زانو درد یکی از مشکلات شایع است که بسیاری از افراد سالمند با آن مواجه‌اند. البته زانو درد در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما با افزایش سن و سائیدگی ناشی از کار کردن زیاد مفصل، این مشکل در افراد مسن بیشتر دیده میشود. درد زانو علل مختلفی دارد و درمان آن نیز بسته به علت آن متفاوت است. در این مقاله به بررسی علت درد زانو می‌پردازیم و روش‌های درمان آن را نیز مرور می‌کنیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
علت درد زانو چیست؟
زانو درد یکی از شایع‌ترین مشکلات مربوط به اسکلت‌بندی است که می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. اصلی‌ترین دلیل درد زانو آرتروز است؛[۱] نوعی بیماری تخریب‌کننده که احتمال بروز آن با بالا رفتن سن و فرسودگی مفاصل بیشتر میشود و اغلب سالمندان را درگیر می‌کند.
انواع آسیب به زانو نیز می‌توانند باعث احساس درد حاد یا مزمن شوند. آسیب دیدن غضروف زانو، تاندون‌ها و رباط‌ها از رایج‌ترین آسیب‌های زانو هستند. اضافه‌وزن احتمال بروز انواع درد زانو را افزایش می‌دهد و افراد را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.
عواملی مانند آسیب‌دیدگی زانو، بیماری‌های التهابی مفاصل مانند آرتریت و سائیدگی زانو منجر به زانو درد می‌شوند.
چه عواملی باعث درد زانو میشود؟
همان‌طورکه گفتیم شایع‌ترین دلیل درد زانو بالا رفتن سن و ساییدگی و فشار بر زانو، یعنی بیماری‌هایی مانند آرتریت و آرتروز است. دیگر دلیل زانو درد آسیب‌های فیزیکی هستند:
رگ‌به‌رگ شدن یا کشیدگی رباط‌ها یا ماهیچه‌های زانو
این اتفاق معمولاً به علت ضربه به زانو یا پیچ خوردن زانو ایجاد میشود و با درد، ورم کردن زانو و دشواری در راه رفتن همراه است.
پارگی غضروف زانو
آسیب به زانو می‌تواند با پارگی مینسک زانو (صفحه‌ای غضروفی که به عنوان جاذب ضربه عمل می‌کند و پایداری مفصل زانو را افزایش می‌دهد) همراه باشد. در چنین حالتی توصیه میشود هنگام ورزش یا دیگر فعالیت‌های فیزیکی با استفاده از زانوبند از تشدید آسیب جلوگیری کنید. همچنین در بعضی موارد پارگی غضروف با عمل جراحی درمان میشود.
تاندونیت (التهاب تاندون‌ها)
وارد شدن فشار مضاعف و بیش از حد به تاندون زانو در فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن یا دوچرخه‌سواری می‌تواند منجر به التهاب تاندون‌های زانو شود. تاندونیت زانو با نام زانوی پرندگان نیز شناخته میشود و در ورزش‌هایی مانند بسکتبال و والیبال که تعداد و شدت پرش‌ها زیاد است بیشتر دیده میشود.[۲]
آرتریت
آرتریت (التهاب مفصل) انواع بسیار زیادی دارد. آرتروز یا استئوآرتریت شایع‌ترین نوع آرتریت است که بر زانو تأثیر می‌گذارد. آرتروز یک فرآیند فرسایشی و تخریب‌کننده است که در آن غضروف مفصل به تدریج از بین می‌رود. بروز آرتروز در افراد میان‌سال و سالمند شایع‌تر است. آرتروز ممکن است در اثر فشار زیاد به مفصل، مثلاً بر اثر اضافه‌وزن ایجاد شود.
آرتریت روماتوئید نوع دیگری از آرتریت است. در این بیماری التهاب مفصل باعث از بین رفتن غضروف میشود. آرتریت روماتوئید می‌تواند در سالمندان یا در سنین پایین‌تر بروز پیدا کند. ذر مقاله‌ی آرتریت به‌طور مفصل به این بیماری پرداخته‌ایم.
برای تشخیص علت درد زانو می‌توانید از پزشک متخصص ارتوپدی کمک بگیرید.
انواع زانو درد
درد زانو را می‌توان به سه دسته‌ی کلی تقسیم‌بندی کرد:
- درد ناشی از آسیب حاد؛ مانند شکستگی استخوان یا پارگی رباط
- درد ناشی از بیماری‌های مزمن؛ مانند آرتریت روماتوئید، آرتروز یا عفونت
- درد ناشی از بالا رفتن سن یا فرسایش زانو بر اثر استفاده؛ مانند آرتروز، بورسیت (التهاب)، نرمی کشکک زانو و تاندونیت
هرچند آسیب‌دیدگی یا بیماری‌های التهابی در هر سنی می‌تواند رخ دهد؛ اما به طورکلی درد زانو در افراد مسن شایع‌تر است.
علائم و نشانه های زانو درد
علائم و محل احساس درد زانو براساس علت به‌وجودآورنده‌ی آن متفاوت است؛ اما به‌طور کلی علائم شایع زانو درد عبارت‌اند از:
- متورم شدن و خشکی زانو
- قرمزی و گرم شدن زانو
- احساس ضعف یا عدم تعادل در زانو
- شنیدن صدای تق‌تق از زانو
- ناتوانی در صاف کردن زانو به‌طور کامل
علت زانو درد هنگام نشستن و برخاستن
احساس درد هنگام نشستن و برخاستن یا در هنگام خم کردن زانو انواع و دلایل بسیاری دارد. شایع‌ترین دلایل درد زانو هنگام نشستن و برخاستن عبارت‌اند از:
- سندرم درد پاتلوفمورال (زانوی دوندگان)؛ که باعث احساس دردی گنگ و خفیف در جلوی زانو میشود.
- تاندونیت پاتلا یا التهاب تاندون پاتلا؛ که باعث احساس درد و سوزش زیر کشکک زانو میشود.
- سندرم باند ایلیوتیبیال؛ درد ناشی از این سندرم در قسمت خارجی زانو احساس شده و درد تا ران یا لگن کشیده میشود.
- تاندونیت همسترینگ؛ عضلات همستریگ ماهیچه‌های پشت پا هستند و این اختلال باعث احساس درد در قسمت پشتی زانو و ران میشود.
- تاندونیت چهارسر؛ ماهیچه‌های روی ران پا با نام ماهیچه‌های چهارسر شناخته می‌شوند. التهاب تاندون چهارسر سبب بروز درد در قسمت بالایی یا جلوی زانو میشود.
- بورسیت زانو؛ این اختلال با ورم کردن زانو و احساس گرما و درد روی زانو یا زیر زانو همراه است.
- آرتروز؛ آرتروز زانو با درد و تورم زانو و احساس خشکی و گرفتگی زانو در صبح شناخته میشود.
- آسیب زانو؛ هرگونه آسیب به مفصل زانو یا رباط‌های زانو می‌تواند باعث درد شدید، تورم و دشواری در حرکت دادن زانو شود.
- کیست بیکر؛ باعث سفت شدن و تورم پشت زانو میشود و با محدود شدن دامنه‌ی حرکتی زانو همراه است.
نوع درد، وجود و عدم وجود ورم و قرمزی می‌تواند پزشک را در کشف علت زانو درد راهنمایی کند.
علت زانو درد ناگهانی
در بعضی موارد درد ناگهانی زانو می‌تواند ناشی از یک فوریت پزشکی باشد؛ به‌همین‌دلیل بهتر است زانو درد ناگهانی را با پزشک درمیان بگذارید و از یک متخصص مشورت بگیرید.
شایع‌ترین دلایل زانو درد ناگهانی شامل این موارد هستند:
- آسیب به رباط‌های زانو
- پارگی غضروف زانو
- شکستگی کشکک زانو
- سندرم درد پاتلوفمورال
- دررفتگی زانو
- تاندونیت
- بورسیت زانو
- بیماری اسگود شلاتر یا ازگود شلاتر (درد زانو در نوجوانان)
- آرتریت
علت درد زانو هنگام خواب
هیچ عارضه‌ای موجب احساس درد صرفاً در شب نمی‌شود. در اغلب موارد شما در طول روز نیز به درد زانو دچار هستید؛ ولی به علت مشغله‌های ذهنی متوجه آن نمی‌شوید. هنگامی‌که برای خواب آماده می‌شوید و از هیاهوی روز فاصله می‌گیرید درد زانو را بیشتر احساس می‌کنید.
عوامل مختلفی از جمله سندرم درد پاتلوفمورال (زانوی دوندگان)، آرتروز، بورسیت زانو و انواع آسیب‌های زانو می‌توانند سبب بروز احساس درد مداوم در زانو شوند. بهتر است برای تشخیص علت درد زانو با یک پزشک متخصص ارتوپدی مشورت کنید.
درمان زانو درد
ازآنجاییکه عوامل متفاوتی می‌توانند علت بروز زانو درد باشند، پزشک ممکن است درمان‌های متفاوتی برای آن تجویز کند. به‌طورکلی روش‌های درمان زانو درد در چهار دسته قرار می‌گیرند:
درمان از طریق دارو
داروهای ضدالتهاب می‌توانند زانو درد را بهبود دهند و درمان کنند. مسکن‌ها نیز در کاهش درد زانو مؤثر هستند؛ اما ازآنجاییکه مسکن‌ها تنها درمان علامتی می‌کنند و اصل بیماری را از بین نمی‌برند، به‌هیچ‌عنوان نباید خودسرانه مصرف شوند. شما به مصرف مسکن، درد را که نشانه‌ی بیماری است از بین می‌برید و با حرکت کردن باعث آسیب بیشتر به زانو می‌شوید.
درمان از طریق فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با تقویت ماهیچه‌های پا و کمر می‌تواند فشار وارده بر زانو را کاهش دهد. این درمان همچنین در بهبود درد ناشی از جراحت مؤثر است.
درمان از طریق جراحی
در برخی موارد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. برداشتن یا ترمیم مینسک زانو (غضروف زانو)، برداشتن پلیکا، ترمیم تاندون و ترمیم رباط‌ها از رایج‌ترین عمل‌های جراحی زانو هستند.
درمان از طریق تزریق دارو
تزریق دارو به زانو در درمان بعضی از بیماری‌ها مؤثر است. رایج‌ترین داروهای تزریقی لوبریکانت (روان‌کننده‌ها) و کورتیکواستروئیدها هستند. کوتیکواستروئیدها در بهبود بیماری‌هایی مانند آرتریت و التهاب زانو مفید واقع می‌شوند. لوبریکانت‌ها ساختاری شبیه به مایع مفصلی موجود در زانو دارند و می‌توانند در بهبود دامنه‌ی حرکتی زانو و کاهش درد مؤثر باشند.
دکترساینا به‌زودی در مقاله‌ای مجزا به بررسی مفصل روش‌های درمان درد زانو می‌پردازد.
چه زمانی باید به پزشک باید مراجعه کرد؟
زانو درد می‌تواند موقتی و خفیف باشد؛ ولی در برخی موارد باید با پزشک مشورت کنید:
- درشرایطی‌که زانو تحمل وزن را نداشته باشد، با فشار آوردن به زانو نتوانید آن را صاف نگه دارید و زانو خم شود.
- در صورت مشاهده‌ی ورم زانو
- در مواقعی که نتوانید زانوی خود را به‌طور کامل صاف کنید و پا را بکشید.
- در صورت مشاهده‌ی یک تغییر شکل واضح و مشخص در پا یا زانو
- در صورتی‌که علاوه بر درد، ورم کردن و قرمزی زانو به تب نیز دچار شوید.
- در آسیب جدی زانو که با درد شدید همراه باشد.
کلام آخر دکترساینا
زانو درد در اثر مشکلات مختلفی مانند ضعف عضلات، آسیب‌دیدگی مفصل زانو، عفونت و بیماری‌های التهابی رخ می‌دهد. به‌خاطر داشته باشید که درد زانو نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل است و باید حتماً بررسی و درمان شود. بی‌توجهی به درد زانو باعث حادتر شدن آسیب میشود. بهترین توصیه این است که درصورت مواجهه با درد حتماً با پزشک متخصص ارتوپد مشورت کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص ارتوپدی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص ارتوپدی ارتباط آنلاین با متخصص ارتوپدیسؤالات متداول
متخصصان ارتوپد دانش عمیق و گسترده‌ای در زمینه‌ی اسکلت‌بندی و مفاصل بدن انسان دارند و می‌توانند در تشخیص علت زانو درد و درمان آن به شما کمک کنند.
در افرادی که به آرتروز دچار هستند استرس می‌تواند سبب شدید شدن درد زانو شود. آرتروز نوعی بیماری تخریب‌کننده‌‌ی مفصل است و درد ناشی از آن با استرس تشدید میشود.
یکی از شایع‌ترین دلایل درد زانو پس از فعالیت‌هایی نظیر پیاده‌روی، ضعف عضلات ران پا خصوصاً عضلات روی پا (چهارسر) است. در این شرایط تعادل سازوکار ماهیچه و زانو به هم می‌ریزد و فشار اضافه‌ای به زانو وارد میشود.
همچنین برخی عارضه‌ها از جمله تاندونیت، بورسیت و زانوی دوندگان (سندرم درد پاتلوفمورال) نیز می‌توانند سبب درد زانو هنگام دویدن یا راه رفتن شوند.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
[۱] Hsu, H., & Siwiec, R. M. (2021). Knee Osteoarthritis. In StatPearls. StatPearls Publishing.
[۲] Hutchison, M. K., Houck, J., Cuddeford, T., Dorociak, R., & Brumitt, J. (2019). Prevalence of Patellar Tendinopathy and Patellar Tendon Abnormality in Male Collegiate Basketball Players: A Cross-Sectional Study. Journal of athletic training, 54(9), 953–۹۵۸. https://doi.org/10.4085/1062-6050-70-18