضدبارداری که با توقف تخمک‌گذاری باعث کاهش شدت خونریزی می‌شوند.
• IUD پروژسترونی که با آزاد کردن هورمون پروژسترون به بهود جریان خون و درد قاعدگی کمک می‌کند.
• ترانگزامیک اسید که یک داروی خوراکی از دسته آنتی‌فیبرینولیتیک‌ها است و با لخته شدن خون می‌تواند باعث کاهش شدت خونریزی شود.
• هورمون درمانی که با حفظ تعادل استروژن و پروژسترون می‌تواند باعث بهبود علائم شود. این درمان اغلب برای دوره پیشایائسگی تجویز می‌شود و عوارضی دارد که لازم است درباره آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
• اسپری بینی دسموپرسین که در بیماران مبتلا به فون‌ویلبراند با لخته شدن خون به توقف خونریزی کمک می‌کند.

مسکن آسپرین می‌تواند باعث تشدید خونریزی شود و در درمان منوراژی توصیه نمی‌شود.

جراحی

درصورتی که درمان خوراکی جواب ندهد، پزشک ممکن است توصیه به انجام جراحی کند؛ از جمله شیوه‌های جراحی دردسترس برای درمان منوراژی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• D&C یا دیلاتاسیون و کورتاژ برای خارج کردن بافت لایه درونی رحم.
• آمبولیزاسیون شریان رحمی که برای کوچک کردن فیبروم رحمی استفاده می‌شود.
• میومکتومی که یک شیوه جراحی برداشتن فیبروم رحمی است.
• ابلیشن یا برداشتن اندومتر که با انجام آن بافت داخلی رحم برای همیشه از بین می‌رود. از این شیوه فقط در افرادی که قصد بارداری ندارند، استفاده می‌شود.
• هیسترکتومی یا برداشتن کامل رحم. درمواردی ممکن است تخمدان‌ها هم همراه آن برداشته شود. این شیوه امکان بارداری را از بین می‌برد.

درمان خانگی

فراموش نکنید که درمان‌های خانگی علت اصلی خونریزی شما را برطرف نمی‌کنند؛ فقط ممکن است به کاهش شدت خونریزی و جلوگیری از کم‌خونی کمک کنند.

برای درمان منوراژی انجام کارهای زیر در خانه کمک‌کننده است:

• از مسکن‌های بدون نسخه مثل ایبوبروفن برای کنترل درد و خونریزی استفاده کنید.
• از کمپرس گرم مثل کیسه آب گرم برای بهبود درد استفاده کنید.
• آب بنوشید؛ خونریزی شدید در طول روز شما را درمعرض کم‌آبی قرار می‌دهد. درصورت منوراژی ممکن است لازم باشد ۴ تا ۶ لیوان آب بیشتر در یک روز بنوشید.
• غذاهای غنی از آهن مثل گوشت قرمز، اسفناج و عدس را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

چه عواملی خونریزی قاعدگی را تشدید می‌کنند؟

عوامل مختلفی هستند که برحسب سن و شرایط شما می‌توانند باعث تشدید خونریزی قاعدگی شوند. منوراژی در دختران جوان عموماً به خاطر چرخه‌های بدون تخمک‌گذاری رخ می‌دهد؛ دختران به ویژه در یک سال اول بعد از آغاز پریود بیشتر مستعد چرخه‌های بدون تخمک‌گذاری هستند.

در سنین بالاتر خونریزی شدید قاعدگی عموماً به دنبال بیماری‌های رحم از قبیل فیبروم، پولیپ و آدنومیوز رخ می‌دهد؛ با این حال عوامل دیگری هم از جمله سرطان رحم، برخی داروها و بیماری‌های کلیه و کبد هم می‌توانند باعث تشدید خونریزی قاعدگی شوند.

چطور از خونریزی شدید پریود پیشگیری کنیم؟

شما نمی‌توانید از همه دلایل منوراژی جلوگیری کنید. اما می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید تا با تشخیص علت خونریزی شدید و درمان آن علائم‌تان را بهبود ببخشید.

انجام موارد زیر هم می‌تواند در پیشگیری از خونریزی شدید قاعدگی کمک‌کننده باشد:

• آب بنوشید
• غذاهای غنی از آهن مصرف کنید
• از کمپرس گرم استفاده کنید
• از مسکن‌های بدون نسخه مثل ایبوبروفن برای بهبود علائم استفاده کنید

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

درصوتی‌که شامل موارد زیر هستید، بهتر است با یک متخصص زنان مشورت کنید:

• خونریزی شدید قاعدگی برای حداقل دو ماه متوالی
• درد شدید حین قاعدگی
• دفع لخته‌های خون بزرگ حین قاعدگی
• احساس سرگیجه یا ضعف
• احتمال می‌دهید که دچار سقط جنین یا هر شرایط اورژانسی پزشکی دیگری شده‌اید

یادتان باشد این سوالات را از پزشک بپرسید:

• آیا پریودهایم به طورغیرطبیعی سنگین است؟
• آیا لازم است آزمایش بدهم؟
• چه درمان‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
• آیا این درمان‌ها عارضه جانبی خاصی دارند؟
• آیا هرکدام از این درمان‌ها ممکن است بر روی توانایی باروری من اثر بگذارند؟
• چه تغییرهایی در سبک زندگی‌ام می‌تواند به بهبود علائم کمک کند؟
• آیا ممکن است علائم من با گذشت زمان بهبود یابد؟

کلام آخر دکترساینا

منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی نسبتاً شایع اما طبیعی نیست؛ عوامل مختلفی نظیر عدم تعادل هورمونی، بیماری‌های رحم و برخی داروها می‌توانند منجر به منوراژی شوند. این وضعیت اگر ادامه پیدا کند، نه تنها ممکن است زندگی روزمره شما را فلج کند، بلکه می‌تواند باعث کم‌خونی شود. از این رو درصورتی که برای حداقل دو ماه متوالی خونریزی‌های شدیدی را تجربه کردید، لازم است که با پزشک در این باره گفت‌وگو کنید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.