ژنیکوماستی چیست؟ | مهمترین علل، علائم و درمان بزرگی سینه مردان

ژنیکوماستی به بزرگ شدن خوش‌خیم بافت پستان گفته می‌شود و در مردان شیوع بالایی دارد. عوامل مختلفی منجربه این عارضه می‌شوند؛ اما به‌طورکلی می‌توان گفت عدم تعادل هورمونی مهم‌ترین علت ژنیکوماستی است. در این مقاله به دلایل ایجاد ژنیکوماستی، عوارض و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

ژنیکوماستی چیست؟

ژنیکوماستی شایع‌ترین عارضه‌ی بافت سینه در مردان است که باعث تورم بافت سینه در پسران و مردان می‌شود. در این اختلال، برهم‌خوردن تعادل میان بعضی هورمون‌ها باعث می‌شود بافت سینه از حالت عادی بزرگ‌تر شود.

اکثر افراد تستوسترون را هورمون مردانه و استروژن را هورمونی زنانه می‌دانند. تستوسترون اصلی‌ترین هورمون در بدن مردان است و رشد جنسی آن‌ها را در دوران بلوغ هدایت می‌کند؛ بااین‌حال بدن مردان مقداری هورمون استروژن نیز می‌سازد.

بعضی عوامل مانند بالا رفتن سن یا رسیدن به سن بلوغ می‌تواند بر تعادل بین استروژن و تستوسترون در بدن مردان اثر بگذارد. بالا رفتن مقدار استروژن باعث تورم بافت سینه مردانه می‌شود.

حدود نیمی از پسران نوجوان و مردان بالای ۵۰ سال ژنیکوماستی خفیف یا شدید را تجربه‌ می‌کنند.

علائم ژنیکوماستی

ژنیکوماستی می‌تواند در یک یا هر دو سینه بروز پیدا کند و ممکن است به‌صورت یک توده یا بافت چربی در زیر نوک پستان شروع شود. در این عارضه سینه‌ها اغلب به طور نامتقارن بزرگ می‌شوند.

ژنیکوماستی در اکثر مردان بالغ هیچ علائم بالینی دیگری به‌جز بزرگ شدن سینه‌ها ندارد. ولی درصورت بروز علائم، ممکن است با موارد زیر همراه باشد:

• درد، به‌ویژه در نوجوانان
• تورم بافت سینه
• حساس شدن سینه
• حساس شدن نوک سینه بر اثر تماس با لباس

علائم ژنیکوماستی ممکن است شبیه سایر عارضه‌ها و اختلالات بافت سینه باشد؛ به‌همین‌دلیل بهتر است همیشه برای تشخیص با پزشک خود مشورت کنید.

چه عواملی باعث ژنیکوماستی میشود؟

گفتیم‌که دلیل اصلی ژنیکوماستی ناهماهنگی بین هورمون‌ها است. عوامل مختلفی می‌توانند سبب بروز این ناهماهنگی شوند:

تغییرات هورمونی

هورمون‌های تستوسترون و استروژن ویژگی‌های جنسی را در مردان و زنان کنترل می‌کنند. تستوسترون شاخصه‌های مردانه مانند بافت عضلانی و موهای بدن را کنترل می‌کند. استروژن نیز مسئول شاخصه‌های زنانه از جمله رشد سینه‌ها است. زمانی‌که سطح استروژن مردانه بیش‌ازحد بالا بوده یا با سطح تستوسترون در تعادل نباشد، می‌تواند منجربه ژنیکوماستی شود.

• ژنیکوماستی در نوزادان: بیش از نیمی از نوزادان پسر به دلیل تأثیرات استروژن مادر با سینه‌های بزرگ به دنیا می‌آیند. بافت سینه‌ی متورم در نوزادان معمولاً در عرض دو تا سه هفته پس از تولد از بین می‌رود.
• ژنیکوماستی در دوران بلوغ: ژنیکوماستی ناشی از تغییرات هورمونی در دوران بلوغ درصد شیوع نسبتاً بالایی دارد. در اغلب موارد، بافت تورم سینه نیازی به درمان ندارد و طی شش ماه تا دو سال از بین می‌رود.
• ژنیکوماستی در بزرگسالان: میزان شیوع ژنیکوماستی در مردان ۵۰ تا ۸۰ ساله بین ۲۴ تا ۶۵ درصد است. با‌اینحال، اکثر مردان مبتلا به این بیماری هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند.

مصرف برخی داروها

بعضی از داروها می‌توانند منجربه بروز ژنیکوماستی شوند:

• آنتی‌آندروژن‌ها: این داروها برای درمان بزرگی پروستات، سرطان پروستات و بعضی بیماری‌های دیگر تجویز می‌شود. فلوتامید (Flutamide)، فیناستراید (Finasteride) و اسپیرونولاکتون (Spironolactone) از این دسته داروها هستند.
• استروئیدهای آنابولیک و آندروژن‌ها: این داروها برای درمان کمبودهای هورمونی، تأخیر در بلوغ یا تحلیل رفتن عضلات بر اثر بیماری تجویز می‌شوند. همچنین برخی ورزشکاران نیز ممکن است از این داروها برای عضله‌سازی استفاده کنند.
• داروهای ایدز: برخی از داروهای HIV مانند افاویرنز (Efavirenz) خواص استروژن‌مانند دارند که می‌توانند باعث ژنیکوماستی شوند.

ژنیکوماستی ممکن است در بدنسازان به دلیل مصرف استروئیدهای آنابولیک مانند مشتقات تستوسترون ایجاد شود.

سایرداروهایی که باعث بزرگی سینه در مردان می‌شوند

• داروهای ضداضطراب؛ مانند دیازپام (Diazepam)
• داروهای اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) که حاوی آمفتامین هستند؛ مانند آدرال (Adderall).
• داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• داروهای زخم معده و روده؛ مانند سایمتیدین (Cimetidine)
• شیمی‌درمانی برای درمان سرطان
• داروهای قلب؛ مانند دیگوکسین (Digoxin) و مسدودکننده‌های کانال کلسیم
• داروهای تخلیه‌کننده‌ی معده، مانند متوکلوپرامید (Metoclopramide)

بیماری‌های زمینه‌ای

بعضی از بیماری‌ها می‌توانند با تأثیر بر تعادل بین هورمون‌ها باعث ژنیکوماستی شوند:

• هیپوگنادیسم: اختلالاتی مانند سندرم کلاین فلتر یا نارسایی هیپوفیز که تولید تستوسترون را کاهش می‌دهند می‌تواند با ژنیکوماستی مرتبط باشند.
• برخی از تومورها: تشکیل تومور در بعضی بافت‌ها و اندام‌ها می‌تواند منجربه تولید هورمون‌هایی شود که تعادل هورمون‌های استروژن و تستوسترون را تغییر می‌دهد. تومور بیضه‌ها، غدد فوق‌کلیوی یا غده‌ی هیپوفیز از این دسته‌اند.
• پرکاری تیروئید: اختلالی که در آن غده‌ی تیروئید بیش‌از‌حد هورمون تیروکسین تولید می‌کند.
• نارسایی کلیه: حدود نیمی از افرادی که تحت درمان دیالیز قرار می‌گیرند، به دلیل تغییرات هورمونی دچار ژنیکوماستی می‌شوند.^[۱]
• نارسایی و سیروز کبد: مشکلات کبدی و داروهای سیروز با تغییرات سطح هورمون‌ها و ژنیکوماستی مرتبط است.
• سوءتغذیه و گرسنگی: سطح تستوسترون بر اثر تغذیه‌ی کم و ناکافی کاهش می‌یابد؛ ولی سطح استروژن ثابت می‌ماند. این تغییرات می‌تواند باعث ژنیکوماستی شود. ژنیکوماستی همچنین ممکن است زمانی رخ دهد که تغذیه‌ی طبیعی از سر گرفته می‌شود.

ژنیکوماستی اغلب مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند و تنها شکل ظاهری آن ممکن است برای فرد اذیت‌کننده باشد.

ژنیکوماستی کاذب

پیش‌تر گفتیم‌که در ژنیکوماستی، عدم تعادل هورمون‌ها منجربه بزرگ شدن بافت سینه می‌شود. در ژنیکوماستی کاذب نیز سینه از حالت طبیعی بزرگ‌تر می‌شود؛ اما این اتفاق ناشی از تغییرات هورمونی نیست، بلکه صرفاً چربی در سینه تجمع پیدا می‌کند.

ژنیکوماستی کاذب عمدتاً در افرادی دیده می‌شود که به اضافه‌وزن یا چاقی مفرط دچارند و ناشی از بیماری یا اختلال هورمونی نیست.

عوارض و خطرات ژنیکو ماستی در مردان

تا کنون مطالعات مختلفی بر ژنیکوماستی و سایر اختلالات بافت سینه در مردان انجام شده‌اند. به نظر می‌رسد تأثیر روانی منفی ژنیکوماستی شایع‌تر و شدیدتر از عوارض جسمی آن باشند. احتمال بروز ژنیکوماستی در سن بلوغ افزایش پیدا می‌کند و این عارضه می‌تواند برای نوجوانان از لحاظ روحی مشکل‌آفرین باشد و بر اعتمادبه‌نفس آنان تأثیر منفی بگذارد.

ژنیکوماستی و خطر سرطان سینه

نتایج یک مطالعه‌ی مروری که مقالات منتشرشده دررابطه‌با سرطان سینه را مورد بررسی قرار داده است نشان می‌دهد ژنیکوماستی می‌تواند احتمال بروز سرطان سینه در مردان را افزایش دهد. البته به‌طورکلی احتمال بروز سرطان سینه در مردان بسیار کمتر از زنان است؛ به‌طوری‌که تقریباً یک درصد از تمام موارد سرطان سینه مربوط‌به مردان هستند.^[۲] محدود بودن تعداد مبتلایان به این سرطان باعث می‌شود محققان نتوانند مطالعات گسترده‌ای بر سرطان سینه مردان انجام دهند؛ بااین‌حال نتایج این مطالعه نشان می‌دهد ابتلا به ژنیکوماستی می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان سینه را بالا ببرد.^[۳]

روش‌های تشخیصی

پزشک برای تشخیص ژنیکوماستی ابتدا با معاینه‌ی بالینی، وضعیت بافت سینه را می‌سنجد. بعضی آزمایش‌ها نیز در تشخیص این عارضه به پزشک کمک می‌کنند:

• آزمایش خون
• ماموگرافی
• سی‌تی اسکن
• ام‌آر‌آی
• سونوگرافی بیضه‌ها
• نمونه‌برداری از بافت سینه

درمان ژنیکوماستی

• در اکثر موارد ژنیکوماستی به‌مرور زمان و بدون نیاز به درمان برطرف می‌شود؛ بااین‌حال در مواقعی‌که ژنیکوماستی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند هیپوگنادیسم، سوءتغذیه یا سیروز کبدی است، ممکن است درمان ژنیکوماستی در گرو درمان بیماری باشد.
• اگر علت ژنیکوماستی مصرف داروها باشد، ممکن است پزشک توقف آن‌ها یا جایگزینی با داروی دیگری را توصیه کند.
• در نوجوانان و درصورتی‌که تغییرات هورمونی طبیعی دوران بلوغ منجربه ژنیکوماستی شده باشد، ممکن است نیاز به هیچ درمانی نباشد و این عارضه خودبه‌خود بهبود پیدا کند. به‌همین‌دلیل پزشک ممکن است توصیه کند هر سه تا شش ماه یک‌بار ارزیابی دوره‌ای انجام دهید تا وضعیت بیمار را بسنجد. ژنیکوماستی در نوجوانان اغلب بدون درمان و در کمتر از دو سال از بین می‌رود.

اگر ژنیکوماستی به‌خودی‌خود بهبود نیابد یا باعث درد، حساسیت یا مشکلات روحی و روانی شود، ممکن است درمان لازم باشد.

دارودرمانی

بعضی از داروهایی که در درمان سرطان سینه استفاده می‌شوند در درمان ژنیکوماستی نیز مؤثرند:

• تاموکسیفن (Tamoxifen Citrate)
• مهارکننده‌های آروماتاز؛ مانند آناسترازول

درمان ژنیکوماستی از طریق جراحی

اگر بزرگی سینه‌ها حتی پس از درمان اولیه قابل توجه و آزاردهنده باشد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.

دو جراحی معمول برای ژنیکوماستی عبارت‌اند از:

• لیپوساکشن: در این جراحی چربی پستان برداشته می‌شود، اما بافت پستانی حذف نمی‌شود.
• ماستکتومی: در این نوع جراحی بافت پستان برداشته می‌شود. ماستکتومی اغلب با استفاده از برش‌های کوچک انجام می‌شود و چون تهاجمی نیست با سرعت بیشتری بهبود پیدا می‌کند.

 چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟

درصورت مشاهده‌ی علائم زیر با پزشک مشورت کنید:

• تورم
• درد یا حساس شدن سینه‌ها
• ترشحات از نوک یک یا هردو سینه

راه‌های پیشگیری از ژنیکوماستی در مردان

پیشگیری از ژنیکوماستی در بسیاری از موارد چندان امکان‌پذیر نیست؛ اما رعایت برخی موارد ممکن است احتمال بروز آن را کاهش دهد:

• از سوءمصرف داروها یا مواد پرهیز کنید. استروئید‌های آنابولیک، آمفتامین‌ها، هروئین و ماریجوانا احتمال بروز ژنیکوماستی را افزایش می‌دهند.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی اجتناب کنید.
• قبل از مصرف هر دارو با پزشک خود درمورد عوارض جانبی آن صحبت کنید. بعضی داروها احتمال ژنیکوماستی را بالا می‌برند؛ درصورت امکان می‌توانید از داروهای جایگزین استفاده کنید.

کلام آخر دکترساینا

ژنیکوماستی اغلب عارضه‌ی خطرناکی نیست و تنها جنبه‌ی ظاهری آن می‌تواند برای فرد ناخوشایند باشد؛‌ اما ازآنجایی‌که علائم ژنیکوماستی ممکن است با سایر مشکلات و بیماری‌ها شباهت داشته باشد، برای اطمینان از تشخیص درست، با متخصص غدد مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری