لکنت زبان در کودکان؛ علت، علائم و درمان

مشکلات گفتاری مانند لکنت زبان در کودکان امری نسبتاً شایع است. بسیاری از کودکان در سنین بین ۳ تا ۶ سالگی که مشغول تکمیل مهارت‌های زبانی خود هستند، انواعی از مشکلات گفتاری و لکنت زبان را نشان می‌دهند؛ اما آیا لکنت زبان در این سنین می‌تواند تبدیل به مشکلی جدی شود؟ برای درمان لکنت زبان چه کار می‌شود کرد؟ این‌ها سؤالاتی هستند که در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به آن‌ها پاسخ می‌دهیم.

لکنت زبان در کودکان

کودکان اغلب در سن دو و نیم تا پنج سالگی دچار لکنت زبان می‌شوند. این مسئله معمولاً موقتی است و به این دلیل اتفاق می‌افتد که کودکان به‌تازگی سخن گفتن را شروع کرده‌اند و ادای کلمات و جمله‌ها هنوز کمی برای‌شان دشوار است.

حدوداً پنج درصد از کودکان دچار لکنت زبان می‌شوند. در برخی کودکان لکنت زبان هیچ دلیل خاص و مشخصی ندارد؛ ولی لکنت زبان در کودکان معمولاً با مواردی مثل خستگی یا هیجان‌زدگی کودک تشدید می‌شوند. کودکان ممکن است به‌علت انرژی زیاد سعی کنند سریع‌تر از حالت طبیعی صحبت کنند که می‌تواند باعث بروز لکنت زبان شود.

لکنت زبان در کودکان هنگامی‌که آغاز به یادگیری زبان می‌کنند تاحدودی طبیعی و بخش از فرایند یادگیری زبان است.

آیا لکنت زبان در کودکان طبیعی است؟

لکنت زبان به دنبال فعالیت کلامی کودکان اتفاق می‌افتد و بیشتر در سن دو و نیم تا پنج سالگی دیده می‌شود. در این سن کودکان تلاش می‌کنند تا از طریق کلام با دیگران ارتباط برقرار کنند و چون این نوع ارتباط برای‌شان تازگی دارد ممکن است دچار لکنت زبان شوند.

شدت و دفعات تکرار لکنت زبان در کودکان بسیار متغیر است. در بعضی کودکان ممکن است در طول روز چند بار لکنت زبان دیده شود. برخی از کودکان نیز ممکن است هنگام ادای بیشتر کلمات دچار لکنت زبان شوند.

گفتیم که کودکان به‌دنبال رشد مغزی و ذهنی و تلاش برای فعالیت کلامی دچار لکنت می‌شوند؛ بنابراین ممکن است لکنت زبان در کودکان طی چند روز، چند هفته یا چند ماه تغییر کند و کمتر یا بیشتر شود. حتی در برخی موارد امکان دارد کودکان برای مدتی اصلاً لکنت زبان نداشته باشند و پس از گذشت چند روز یا چند هفته مجدداً لکنت زبان کودک شروع شود.

علائم لکنت زبان در کودکان

روند رشد و پیشرفت ذهنی و جسمی کودکان با یکدیگر تفاوت دارد. لکنت زبان در بسیاری از کودکان بخشی از روند طبیعی شروع به سخن گفتن است.

به‌طور کلی اگر لکنت زبان در کودکان بیشتر از سه تا شش ماه طول بکشد یا با علائم زیر همراه باشد ممکن است به مشکلی جدی تبدیل شود:

• تکرار برخی اصوات، بخش‌ها یا کلمات؛ مثلاً ک-ک-ک-کتاب.
• کشیدن یکی از حروف کلمات؛ مانند سسسلام.
• استفاده از کلمات یا آواهای اضافه بین کلمات؛ مانند آممم، آ و …
• آهسته صحبت کردن یا مکث کردن زیاد.
• توقف ناگهانی حین صحبت کردن؛ به‌طوری که دهان کودک باز است ولی چیزی نمی‌گوید.
• نفس تنگی یا اضطراب حین صحبت کردن.
• پلک زدن سریع یا لرزیدن لب‌ها هنگام صحبت کردن.
• تشدید لکنت زبان در زمان‌هایی که کودک خسته، نگران یا هیجان‌زده است.
• ترس از صحبت کردن.

علت لکنت زبان کودکان چیست؟

علت دقیق بروز لکنت زبان در کودکان هنوز مشخص نیست. ممکن است دلیل عارضه این باشد که مغز پیام‌های مربوط به صحبت کردن را با تأخیر به دهان ارسال می‌کند. بر اثر این تأخیر کودکان هنگام صحبت کردن با مشکل مواجه می‌شوند.

لکنت زبان در کودکان ارثی است. یعنی اگر والدین کودک در بچگی خود دچار لکنت زبان بوده‌اند ممکن است ژن لکنت زبان را به فرزند خود انتقال دهند. البته سابقة خانوادگی لکنت زبان در کودکان الزاماً به معنی بروز لکنت نیست.

لکنت زبان در کودکان بر اثر نگرانی یا اضطراب اتفاق نمی‌افتد؛ استرس و اضطراب در کودکان درست برعکس بزرگسالان لکنت زبان را تشدید نمی‌کند و معمولاً عامل آن نیست.

لکنت زبان ناگهانی در کودکان سه ساله

لکنت زبان در کودکان و خردسالان نسبتاً شایع است. کودکان در این سن به تازگی با سخن گفتن و صحبت کردن آشنا شده‌اند و نسبت به اغلب موارد اطراف خود هیجان دارند. آن‌ها تمایل دارند احساسات خود را سریعاً با دیگران درمیان بگذارند و این عجله کردن هنگام بیان افکار و احساسات باعث بروز لکنت زبان می‌شود.

لکنت زبان در کودکان زیر پنج سال با مسلط شدن کودکان بر تکلّم و ادای کلمات و جمله‌ها معمولاً در کمتر از شش ماه بهبود پیدا می‌کند. درصورتی‌که لکنت زبان بیشتر از شش ماه طول کشید بهتر است با پزشک مشورت کنید.

آیا برای لکنت زبان کودکان باید به پزشک مراجعه کرد؟

لکنت زبان کودکان در اکثر مواقع خودبه‌خود رفع می‌شود و مشکل طولانی‌مدتی ایجاد نمی‌کند؛ ولی اگر موارد زیر را در فرزندتان مشاهده کردید بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید:

• لکنت زبان بیشتر از شش ماه طول کشیده است.
• لکنت زبان باعث ترس از صحبت کردن شده است.
• فرزندتان به علت لکنت زبان اصلاً صحبت نمی‌کند.
• فرزندتان در مدرسه یا مهد کودک دچار مشکل شده است.
• لکنت زبان همراه با تیک یا علائم بدنی دیگر است.

درمان لکنت زبان کودکان

درمان مناسب لکنت زبان در کودکان به سن کودک، علائم بالینی کودک و سلامت عمومی بستگی دارد. انتخاب درمان مناسب اهمیت بالایی دارد و می‌تواند لکنت زبان را به‌کلی رفع کند. برای درمان لکنت زبان در کودکان دو روش اصلی وجود دارد:

• درمان غیرمستقیم: در این روش روان‌شناس به شما توصیه می‌کند شیوۀ صحبت کردن و نحوۀ مکالمة خود را در خانه تغییر دهید. یعنی سعی کنید آرام‌تر صحبت کنید؛ هنگام صحبت کردن فرزندتان کلام او را قطع نکنید و محیطی آرام و خالی از استرس در خانه فراهم کنید. این درمان در کودکان زیر پنج سال بیشترین اثرگذاری را دارد.
• درمان مستقیم: این روش با دخالت متخصص گفتار درمانی کودکان انجام می‌شود. این درمان ممکن است به‌صورت جلسات خصوصی و تک‌نفره با گفتاردرمان باشد یا این‌که روان‌شناس از جلسات گروهی استفاده کند. بسته به اخلاقیات و روحیۀ کودکان و همچنین شدت لکنت زبان روان‌شناس بهترین درمان را به شما پیشنهاد خواهد داد.

بهترین زمان شروع درمان لکنت زبان در کودکان سن زیر هفت سال است. در اغلب موارد لکنت زبان بعد از هفت سالگی به‌طور کامل درمان نمی‌شود و ممکن است تا بزرگسالی باقی بماند. البته شروع درمان در هر سنی بسیار مهم است و می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

کلام آخر دکترساینا

بااینکه لکنت زبان در کودکان در سنین یادگیری مهارت‌های زبانی امری طبیعی است؛ اما باید حواستان باشد لکنت زبان باید ظرف نهایتاً ۶ ماه به‌خودی‌خود برطرف شود. همچنین دقت کنید که لکنت زبان بر دیگر فعالیت‌های فرزندتان مانند ارتباط با سایرین اثر منفی نگذارد. چنانچه متوجه شدید لکنت زبان کودکتان منجر به مشکلاتی همچون کاهش اعتماد‌به‌نفس او شده است، بهتر است از یک روان‌شناس کودک دراین‌رابطه کمک بگیرید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.