پارکینسون (PD) Parkinson’s disease یک بیماری عصبی مزمن است که اختلالات حرکتی را به دنبال دارد. علائم پارکینسون معمولاً طی چند سال اول به آرامی بروز می‌کنند، اما با گذشت زمان بدتر می‌شوند. برای این که با بیماری پارکینسون بیش‌تر آشنا شوید و علائم اولیه آن را بشناسید، این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا را بخوانید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
بیماری پارکینسون چیست؟
پارکینسون از نام دانشمند بریتانیایی کاشف آن، جیمز پارکینسون[۱]، برداشته شده است. وی در سال ۱۸۱۷ متوجه وضعیت لرزش دست در افراد مسن شد. اما بیماری پارکینسون چگونه ایجاد می‌شود؟
همان‌طور که گفتیم، پارکینسون یک بیماری عصبی مزمن است که به مرور زمان وخیم‌تر می‌شود. حرکت عضلات صاف و هماهنگ بدن به کمک ماده‌ای به نام دوپامین (Dopamine) صورت می‌گیرد. مردان بیش‌تر از زنان در معرض ابتلا به این بیماری هستند، از طرفی زنان با افزایش سن احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است پارکینسون در جوانی و در سنین ۲۱ تا ۵۰ سالگی نیز رخ دهد. حدود ۱۰٪ -۲۰٪ مبتلایان به این بیماری زیر ۵۰ سالگی هستند و حدود نیمی از آنها کمتر از ۴۰ سال سن دارند.
نقش دوپامین در بیماری پارکینسون
از بین رفتن نورون‌های تولیدکننده‌ی دوپامین منجر به پایین آمدن این ماده در بخشی از مغز می‌شود که حرکت و تعادل را کنترل می‌کند. زمانی که سطح دوپامین ۶۰ الی ۸۰ درصد کاهش یابد، سلول‌های عصبی پیام‌های مغزی را به‌درستی منتقل نمی‌کنند و علائم بیماری پارکینسون ظاهر می‌شود.
دوپامین به‌عنوان یک پیام‌رسان بین قسمت‌های مغز و سیستم عصبی فعالیت کرده و به کنترل و هماهنگی حرکات بدن کمک می‌کند. با کاهش این ماده، ارتباط مغز با سیستم‌های عصبی از بین رفته و علائم به‌کندی شروع شده و تا حد شدید بیمار را درگیر می‌کند.
علت بیماری پارکینسون چیست؟
پزشکان و محققان حوزه‌ی درمان هنوز به طور یقین از عواملی که باعث بیماری پارکینسون می‌شوند، اطلاعی ندارند. به طور کلی پایین آمدن دوپامین و نوراپی‌نفرین از مهم‌ترین عامل‌های ایجاد بیماری پارکینسون است که باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی مغز می‌شود. از دیگر علل بروز بیماری پارکینسون می‌توان به موار زیر اشاره کرد:
- عوامل محیطی مانند در معرض سمومی مانند سموم دفع آفات، مواد شیمیایی و سایر آلاینده‌ها باشد نیز می‌تواند خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهد).
- دانشمندان در سال ۲۰۱۷ اعلام کردند كه ارتباط احتمالی بین ژنتیك و بیماری پاركینسون وجود دارد.
علت بیماری پارکینسون از کند به شدید
علت بیماری پارکینسون از کند به شدید از بین رفتن تدریجی مایع دوپامین است. سلول‌های تولیدکننده‌ی دوپامین به تدریج رو به زوال رفته و سپس از بین می‌روند. به این روند تخریب عصبی گفته می‌شود. تدریجی بودن همین روند است که باعث می‌شود که علائم بیماری پارکینسون به‌طور تدریجی نمایان شود.
پارکینسون بر همه‌ی افراد و نژادها تأثیر می‌گذارد. هنوز هیچ درمانی قطعی برای پارکینسون وجود ندارد، اما راهکارهای زیادی وجود دارند که می‌توانند تأثیر مثبتی بر روند بیماری و افزایش کیفیت زندگی فرد بیمار بگذارند.
علائم پارکینسون چیست و چگونه بروز می‌کند؟
در بیش‌تر افراد، علائم پارکینسون از سن ۶۰ سال به بالا شروع می‌شوند، اما گاهی در بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد نشانه‌های بیماری پارکینسون قبل از سن ۵۰ سالگی نمایان می‌شود.
نشانه‌ها اغلب اوقات با یک لرزش جزئی از یک دست و احساس سفتی در بدن شروع می‌شود. با گذشت زمان، علائم مختلفی در فرد دیده شده و برخی از افراد دچار زوال عقل می‌شوند.
علائم پارکینسون معمولاً طی چند سال اول به آرامی بروز می‌کنند، حتی ممکن است آن قدر خفیف باشند که نتوان به‌راحتی متوجه آنها شد. اگر شخص در همان اول با توجه به نشانه‌ها متوجه پارکینسون شود، درمان زودرس می‌تواند نتیجه‌ی بلندمدت و مؤثری داشته باشد.
بسیاری از مردم علائم اولیه پارکینسون را با علائم عادی پیری اشتباه می‌گیرند، به همین دلیل ممکن است خیلی دیر متوجه بیماری شوند. در صورتی که اگر فرد در مراحل اولیه متوجه این بیماری شود، درمان بسیار موفقیت‌آمیزی خواهد داشت.
تشخیص بیماری پارکینسون در سال‌های ابتدایی می‌تواند برای کیفیت زندگی مبتلایان به پارکینسون تعیین کننده باشد. از این جهت دانستن علائم اولیه پارکینسون اهمیت به‌سزایی دارد.
لرزش اندام؛ اولین نشانه پارکینسون
اولین نشانه‌ی بارز بیماری پارکینسون، لرزش در اندام‌های بدن -شامل پیچ‌خوردگی مداوم، لرزیدن دست، پاها و چانه- است. لرزش‌ها در مراحل اولیه بیماری بسیار ظریف هستند و معمولاً تنها کسی که متوجه آن می‌شود، خود بیمار است. با پیشرفت بیماری به‌تدریج لرزش‌ها وخیم‌تر و شدیدتر می‌شوند. لرزش‌ها به‌طور معمول در یک طرف بدن ظاهر شده و کم‌کم به بقیه‌ی قسمت‌های بدن پخش می‌شوند.
مشکل در راه رفتن
تغییرات ظریف در الگوی راه رفتن شخص می‌تواند نشانه‌ی اولیه‌ی بیماری پارکینسون باشد. کسی که به بیماری پارکینسون مبتلا است، ممکن است به کندی راه برود یا هنگام راه رفتن پاهایش را بکشد. ممکن است فرد با سرعت نامنظمی راه برود، ناگهان سریع‌تر یا کندتر قدم بزند یا طول قدم خود را تغییر دهد.
تغییر در دست خط
میکروگرافیا نوعی اختلال است که در آن به دلیل لرزش شدید دست بیماران، متن نوشته‌شده کوچک یا غیر قابل خواندن است. به گفته‌ی پزشکان، میکروگرافیا که به دلیل اختلالات عصبی بروز می‌کند، یکی دیگر از علائم اولیه بیماری پارکینسون است.
اختلال در بویایی (هیپوسمی)
سروکله‌ی هیپوسمی وقتی پیدا می‌شود که شخص توانایی بویایی خود را از دست می‌دهد. این علامت در بین ۷۰ تا ۹۰ درصد از مبتلایان به پارکینسون در همان اوایل بیماری اتفاق می‌افتد. از دست دادن حس بویایی یکی از قابل‌توجه‌ترین علائم بیماری پارکینسون است که می‌تواند چندین سال قبل از بروز بیماری در فرد ظاهر شود. پزشکان برای تشخیص هیپوسمی از تست‌های شناسایی بو استفاده می‌کنند، اما صحت این آزمایش‌ها تا حد زیادی متغیر است.
مشکل در خواب
فرد در مراحل اولیه پارکینسون ممکن است طیف وسیعی از مشکلات خواب را تجربه کند که شامل بی‌خوابی، خستگی بیش از حد در روز، آپنه خواب، دیدن کابوس، حرکات کنترل‌نشده یا پرتاب اندام‌های بدن در هنگام خواب خواهد بود.
عدم تعادل در راه رفتن و ایستادن در بیماران پارکینسون
بیماری پارکینسون به‌طور خاص سلول‌های عصبی به‌نام گانگلیون -که در اعماق مغز قرار دارند- را هدف قرار می‌دهد. عصب‌های گانگلیونی مسئول کنترل تعادل و انعطاف‌پذیری هستند. بنابراین هر گونه آسیب به این اعصاب می‌تواند تعادل فرد را مختل سازد.
برای ارزیابی تعادل بیماران پارکینسون، پزشکان از تستی به نام تست کشش استفاده می‌کنند. در این آزمایش یک متخصص به آرامی شانه‌های فرد را به سمت عقب می‌کشد تا زمانی که تعادل خود را از دست بدهد.
کندی یا عدم حرکت (برادی کینزیا)
برادی کینزیا (Brady Kinsey)، سندرمی است به معنای کندی یا عدم حرکت. این اختلال دارای علائمی را از جمله سفتی اندام و کند شدن حرکات به دنبال دارد. فردی که برادی کینزیا دارد ممکن است کندتر راه برود یا در شروع حرکت مشکل داشته باشد. این حالت یکی از علائم پارکینسون در مراحل اولیه بیماری است.
تغییر در ساختار صورت
حالات صورت شامل بسیاری از حرکات ظریف و پیچیده‌ی ماهیچه است. افراد مبتلا به بیماری پارکینسون اغلب توانایی کم‌تری در ابراز این حالات در صورت خود دارند. به این حالت “صورت ماسکه” گفته می‌شود.
در این حالت عضلات صورت آهسته‌تر یا خشک‌تر از حد معمول حرکت می‌کنند. صورت این افراد خالی از هر گونه احساس است.
این افراد معمولا در برقراری ارتباط با دیگران مشکل مواجه خواهند شد، چرا که تغییرات در صورت آنها نسبت به حالت عادی کمتر قابل مشاهده است.
تغییرات در لحن و کلام
تغییر در حجم و کیفیت صدای فرد از دیگر علائم پارکینسون در مراحل اولیه است. در این حالت ممکن است تغییرات صوتی شامل صحبت کردن با لحنی نرم‌تر و یا محو اتفاق بیفتد.
مشکل در ایستادن
ایستادن یک حالت طبیعی در همه‌ی افراد است که در آن وزن به‌طور مساوی روی پاها پخش می‌شود. اما در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، ایستادن کار بسیار سختی است. به دلیل عدم تعادل ممکن است افراد مبتلا به بیماری به حالت خم‌شده به جلو بایستند و ایستادن برایشان با دشواری فراوان همراه باشد.
یبوست در پارکینسون
یبوست یکی از شایع‌ترین علائم غیر حرکتی است که در بیماری پارکینسون بروز می‌کند. تقریباً ۲۵ درصد از مبتلایان به این بیماری قبل از بروز علائم حرکتی، یبوست را تجربه می‌کنند.
کاهش بدون دلیل وزن
کاهش بدون دلیل و غیرمنتظره‌ی وزن یکی از علائم پارکینسون است. با این که هنوز دلیل مشخصی برای این نشانه وجود ندارد، اما افراد مبتلا به عدم تعادل ممکن است کاهش وزن خفیف تا متوسط را تجربه کنند.
تغییر در خلق و خو
بیماری پارکینسون می‌تواند به شدت بر رفاه روانی فرد تأثیر بگذارد. این بیماری سطح طبیعی دوپامین بدن را کاهش می‌دهد که می‌تواند باعث ایجاد تغییر در خلق و رفتار شود. برخی از علائم روان‌شناختی مرتبط با بیماری پارکینسون عبارتند از افسردگی، اضطراب، روان‌‌پریشی، زوال عقل، گیجی، مشکل در سازمان‌دهی برنامه‌های روزمره و کاهش در توانایی حل مسائل مختلف. صحبت با یک درمانگر ممکن است به یک فرد مبتلا به پارکینسون کمک کند تا با تغییرات عاطفی ناشی از این بیماری کنار بیاید.
سایر علائم پارکینسون:
سایر علائمی که ممکن است در مراحل مختلف بیماری پارکینسون نمایان شوند، عبارت‌اند از:
- مشکل در بلعیدن غذا
- حالت تهوع
- توهم بینایی
- اختلالات شناختی و رفتاری
- سفتی اندام و خشک شدن عضلات
راه‌های پیشگیری از بیماری پارکینسون چیست؟
با این که جلوگیری از بیماری پارکینسون امکان‌پذیر نیست، اما در یک تحقیقات گسترده نشان داده شده که برخی از عادت‌های مستمر در زندگی به کاهش خطر ابتلا به آن کمک فراوانی می‌کنند. به‌طور مثال تغذیه نقش مهمی در پیشگیری بیماری پارکینسون دارد.
درمان بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک وضعیت مادام‌العمر است که شامل تغییرات عصبی در بدن می‌شود. این تغییرات می‌تواند عملکرد فرد را در زندگی روزمره دشوارتر کند. با این که این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داروها و درمان‌هایی وجود دارند که علائم بیماری پارکینسون را کاهش می‌دهند.
داروهای تجویزشده برای پارکینسون عبارتند از داروهای افزایش‌دهنده‌ی دوپامین، داروهای کنترل حرکات غیرارادی و داروهایی که بر سایر مواد شیمیایی تأثیر می‌گذارند. سایر مقالات ما را در این زمینه مطالعه کنید.
سایر روش‌های درمانی بیش‌تر برای برای بهبود علائم بیماری پارکینسون است، مثل گفتاردرمانی، فیزیوتراپی، رژیم‌درمانی و حمایت‌درمانی.
کلام آخر دکتر ساینا
مبتلا شدن به بیماری پارکینسون نشانه پایان زندگی شما نیست. با مدیریت صحیح روانی و اصلاح سبک زندگی می‌توانید بسیاری از عوارض این بیماری را کنترل کنید. شما تنها نیستید، ۷ تا ۱۰ میلیون نفر در دنیا به پارکینسون مبتلا هستند. با تکمیل اطلاعات خود در مورد این بیماری و برنامه‌ریزی مناسب، امید به زندگی و کیفیت حیات خود را بهبود دهید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص مغز و اعصاب ارتباط آنلاین با متخصص مغز و اعصاب