بهترین روش‌های درمان آرتروز | علت و علائم آرتروز زانو

آرتروز زانو عارضه‌ای رایج است که در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد؛ اما شیوع آن با افزایش سن بالاتر می‌رود. طی این عارضه، غضروف زانو تحلیل می‌رود و درنتیجه استخوان‌های زانو به هم برخورد می‌کنند و به‌مرور زمان دچار سائیدگی می‌شوند. روش‌های مختلفی برای درمان آرتروز زانو در دسترس‌اند. در این مقاله به بررسی علل، علائم آرتروز زانو و مؤثرترین روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

آرتروز زانو چیست؟

آرتروز یا استئوآرتریت یک بیماری تخریبی مفصل است که معمولاً به‌علت ساییدگی و تخریب پیش‌رونده‌ی غضروف مفاصل به وجود می‌آید. این عارضه در مفاصل مختلفی ایجاد می‌شود که یکی از شایع‌ترین آن‌ها آرتروز زانو است.

آرتروز ممکن است اولیه و بدون هیچ علت زمینه‌ای رخ دهد یا از نوع ثانویه باشد که اغلب به‌علت وارد شدن فشار مضاعف و بیش‌از حد توان (پس از ضربه یا حادثه) یا ابتلا به آرتریت روماتوئید ایجاد می‌شود.

آرتروز یک اختلال مفصلی دردناک و ناتوان‌کننده است که نه‌تنها مفصل زانو بلکه می‌تواند مفاصل دست، لگن و ستون فقرات را نیز درگیر کند.

در آرتروز زانو، غضروف مفصل زانو از بین می‌رود و استخوان‌ها به هم سائیده می‌شوند.

علائم آرتروز زانو

علائم آرتروز زانو عبارت‌اند از:

• تشدید درد به هنگام فعالیت و بهبود آن با استراحت از علائم آرتروز زانو است
• تورم زانو
• احساس گرمی در مفاصل
• سفتی زانو به‌ویژه در ابتدای روز و بعد از نشستن
• محدودیت حرکت زانو (فرد در سوار یا پیاده شدن از ماشین یا بالا رفتن از پله مشکل دارد.)
• صدای تق تق زانو در زمان حرکت

توجه داشته باشید که بی‌توجی به آرتروز زانو باعث تشدید آسیب به مفصل می‌شود. درصورت مشاهده‌ی نشانه های آرتروز زانو، حتماً در اولین فرصت با متخصص ارتوپدی مشورت کنید.

علل ابتلا به آرتروز زانو

افزایش سن شایع‌ترین علت آرتروز زانو است. تقریباً همه‌ی افراد با بالا رفتن سن دچار درجاتی از آرتروز در مفاصل می‌شوند؛ اما برخی عوامل، خطر آرتروز زانو را در سنین پایین‌تر افزایش می‌دهد.

• افزایش سن: با افزایش سن، توان و سرعت بهبود غضروف کاهش پیدا می‌کند.
• افزایش وزن: اضافه‌وزن باعث فشار بر تمام مفاصل به‌ویژه زانو می‌شود. هر چقدر اضافه‌وزن بیشتر باشد فشار بیشتری بر زانو وارد می‌شود.
• وراثت: برخی از جهش‌های ژنتیکی، فرد را بیشتر در معرض آرتروز زانو قرار می‌دهند. همچنین ناهنجاری‌های ارثی در شکل استخوان می‌تواند باعث آرتروز زانو شود.
• مؤنث بودن: احتمال آرتروز زانو در زنان بالای ۵۵ سال بیشتر از مردان است.
• آسیب‌های مکرر به مفصل زانو: فشار و ضربه‌های مکرر به زانو می‌تواند باعث آرتروز زانو شود. مشاغلی که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند مانند کارگران حمل‌ونقل یا کارهایی که مستلزم نشستن بر روی زانو است بیشتر در معرض آرتروز زانو قرار دارند.
• ورزش سنگین و غیراصولی: ورزش‌های فوتبال، تنیس یا دویدن طولانی‌مدت ممکن است با آسیب و آرتروز زانو همراه باشد.
• سایر بیماری‌های مفاصل: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر در معرض آرتروز زانو هستند. برخی از اختلالات متابولیک مانند اضافه بار آهن یا هورمون رشد بیش‌ازحد خطر آرتروز زانو را افزایش می‌دهد.

عوارض آرتروز زانو

آرتروز زانو برای بسیاری از افراد مبتلا منشاء درد مزمنی است که ناتوان‌کننده است و می‌تواند باعث اضطراب و افسردگی در فرد شود. همچنین آرتروز مفاصل به‌ویژه زانو ممکن است با عوارض دیگری همراه باشد. برخی عوارض رایج آرتروز زانو عبارت‌اند از:

• اختلال در خواب به علت درد مفاصل
• سفتی و محدودیت دامنه‌ی حرکت
• کاهش بهره‌وری در محیط کار
• ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره
• افزایش وزن ناشی از کاهش تحرک و فعالیت
• افزایش خطر بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون و بیماری‌های قلبی (به دلیل عدم حرکت)
• اضطراب و افسردگی
• پوکی استخوان

اضافه‌وزن، ورزش غیراصولی و مشاغلی که فشار بیش‌ازحد روی زانو وارد می‌کنند خطر ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می‌دهند.

نحوه تشخیص

معاینه‌ی فیزیکی بیمار اولین قدم در تشخیص آرتروز زانو است. همچنین بررسی سابقه‌ی پزشکی بیمار بسیار اهمیت دارد. روش‌های متداول در تشخیص آرتروز زانو عبارت‌اند از:

• تصویربرداری با اشعه ایکس می‌تواند آسیب به استخوان و غضروف و تشکیل خار استخوانی را تشخیص دهد.
• تصویربرداری با MRI: این روش اغلب زمانی به کار می‌رود که تصویربرداری با اشعه ایکس قادر به تشخیص علت درد زانو نباشد.
• آزمایش خون: اگر پزشک احتمال بدهد که آرتروز زانو ناشی از آرتریت روماتوئید است، آزمایش خون جهت بررسی فاکتورهای التهابی انجام می‌شود.

درمان آرتروز زانو

درمان قطعی برای آرتروز زانو وجود ندارد؛ اما روش‌های درمانی تسکینی از پیشرفت آسیب جلوگیری می‌کنند و در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیمار بسیار مؤثرند. برخی از روش‌های درمانی آرتروز زانو عبارت‌اند از:

درمان غیرجراحی آرتروز زانو

تغییر و اصلاح سبک زندگی یکی از روش‌های درمان غیرجراحی است که به بهبود کیفیت زندگی بیمار و کاهش سرعت تخریب مفصل زانو کمک می‌کند. از انجام فعالیت‌هایی که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند، مانند بالا رفتن از پله، دویدن یا ورزش سنگین خودداری کنید و به جای آن ورزش‌هایی مانند شنا یا دوچرخه‌سواری انجام دهید.

فیزیوتراپی در آرتروز زانو

تمرین‌های فیزیوتراپی به افزایش دامنه‌ی حرکتی و انعطاف‌پذیری زانو کمک می‌کنند. فیزیوتراپی همچنین به تقویت عضلات پا و زانو کمک می‌کند. حتماً با یک متخصص فیزیوتراپی برای تعیین حرکات مناسب و مورد نیاز برای درمان آرتروز زانو مشورت کنید.

موارد خفیف آرتروز زانو را می‌تواند با فیزیوتراپی و استفاده از زانوبند درمان کرد.

استفاده از ابزار کمک‌حرکتی

استفاده از ابزار کمکی مانند عصا، کفش مناسب، کفش ضربه‌گیر و پوشیدن زانوبند (بریس) در بهبود علائم آتروز زانو مؤثر است. زانوبند به حفظ تعادل و عملکرد زانو کمک می‌کند و فشار ناشی از وزن را از روی زانوی آسیب‌دیده برمی‌دارد.

درمان دارویی آرتروز زانو

درمان با داروهای بدون نیاز به نسخه مانند ایبوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن در کاهش درد زانو مؤثر است. توجه کنید که مصرف داروهای مسکن بدون نسخه را بیش از ۱۰ روز بدون مشورت پزشک ادامه ندهید. مصرف بی‌رویه عوارض جانبی به همراه دارد.

یکی دیگر از داروهای مورد استفاده در درمان آرتروز زانو، تزریق یا مصرف داروهای استروئیدی یا اسید هیالورونیک است. استروئیدها داروهای ضدالتهاب قوی هستند و اسید هیالورونیک به‌عنوان یک ماده‌ی روان‌کننده در بین مفاصل تزریق می‌شود.

درمان جراحی آرتروز زانو

• آرتروسکوپی یکی از روش‌های عمل آرتروز زانو است. جراح از آرتروسکوپ برای مشاهده‌ی مفصل زانو استفاده می‌کند و نواحی آسیب‌دیده‌ی زانو را خارج کرده و ترمیم می‌کند. این روش اغلب در بیماران جوان‌تر برای به تأخیر انداختن سرعت پیشرفت بیماری به کار می‌رود.
• استئوتومی روشی است که در آن از طریق تغییر شکل استخوان، وضعیت زانو را بهبود می‌بخشند. این نوع جراحی اغلب در زمانی که آسیب در یک ناحیه است یا عدم بهبودی پس از شکستگی زانو انجام می‌شود.
• جراحی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی) در این روش قطعات پلاستیکی یا فلزی جایگزین مفصل آسیب‌دیده می‌شوند. جراحی مفصل زانو ممکن است در یک یا هر دو زانو رخ دهد. این جراحی معمولاً برای افراد بالای ۵۰ سال مبتلا به آرتروز زانو انجام می‌شود.

ممکن است پس از چند سال پروتز زانو آسیب ببیند و نیاز باشد عمل تکرار شود.

نقش ورزش و حرکات اصلاحی برای آرتروز زانو

ورزش و حرکات اصلاحی نقش مهمی در بهبود علائم آرتروز زانو دارند. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که بدون مشورت با پزشک یا فیزیوتراپیست نباید حرکات ورزشی یا اصلاحی انجام داد. ممکن است با عدم آگاهی در مورد نحوه‌ی حرکات، آسیب بیشتری به مفصل زانو وارد کنید.

انجام حرکات قدرتی که بر روی عضلات و مفاصل پایین تنه تمرکز می‌کند از ضعف عضلانی پیشرونده‌ی زانو جلوگیری می‌کنند. تقویت عضلات اطراف زانو فشار وارد بر زانو را کاهش می‌دهد و باعث بهبود دامنه‌ی حرکتی می‌شود.

تمرینات قدرتی مانند اسکات، استپ و کشش پا برای تقویت مفصل زانو بسیار مفید است. حتماً تمرینات را زیر نظر یک فیزیوتراپیست مجرب انجام دهید.

دکترساینا به‌زودی در مقاله‌ای مجزا حرکات اصلاحی آرتروز زانو را معرفی می‌کند.

جراحی‌های آرتروسکوپی، استئوتومی و آرتروپلاستی برای درمان آرتروز زانوی شدید به کار می‌روند.

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟

تشخیص قطعی آرتروز زانو توسط پزشک انجام می‌شود و تشخیص به‌موقع به پیشگیری از تشدید آرتروز زانو عوارض این بیماری کمک می‌کند. در صورت بروز علائم زیر در اولین فرصت با متخصص ارتوپدی مشورت کنید.

• احساس گرمی، قرمزی و تورم در مفصل
• وجود برآمدگی یا خار استخوانی بر روی مفصل
• تغییر شکل مفصل زانو
• قفل شدن مفصل هنگام حرکت
• صدای تق تق یا سائیدگی هنگام راه رفتن

توصیه‌هایی برای مبتلایان

رژیم غذایی و اصول تغذیه نقش مهمی در بهبود علائم بیماران مبتلا به آرتروز زانو دارد و نباید از آن غافل شد. رعایت برخی اصول در بهبود علائم آرتروز زانو بسیار نقش دارد:

• کنترل وزن: اضافه‌وزن و چاقی مفرط باعث وارد شدن فشار زیاد بر زانو می‌شود؛ بنابراین حفظ وزن در محدوده‌ی طبیعی به کاهش درد و ناراحتی بیمار کمک می‌کند. کاهش کالری دریافتی و محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند به کنترل وزن کمک زیادی می‌کنند.
• مصرف میوه و سبزی: میوه‌ها و سبزی‌ها سرشار از مواد مغذی و آنتی‌اکسیدانی هستند که از سلول‌های بدن در برابر رادیکال‌های آزاد (مواد سرطان زا) محافظت می‌کند. همچنین در کاهش التهاب مفصل نقش دارند.
• مصرف منابع امگا۳: منابع غذایی امگا ۳ حاوی مواد ضدالتهابی هستند و به کاهش درد و علائم آرتروز زانو کمک می‌کنند.
• مصرف لبنیات: منابع غذایی لبنی مانند شیر غنی‌شده با ویتامین D ، ماست و پنیر سرشار از کلسیم و  ویتامین D هستند و به استحکام  و تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند. لبنیات کم‌چرب حاوی پروتئین‌هایی هستند که به عضله‌سازی و تقویت آن‌ها کمک می‌کنند.

کلام آخر دکترساینا

با سبک زندگی سالم می‌توانید خطر بروز آرتروز زانو را کاهش دهید. همچنین به‌خاطر داشته باشید که بی‌توجهی به آرتروز زانو منجربه آسیب شدید مفصلی می‌شود و روند درمان را دشوارتر می‌کند. درصورتی‌که احساس درد یا هر نوع علائم مشکوکی در مفصل زانوی خود دارید، توصیه می‌کنیم هرچه سریع‌تر با یک متخصص ارتوپدی مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری