سزارین در هفته چندم انجام می‌شود؟ | زمان زایمان سزارین

خانم‌های باردار ممکن است بر اساس ترجیح خود یا بنا بر نظر پزشک، به ‌جای زایمان طبیعی، به سراغ سزارین بروند. غالباً دلایلی مانند مشکلات حاملگی، زایمان‌های متعدد و عوارض زایمان در این تصمیم تعیین‌کننده هستند، اما در هر صورت، علائم و عوامل مختلفی برای تعیین بهترین زمان زایمان سزارین در نظر گرفته می‌شود. در این مطلب درباره‌ی زمان زایمان سزارین و باید و نبایدهای این عمل اشاره خواهیم کرد.

زایمان سزارین در هفته چندم انجام می‌شود؟

حتی اگر عوارض حاملگی وجود داشته باشد، پزشکان تمام تلاش خود را خواهند کرد تا پس از هفته ۳۷ بارداری سزارین را انجام دهند (البته تا وقتی که به کودک یا مادر آسیبی نرسد). البته نوزادان با سرعت‌های مختلفی رشد می‌کنند و برخی از آن‌ها آماده نیستند که در ۳۷هفتگی به دنیا بیایند.

طی یک دهه گذشته، پزشکان انواعی از زایمان‌های دیررس و زودرس را مورد مطالعه قرار داده‌اند. یک کشف شگفت‌آور این است که نگرانی‌هایی که در مورد سلامتی کودک طی زایمان‌های زودرس وجود دارد، همچنان تا زمان رسیدن جنین به سن حدود ۳۹ هفته وجود دارد و از بین نمی‌رود. نوزادان متولدشده قبل از ۳۹ هفته ممکن است هنوز برخی از مشکلات سلامتی مشابه نوزادان نارس یا زودرس را داشته باشند، ازجمله:   

• مشکل در تغذیه؛
• هیپوگلیسمی (قند خون پایین)؛
• زردی؛
• توانایی پایین در حفظ دمای بدن با مشکل در تنظیم دمایی یا ترمورگولاسیون؛
• سندرم زجر تنفسی (respiratory distress syndrome).

اما در مورد نوزادانی که دیرتر از موعد سزارین می‌شوند، تحقیقات نشان داده است که آن‌ها نیز ممکن است با تأخیر در رشد، که تا دو سالگی ادامه دارد، مواجه شوند، به‌خصوص در زمینه به حرف آمدن کودک. بنابراین توصیه‌ای که به مادران باردار داریم این است که اگر مشکل پزشکی یا اورژانسی ندارند، تا حد ممکن حالت ناخوشایند دوره‌ی بارداری را تحمل کنند و اجازه دهند فرزندشان در ۳۹ هفتگی به دنیا بیاید.

بهترین زمان برای زایمان سزارین هفته چندم است؟

همان طور که گفتیم، در مواردی که هیچ خطر مشخصی برای مادر و جنین وجود ندارد بهترین زمان زایمان سزارین در هفته ۳۹ بارداری یا بعد از آن است؛ زیرا سزارین‌هایی که برای قبل از هفته ۳۹ برنامه‌ریزی می‌شوند خطر بروز عوارض بیشتری دارند.

به همین دلیل در شرایط ایدئال مادر باید در ترم کامل زایمان کند ولی در بعضی از موارد، فواید انجام سزارین قبل از هفته ۳۹ بیشتر از خطرات بالقوه آن است. برای نمونه می‌توان به بارداری‌های دوقلو یا چندقلو و موارد جفت سرراهی یا دیسترس یا اضطراب جنینی (fetal distress) اشاره کرد. در این موارد فواید زایمان زودرس به‌وضوح بیشتر از خطرات چیزی است که زایمان «پره‌ترم دیررس» یا «زودرس دیررس» (late preterm) نامیده می‌شود. در سایر موارد گرچه نوزاد پس از هفته ۳۷ ترم کامل در نظر گرفته می‌شود، بیشتر پزشکان تا زمانی که مادر به هفته ۳۹ بارداری نرسیده باشد، جراحی سزارین را انجام نمی‌دهند.

محاسبه تاریخ زایمان سزارین

بارداری معمولا به‌طور میانگین ۲۸۰ روز یا ۴۰ هفته طول می‌کشد. اولین روز آخرین دوره قاعدگی طبیعی به‌عنوان روز اول در نظر گرفته می‌شود. تاریخ زایمان تخمینی را می‌توان با انجام مراحل زیر محاسبه کرد:

• ابتدا اولین روز از آخرین دوره قاعدگی خود را مشخص کنید؛
• سپس ۳ ماه تقویمی از آن تاریخ عقب بروید؛ 
• در پایان نیز یک سال و ۷ روز به آن تاریخ اضافه کنید. 

برای مثال اگر آخرین دوره قاعدگی شما در ۹ بهمن ۱۴۰۲ شروع شده است ۳ ماه تقویمی قبل از آن برابر است با ۹ آبان ۱۴۰۲. با اضافه‌کردن یک سال و ۷ روز نیز به تاریخ ۱۶ آبان ۱۴۰۳ به‌عنوان تاریخ زایمان تخمینی خود می‌رسید. 

این روش ۳‌مرحله‌ای که قانون نِیگل (Naegele’s Rule) نام دارد بر چرخه قاعدگی طبیعی ۲۸روزه مبتنی است. بنابراین برای دوره‌های قاعدگی طولانی‌تر یا کوتاه‌تر باید تاریخ‌ها را تنظیم و اصلاح کنید. 

محاسبه آنلاین تاریخ زایمان سزارین

شما می‌توانید از محاسبه آنلاین تاریخ زایمان سزارین نیز استفاده کنید. برای این منظور کافی است به وب‌سایت‌هایی که این خدمات را ارائه می‌دهند مراجعه کنید و به‌طور تقریبی از زمان زایمان خود آگاه شوید و طبق آنچه در بخش قبل گفتیم، برای زمان زایمان سزارین برنامه‌ریزی کنید.

یکی از وب‌سایت‌های مفید در این زمینه، وب‌سایت Calculator است. مراحل زیر را برای محاسبه آنلاین تاریخ زایمان سزارین یا طبیعی انجام دهید:

• پس از کلیک روی این لینک با چنین کادری در بالای صفحه روبه‌رو می‌شوید:

• از لیست کشویی بخش «Calculate Based On» گزینه «Last Period» را انتخاب کنید.
• اکنون باید تاریخ اولین روز از آخرین قاعدگی‌تان را مشخص کنید. در بخش «First Day of Your Last Period» این تاریخ را به میلادی وارد کنید. تاریخ میلادی این روز را از تقویم گوشی‌تان ببینید و وارد کنید.
• حالا در بخش «Average Length of Your Cycles» میانگین سیکل پریودی یا چرخه قاعدگی‌تان را طبق روز، از بین گزینه‌های این لیست کشویی انتخاب کنید.
• در نهایت، روی آیکون سبزرنگ «calculate» بزنید.
• اکنون می‌توانید به‌ترتیب، سن بارداری‌تان (اینکه در چه هفته‌ای از بارداری هستید)، تاریخ تخمینی زایمان، سه‌ماهه‌های بارداری، اندازه و وزن تقریبی فرزندتان، زمان بسته‌شدن نطفه و در نهایت، درصد زمانی که از بارداری سپری کرده‌اید را ببینید. همچنین، در یک جدول می‌توانید تاریخ هفته‌های بارداری‌تان را به‌ترتیب از هفته اول تا ۴۲ ببینید.

با این ابزار محاسبه آنلاین تاریخ زایمان سزارین می‌توانید همان طور که گفتیم، هفته ۳۹ بارداری را از جدول پیدا کنید و آن را به‌عنوان زمان زایمان سزارین در نظر بگیرید.

البته در نظر داشته باشید که این ابزارها به شما تاریخ تقریبی را ارائه می‌دهند. برای محاسبه دقیق‌تر زمان زایمان سزارین حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

عوامل مؤثر بر زمان سزارین

در صورتی که هیچ خطر مادری، نوزادی یا زایمانی تشخیص داده نشود زمان زایمان سزارین نباید برای قبل از هفته ۳۹ بارداری برنامه‌ریزی شود. در تصمیم‌گیری باید به خطرات و مزایای تمام گزینه‌های زایمان و عوارض و مزایای تولد پس از هفته ۳۹ برای مادر و نوزاد توجه شود. با توجه به شواهد قوی موجود که حاکی از مزایای تولد در سن بارداری ۳۹ هفتگی یا پس از آن است، در صورت تشخیص خطراتی برای مادر و نوزاد باید زمان زایمان سزارین تا حد امکان نزدیک به هفته ۳۹ برنامه‌ریزی شود. 

در تعیین زمان زایمان سزارین باید به چنین عواملی توجه داشته باشیم: 

• وضعیت سلامتی مادر؛
• تعداد زایمان‌های سزارین قبلی او؛ 
• فاصله جغرافیایی تا مراکز درمانی‌ای که زایمان در آن انجام خواهد شد؛ 
• دردسترس‌بودن خدمات سزارین اورژانسی؛
• نیازها، انتظارات و آرزوهای خاص و ویژه مادر؛
• محدودیت‌های عملیاتی محلی. 

توجه به عوامل محلی و خدمات و امکانات موجود برای مادران در نواحی روستایی و دورافتاده اهمیت ویژه‌ای دارد. بنابراین واقعیت‌ها و شرایط ارائه خدمات بهداشتی در جوامع کوچک‌تر باید در زمان تصمیم‌گیری مورد توجه قرار گیرد.

علت تغییر تاریخ زایمان توسط برخی از والدین 

امروزه شاهد والدینی هستیم که می‌خواهند تاریخ تولد نوزادشان را طبق میل خود تغییر دهند. والدین برای این کار دلایل مختلفی دارند، ازجمله:

• ممکن است بخواهند از زایمان در تاریخ‌هایی که در آن خانواده‌هایشان با غم و اندوه مواجه بوده‌اند، مانند سالگرد درگذشت یک دوست عزیز یا یک لحظه ناراحت‌کننده دیگر، خودداری کنند.
• ممکن است بخواهند به‌منظور بزرگداشت تاریخ‌‌های خاص، فرزندشان را در روزهای بخصوصی به دنیا بیاورند.
• نکته‌ دیگری که ممکن است برای تاریخ سزارین در نظر گرفته شود، زمان مدرسه‌رفتن کودک است. والدین احتمالا برای اجتناب از تولد کودک در فصل‌هایی که به آن علاقه ندارند، نمی‌توانند کاری کنند! اما تفاوت چند روز با فصل بعدی ممکن است تعیین کند که کودک روز تولد خود را در مدرسه بگذراند یا در تعطیلات عید.
• ممکن است برخی از والدین مسئله زمان ورود کودک به مدرسه را برای تعیین زمان زایمان سزارین در نظر بگیرند. برای مثال بسیاری از مدارس، تنها کسانی را در کلاس اول ثبت نام می‌کنند که نیمه اول سال به دنیا آمده‌اند. بنابراین برخی شاید بخواهند که فرزندشان قبل از ماه مهر به دنیا بیاید و «نیمه‌اولی» محسوب شود.
• بعضی از افراد هم برای زمان زایمان سزارین یک روز هفته را نسبت به روز دیگر ترجیح می‌دهند و از پزشک یا بیمارستان مربوطه می‌خواهند که آن روز را برایشان رزرو کند. برای مثال، روز جمعه را انتخاب می‌کنند تا همسر یا سایر اعضای خانواده‌شان بتوانند در روز زایمان کنارشان باشند.

عوارض تغییر در زمان زایمان مناسب سزارین برای جنین

گاهی والدین کاملا خودسرانه دست به تغییر تاریخ زایمان سزارین می‌زنند. آنها با این نکته توجه نمی‌کنند که هرچه سن افراد بالاتر می‌رود، روز تولدشان اهمیت کمتری می‌یابد. در این شرایط ممکن است که کودک به‌دلیل ناآگاهی والدین با عوارض و مشکلاتی مواجه شود. 

براساس شواهد موجود (در صورتی که هیچ خطری در ارتباط با مادر، جنین یا زایمان شناسایی نشده باشد) با هر هفته‌ای که جنین در رحم مادر سپری می‌کند، عوارض نوزادی به‌طور تدریجی کاهش می‌یابد. برای نمونه، زایمان سزارین در هفته ۳۸ در مقایسه با هفته ۳۹ ازنظر پیامدهای نامطلوب، خطر بسیار بالاتری را به‌دنبال دارد. شواهد نشان می‌دهد که مشکلات زیر برای نوزادانی که در هفته ۳۷ و ۳۸ به دنیا می‌آیند شایع‌تر از نوزادانی است که در هفته ۳۹ متولد شده‌اند:

• سندرم زجر تنفسی؛
• ذات‌الریه؛
• احتمال افت دمای بدن نوزاد (هایپوترمی)؛
• آپنه (عدم تنفس)؛
• برادیکاردی (کاهش ضربان قلب)؛
• عفونت یا سپسیس؛
• زردی طولانی؛
• دستگاه گوارش نابالغ؛
• کم‌خونی؛
• تاکی پنه گذرای نوزاد؛
• تنفس مکانیکی یا کمکی؛
• انتقال و بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان؛
• مشکلات شیردهی؛
• اقامت طولانی‌تر در بیمارستان. 

خطر بروز عوارض تنفسی شدید (که نیازمند دست‌کم چهار ساعت حمایت ونتیلاتور است) در نوزادانی که در ابتدای ترم یعنی هفته‌های ۳۷ و ۳۸ بارداری به دنیا می‌آیند ۲٫۴ برابر بیشتر از نوزادانی است که در هفته ۳۹ یا بعد از آن متولد می‌شوند و این خطر با گذشت هر هفته از بارداری به‌طور واضحی کاهش می‌یابد. این عارضه در بیش از ۳٪ نوزادان متولدشده در هفته ۳۷ بارداری مشاهده می‌شود.  

به‌علاوه خطر مشکلات عصبی‌رشدی (neurodevelopmental) دوران کودکی در نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند بالاتر است، زیرا رشد عصبی در طول دوره ابتدای ترم (early term)، یعنی هفته‌های ۳۷ تا ۳۹، همچنان ادامه دارد. کودکانی که در هفته‌های ۳۷ و ۳۸ بارداری به دنیا می‌آیند، در مقایسه با کودکان متولدشده در هفته‌های ۳۹ تا ۴۱، ازنظر عوارض عصبی نامطلوب در خطر بالاتری قرار دارند، ازجمله:

• اختلالات رفتاری؛
• مشکلات یادگیری؛
• ناتوانی حرکتی؛
• اختلال طیف اوتیسم. 

«نیازهای آموزشی ویژه» در نوزادان متولدشده در هفته‌های ۴۰ و ۴۱ در پایین‌ترین سطح قرار دارد و خطر مشکلات رفتاری در نوزادان متولدشده در هفته ۳۹ نسبت به هفته ۳۷ کمتر است. در بزرگ‌سالانی که در ابتدای ترم متولد شده‌اند نیز (در مقایسه با بارداری‌های ترم کامل) افزایش بیماری روانی مشاهده شده است. به‌علاوه عوارض متابولیکی نامطلوبی نیز مشاهده شده است که با افزایش دیابت، دیس‌لیپیدمی (dyslipidemia)، اضافه‌وزن و چاقی مرتبط است. بنابراین زایمان سزارین زودهنگام (قبل از هفته ۳۹) توصیه نمی‌شود.    

 زمان‌بندی سزارین در بارداری‌های پرخطر

گاهی سزارین برنامه‌ریزی‌شده در هفته ۳۹ یا بعد از آن منجر به زایمان خودبه‌خودی مادر قبل از تاریخ تعیین‌شده می‌شود. خطر زایمان خودبه‌خودی قبل از تاریخ تعیین‌شده در هفته ۳۹ در زنانی بالاتر است که:

• سابقه زایمان زودرس خودبه‌خودی قبلی، زایمان زودرس برنامه‌ریزی‌شده با القای زایمان یا سزارین قبل از زایمان دارند؛
• دو یا چند زایمان سزارین قبلی داشته‌اند؛
• در دوران بارداری سیگار می‌کشند. 

بنابراین باید خطرات به‌تعویق‌انداختن زایمان تا هفته ۳۹ یا پس از آن سنجیده شود. داده‌های آماری نیز نشان می‌دهد که حدود ۱۰٪ از زنانی که زمان زایمان سزارین آنها هفته ۳۹ بارداری تعیین شده، قبل از این تاریخ زایمان می‌کنند. درنتیجه بخشی از زنان به‌جای سزارین برنامه‌ریزی‌شده به سزارین اورژانسی نیاز خواهند داشت که خطرات بالاتری دارد. بنابراین باید بهبود موردانتظار با تعویق زایمان تا هفته ۳۹ با توجه به خطرات موجود برای مادران در سزارین اورژانسی سنجیده و ارزیابی شود. 

در بعضی از شرایط سلامتی، مانند نارسایی جفت یا وضعیت بریچ فوتلینگ (footling breech presentation)، با افزایش خطر پری‌ناتال مرتبط با شروع زایمان یا پارگی خودبه‌خودی غشاها قبل از تولد نیز روبه‌رو هستیم. 

در صورت ابتلای مادر به بیماری (مانند پره‌اکلامپسی)، عوارض مامایی (مانند بارداری چندقلو یا جفت سرراهی) یا عوارض جنینی (مانند محدودیت رشد جنین) ممکن است که، پس از سنجش خطرات نسبی زایمان زودرس در مقابل خطرات مرتبط با ادامه بارداری، زایمان سزارین زودهنگام ضروری باشد. 

در مواردی که زایمان سزارین برای قبل از هفته ۳۹ برنامه‌ریزی شده است و نمی‌توان آن را به تعویق انداخت، برای کاهش عوارض تنفسی در نوزاد می‌توان از کورتیکواستروئیدها (داروهای ضد التهاب) استفاده کرد. 

سزارین دوم و سوم در چند هفتگی انجام می‌شود؟

معمولا زایمان سزارین اول در هفته‌های ۳۹ یا ۴۰، سزارین دوم در هفته ۳۹ و سزارین‌های سوم یا بعد از آن زودتر از هفته ۳۹ انجام می‌شود.

مطالعه‌ای که توسط دکتر لورا هارت (Laura Hart)، از همکاران بخش پزشکی مادر و جنین در مرکز علوم بهداشتی دانشگاه تگزاس در هیوستون، و همکارانش روی تقریبا ۶۵۰۰ زن انجام شد نشان داد که تعداد زایمان‌های سزارین قبلی بر زمان مناسب برای زایمان سزارین بعدی تأثیر می‌گذارد. 

او می‌گوید: «ما معمولا با این دوراهی مواجه هستیم که چه زمانی زایمان این زنان را انجام دهیم.» پزشکان تلاش می‌کنند تا میان خطرات و مزایای زایمان زودرس (early-term delivery)، به‌ویژه نگرانی‌ها درمورد عوارض و مرگ‌ومیر پری‌ناتال، با معیار رسیدن به سن بارداری ۳۹ هفته تعادل ایجاد کنند. 

وی خاطرنشان می‌کند: «با وجود تمایل برای انتظار تا هفته ۳۹، بعضی از زنان دچار پارگی خودبه‌خودی غشاها، دکولمان یا کندگی جفت (placenta abruption) یا عوارضی مانند فشارخون می‌شوند.» این اغلب منجر به زایمان‌های سزارین بدون برنامه و اورژانسی بیشتری می‌شود که می‌تواند خطر بروز عوارض سزارین را بالا ببرد. 

در بررسی انجام‌شده توسط دکتر هارت و همکارانش تنها حدود ۶۰درصد از زنانی که ۲ سزارین قبلی داشتند و حدود ۵۰درصد از زنانی که ۳ زایمان سزارین قبلی یا بیشتر داشتند توانستند زایمان خود را تا هفته ۳۹ بارداری به تعویق بیندازند. 

دکتر لورا هارت می‌گوید: «انتظار تا هفته ۳۹ خطر جراحی مادر را افزایش می‌دهد. زمان مناسب زایمان برای زنانی که ۲ زایمان سزارین قبلی داشته‌اند هفته ۳۸ و برای زنانی که ۳ زایمان سزارین یا بیشتر داشته‌اند هفته ۳۷ است.»

آیا سزارین بعد از هفته چهلم خطرناک است؟

معمولا به مادران توصیه می‌شود که سزارین خود را در هفته‌های ۳۹ یا ۴۰ انجام دهند و آن را به بعد از هفته چهلم موکول نکنند زیرا ممکن است خطراتی برای مادر و جنین ایجاد شود. ازجمله خطراتی که با تعویق سزارین به بعد از هفته ۴۰ بارداری ایجاد می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات تنفسی؛
• بازشدن بخیه سزارین قبلی؛
• در معرض خطر قرارگرفتن جنین و  بالاتر رفتن وزن نوزاد از حد طبیعی در صورت ابتلای مادر به دیابت بارداری؛
• مرده‌زایی؛
• دفع مدفوع در مایع آمنیوتیک براثر نرسیدن اکسیژن و خون کافی و ورود ذرات مدفوع به ریه‌های جنین.

کلام آخر دکترساینا

زایمان سزارین زودهنگام مشکلات و خطراتی را برای نوزاد ایجاد می‌کند و زایمان دیرهنگام نیز می‌تواند مادر را درمعرض خطرات جراحی سزارین اورژانسی و زایمان خودبه‌خودی قبل از موعد قرار دهد. در مجموع توصیه می‌شود که زمان زایمان سزارین در بارداری‌های بی‌خطر برای هفته ۳۹ یا پس از آن برنامه‌ریزی شود. بهترین پزشک متخصص کسی است که می‌تواند در تعیین بهترین زمان زایمان شما را راهنمایی کند. برای دریافت راهنمایی و مشاوره تخصصی در هر زمان و مکانی که هستید همیشه می‌توانید از خدمات دکترساینا استفاده کنید. 

سؤالات متداول