چسبندگی رحم یکی از مشکلات زنان است که عوارضی مانند مشکلات بارداری را به همره دارد. اما آیا راهی برای پیشگیری و درمان چسبندگی رحم وجود دارد؟ در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا چسبندگی رحم را معرفی کرده و نحوه‌ی ایجاد، راه‌های پیشگیری و درمان آن را شرح می‌دهیم.

چسبندگی رحم چیست؟

چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن یکی از بیماری‌های اکتسابی و نسبتاً نادر زنان است. در زنانِ مبتلا به سندرم آشرمن پس از صدمه دیدن رحم (مثلاً در کورتاژ، جراحی رحم، سقط‌ جنین یا آندومترویوز)، بافت رحم دچار آسیب شده و به حالتی دچار می‌شود که آن را چسبندگی رحم می‌نامیم.

در موارد شدید ممکن است چسبندگی به حدی زیاد باشد که دیواره‌ی جلویی و پشتی رحم به یکدیگر بچسبند؛ ولی در اکثر مواقع چسبندگی کمتر بوده و در اندازه‌های کوچک‌تر رخ می‌دهد.

چسبندگی رحم ممکن است باریک یا ضخیم باشد و ممکن است تنها در یک نقطه دیده شود یا ادغام چند نقطه باشد.

علائم چسبندگی رحم

• اغلب زنان مبتلا به چسبندگی رحم یا اصلاً خونریزی ماهانه را تجربه نمی‌کنند (آمنوره) یا دفعات پریودی در آن‌ها بسیار کم است.
• بعضی از زنان مبتلا به چسبندگی رحم در زمان پریود خود خونریزی ندارند (آمنوره) ولی درد پریود را حس می‌کنند. این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که مجرای خروج خون از رحم (دهانه‌ی رحم) مسدود شده است و خون قاعدگی از رحم خارج نمی‌شود.
• ناباروری و سقط‌های مکرر از دیگر علائم چسبندگی رحم هستند.

ناگفته نماند که مشکلات مربوط به قاعدگی می‌توانند دلایلی مانند بارداری، استرس، کاهش وزن ناگهانی یا یائسگی نیز داشته باشند. به همین دلیل بهتر است درصورت قاعدگی نامنظم یا توقف پریود با متخصص زنان مشورت کنید.

چسبندگی رحم چقدر شایع است؟

همان‌طورکه گفتیم چسبندگی رحم بیماری نادری است. ارائه‌ی آمار دقیق تعداد مبتلایان به چسبندگی رحم کار دشواری است؛ زیرا بسیاری از افراد مبتلا هرگز متوجه بیماری خود نمی‌شوند.

چسبندگی لوله رحم در ۱.۵٪ از زنانی که به خاطر مشکل ناباروری هیستروسالپینگوگرافی (عکس‌برداری از رحم  و لوله‌های فالوپ) انجام داده‌اند دیده شده است. سندروم آشرمن ممکن است در ۳۱ درصد از زنان پس از برداشتن لیوما با جراحی و در ۴۶ درصد از زنان در پی برداشتن مجدد دیده شود. این مشکل ممکن است در ۱۳ درصد از زنانی که در سه‌ماهه‌ی اول بارداری دچار سقط‌جنین می‌شوند و در ۳۰ درصد از زنانی که پس از سقط ناگهانی کورتاژ می‌کنند دیده شود.^[۱]

دلیل چسبندگی رحم چیست؟

طبق آمارهای انجمن بین‌المللی آشرمن ۹۰ درصد از موارد ابتلا به سندرم آشرمن به دنبال دیلاتاسیون و کورتاژ رخ می‌دهند.^[۲] کورتاژ معمولاً پس از سقط‌ جنین، سقط اختیاری یا بیرون آوردن تومور و فیبروئیدها و … انجام می‌شود. طی عمل کورتاژ پزشک ابتدا دهانه‌ی رحم را باز می‌کند و سپس با وسیله‌ای قاشق‌مانند قسمت داخلی رحم را می‌تراشد.

در مواردی که بقایای جفت پس از زایمان در رحم باقی بماند، پزشک پس از زایمان با استفاده از کورتاژ این بقایا را از بدن مادر خارج می‌کند.

طبیعتاً هرچه تعداد دفعاتی که یک زن کورتاژ انجام می‌دهد بیشتر باشد احتمال ابتلا به چسبندگی رحم افزایش می‌یابد. رادیوتراپی، عفونت رحم، آندومتریوز و عمل‌هایی نظیر سزارین یا جراحی فیبروئید و پولیپ رحم نیز احتمال ابتلا به چسبندگی رحم را بالا می‌برند.

تشخیص چسبندگی رحم

اگر پزشک به چسبندگی رحم مشکوک باشد در ابتدا  برای بررسی علائم دیگر، آزمایش خون تجویز می‌کند. سپس ممکن است با استفاده از سونوگرافی قطر رحم را بررسی کند.

هیستروسکوپی بهترین روش تشخیص چسبندگی رحم است؛ در این روش پزشک دهانه‌ی رحم را باز کرده و یک هیستروسکوپ را وارد رحم شما می‌کند. هیستروسکوپ مانند یک تلسکوپ خیلی کوچک و به‌صورت یک میله باریک است. پزشکان از هیستروسکوپ برای دیدن و بررسی داخل رحم استفاده می‌کنند و به این طریق می‌توانند تشخیص دهند که آیا در رحم زخم یا چسبندگی وجود دارد یا خیر.

همچنین پزشک می‌تواند هیستروسالپنگوگرافی (HSG) برایتان تجویز کند. HSG تصویربرداری از رحم و تخمدان‌ها با استفاده از اشعه‌ی ایکس است و در تشخیص بیماری به پزشک کمک می‌کند.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

درمان چسبندگی رحم

درمان چسبندگی رحم اغلب از طریق عمل جراحی هیستروسکوپی انجام می‌شود. این عمل معمولاً تحت بی‌حسی موضعی یا در صورت نیاز بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. طی این عمل پزشک ابزار موردنیاز را به سر هیستروسکوپ وصل کرده و پس از باز کردن دهانه‌ی رحم با استفاده از هیستروسکوپ مناطق دچار چسبندگی را از رحم خارج می‌کند. پس از انجام عمل احتمالاً می‌توانید همان روز از بیمارستان مرخص شوید.

معمولاً پس از عمل برای جلوگیری از عفونت‌های احتمالی باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. همچنین قرص‌های استروژن نیز به‌منظور تقویت توانایی بازسازی رحم تجویز می‌شوند.

ممکن است چسبندگی رحم مجدداً عود کند؛ به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند حداقل یک سال پس از انجام عمل هیستروسکوپی برای بارداری اقدام کنید.

اگر قصد بارداری ندارید

لازم‌به‌ذکر است که اگر قصد بارداری ندارید و چسبندگی رحم عوارض جدی برای شما ایجاد نکرده است امکان دارد پزشک تشخیص دهد که نیازی به درمان نیست. بسیاری از مبتلایان به چسبندگی رحم علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند و به همین دلیل درمان چسبندگی رحم را انجام نمی‌دهند.

مهم‌ترین عارضه‌ی چسبندگی رحم ناباروری است. در بسیاری از موارد چسبندگی رحم علائم خاصی ایجاد نمی‌کند و درصورتی‌که فرد قصد بارداری نداشته باشد ممکن است پزشک انجام پروسه‌های درمانی را ضروری نبیند.

چسبندگی رحم در بارداری

چسبندگی رحم در بسیاری از موارد موجب ناباروری می‌شود. البته ممکن است زنان مبتلا به چسبندگی رحم باردار شوند؛ اما این بارداری خطرات سقط جنین و سایر مشکلات بارداری را به همراه دارد.

چسبندگی رحم احتمال مرده‌زایی، باقی ‌ماندن بقایای جفت پس از زایمان و خونریزی شدید زایمان را نیز بالا می‌برد.

آیا سزارین باعث چسبندگی رحم می‌شود؟

همان‌طورکه گفتیم دلیل اصلی چسبندگی رحم آسیب به دیواره‌ی رحم خصوصاً طی عمل کورتاژ است؛ ولی سابقه‌ی سزارین نیز در ابتلا به چسبندگی رحم بی‌تأثیر نیست. اگر پزشک از طریق علائم بالینی احتمال بدهد به چسبندگی رحم مبتلا هستید، سابقه جراحی‌های قبلی مثل کورتاژ، جراحی فیبروم و سزارین را از شما خواهد پرسید.

آیا روش‌های پیشگیری از بارداری باعث چسبندگی رحم می‌شوند؟

چسبندگی رحم تنها از طریق آسیب فیزیکی دیواره‌ی رحم اتفاق می‌افتد؛ بنابراین روش‌های پیشگیری از بارداری که تماس فیزیکی با رحم ندارند باعث چسبندگی رحم نمی‌شوند.

 آی‌یو‌دی از مطمئن‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری است و از طریق جای دادن یک وسیله‌ی بسیار کوچک درون رحم انجام می‌شود. هرچند IUD خطر عفونت رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها را اندکی افزایش می‌دهد؛ ولی احتمال عفونت به حدی کم و ناچیز است که از دلایل اولیه و جدی چسبندگی رحم محسوب نمی‌شود.

نکات مهم درخصوص جلوگیری از چسبندگی رحم

• مهم‌ترین نکته این است که حتماً پیش از اقدام به بارداری به دکتر زنان و زایمان مراجعه کنید تا از سلامت رحم و عدم وجود چسبندگی رحم اطمینان حاصل کنید.
• ازآنجایی‌که اغلب موارد چسبندگی رحم به دلیل کورتاژ رخ می‌دهند شاید بهترین راه پیشگیری از چسبندگی رحم انجام ندادن کورتاژ باشد. اگر قصد انجام کورتاژ را دارید در مورد روش‌های جایگزین آن با پزشک خود صحبت کنید.
• اگر قصد انجام کورتاژ را به‌منظور خارج کردن بقایای جفت دارید، در مورد زمان‌بندی آن دقت کنید؛ اگر این عمل ۲ تا ۴ هفته پس از زایمان انجام شود احتمال ابتلا به چسبندگی لوله رحم افزایش می‌یابد. پس از زایمان طبیعی به علائم بالینی خود توجه داشته باشید و اگر متوجه علائم باقی ماندن بقایای جفت شدید هرچه سریع‌تر به پزشک خود مراجعه کنید.
• به گفته‌ی برخی از محققان نیز هورمون‌درمانی به دنبال عمل‌های رحم می‌تواند راه مناسبی برای جلوگیری از چسبندگی رحم باشد.

کلام آخر دکترساینا

چسبندگی رحم می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر برهم خوردن سیکل قاعدگی یا قطع شدن کامل آن (آمنوره) شود؛ اما مهم‌ترین مشکل چسبندگی رحم مربوط به مشکلات بارداری است. درمان چسبندگی رحم با یک جراحی ساده امکان‌پذیر است؛ درصورتی‌که قصد بارداری نداشته باشید ممکن است حتی نیازی به انجام درمان نباشد.

مهم‌ترین توصیه دکترساینا به شما خانم‌های عزیز این است که به‌طور منظم به دکتر زنان مراجعه کنید تا با انجام آزمایشات منظم و چکاپ‌های دوره‌ای از علائم بیماری‌های نهان آگاه شوید.

سؤالات متداول

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.