۷ علامت کم کاری تیروئید + علل، عوارض و روش‌های درمان

کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به اندازه کافی هورمون‌های تیروئید تولید نمی‌کند. تیروئید کم کار معمولاً افراد بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند، اما ممکن است در هر سنی ممکن است مشاهده شود. با دکتر ساینا همراه شوید تا با علت، علائم و عوارض کم کاری تیروئید آشنا شوید.

برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

کم کاری تیروئید چیست و چرا تیروئید کم کار میشود ؟

هایپوتیروئید  (Hypothyroidism) که به آن بیماری کم کاری تیروئید گفته می‌شود، یک اختلال شایع است که در آن غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. این غده در جلوی قسمت پایینی گردن قرار دارد و هورمون‌هایی که ترشح می‌کند با جریان خون حرکت می‌کنند و تقریباً روی تمام قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارند، از قلب و مغز گرفته تا عضلات و پوست.

نحوه استفاده سلول‌های بدن از انرژی حاصل از غذاها متابولیسم (سوخت‌وساز) نام دارد و توسط غده تیروئید کنترل می‌شود. متابولیسم بر دمای بدن، ضربان قلب و چگونگی کالری‌سوزی در بدن تأثیر می‌گذارد. اگر هورمون‌های تیروئید در بدن به اندازه کافی وجود نداشته باشند، فرآیندهای بدنتان کند می‌شوند. این به آن معناست که بدن انرژی کمتری تولید می‌کند و سوخت‌وساز بدن کند می‌شود.

هورمون‌های غده تیروئید در تنظیم سوخت‌وساز بدن نقش دارند. در صورتی که غده تیروئید قادر به ترشح هورمون‌های کافی نباشد، کم کاری تیروئید به وجود می‌آید.

علائم كم كاري تيروئيد

علائم و نشانه های کم کاری تیروئید در افراد مختلف متفاوت است. شدت بیماری هم بر نوع نشانه‌ها و علائم و زمان بروزشان تأثیر ‌می‌گذارد. البته گاهی هم شناسایی علائم دشوار است. در شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:

• خستگی
• افسردگی
• یبوست
• احساس سرما
• پوست خشک
• افزایش وزن
• موهای خشک و نازک

درصورت مشاهده یک یا چند مورد از این علائم کم کاری تیروئید بهتر است به پزشک غدد مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.

سایر علائم تیروئید کم کار

از دیگر علائم كم كاري تيروئيد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضعف عضلانی
• کاهش تعریق
• کند شدن ضربان قلب
• افزایش کلسترول خون
• درد و سفتی در مفاصل
• حافظه ضعیف
• مشکلات باروری یا تغییرات قاعدگی
• خشکی، درد و حساسیت عضلانی
• گرفتگی صدا
• صورت پف کرده و حساس

انواع کم کاری تیروئید 

همانطور که گفته شد، هایپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید باعث می‌شود این غده به اندازه کافی هورمون‌های مورد نیاز بدن را تولید نکند. این بیماری به سه نوع اولیه، ثانویه و ثالثیه دسته بندی می‌شوند:

• در کم کاری تیروئید اولیه تیروئید به‌درستی تحریک می‌شود، اما قادر به تولید هورمون‌های کافی نیست تا بدن به‌خوبی کار کند. یعنی خود تیروئید عامل مشکلات بدن است.

• در کم کاری تیروئید ثانویه غده هیپوفیز تیروئید را برای تولید هورمون‌های کافی تحریک نمی‌کند. به عبارت دیگر، مشکل از تیروئید نیست. درباره کم کاری تیروئید نوع سوم هم همین مسئله صادق است.

علت کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئید دلایل مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:

• بیماری ‌هاشیموتو
• تیروئیدیت یا التهاب تیروئید
• کم کاری تیروئید مادرزادی یا کم کاری تیروئیدی که از بدو تولد وجود داشته
• برداشتن بخشی از غده تیروئید یا کل آن از طریق جراحی
• پرتودرمانی تیروئید
• مصرف برخی از داروها
• در موارد نادر نیز کم کاری تیروئید به دلیل مقدار به‌شدت زیاد یا کم ید در رژیم غذایی یا بیماری هیپوفیز است.

عوارض کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید درمان‌نشده عوارض زیر را به همراه دارد:

مشکلات مربوط به تعادل هورمون تیروئید

اگر سطح هورمون تیروئید زنان مسن بسیار پایین باشد، بیشتر در خطر مشکلات مربوط به تعادل قرار می‌گیرند. اختلال و بی‌نظمی ‌در سیکل قاعدگی خانم‌ها ممکن است نشانه‌ای از کم کاری تیروئید باشد. به همین دلیل خانم‌ها درصورت مشاهده بی‌نظمی ‌در سیکل قاعدگی حتماً باید به پزشک مراجعه کنند تا سطح هورمون‌های تیروئیدشان چک شود.

چاقی

 کم کاری تیروئید می‌تواند اشتها را کاهش دهد، اما باز هم ممکن است چاق شوید چون این بیماری سوخت‌وسازتان را کند می‌کند و موجب می‌شود تا به‌اندازه کافی کالری نسوزانید.

گواتر

اگر تیروئید همیشه در تلاش برای تولید هورمون‌های بیشتر باشد، غده پروانه‌ای‌شکل زیر حنجره متورم می‌شود و ظاهر گردن را تغییر می‌دهد. این امر می‌تواند در بلع هم مشکل ایجاد کند.

مشکلات قلبی

کم کاری تیروئید خطر بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد و می‌تواند سطح LDL  یا کلسترول «بد» را هم بالا ببرد.

مشکلات باروری

ترشح بسیار کم هورمون‌های تیروئید می‌تواند تولید تخمک (تخمک‌گذاری) را مختل و بارداری را دشوار کند.

مشکلات تیروئید در بارداری از جمله پرکاری یا کم‌ کاری تیروئید در بارداری می‌تواند باعث بروز اختلالاتی در بارداری و در بعضی موارد منجر به زایمان زودرس یا حتی تهدید جان مادر و جنین ‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص مشکلات تیروئید در بارداری مقاله «پرکاری و کم ‌کاری تیروئید در بارداری» را مطالعه کنید.

درد مفصل 

ترشح کم هورمون‌ تیروئید می‌تواند باعث درد در مفاصل و عضلات و همچنین التهاب تاندون‌ها شود.

مسائل بهداشت روان

سطح پایین هورمون‌های تیروئید، باعث ازبین‌رفتن حافظه یا تمرکز می‌شود و همچنین علاقه فرد را به فعالیت‌هایی که قبلاً از انجام آن‌ها لذت می‌برده کاهش می‌دهد. اگر متوجه چنین تغییراتی شدید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است آن‌ها به دلیل افسردگی ایجاد شده باشند و ارتباطی به کم کاری تیروئید نداشته باشند.

نوروپاتی محیطی

با گذشت زمان، ترشح کم هورمون‌ها می‌تواند به اعصاب محیطی شما آسیب برساند و موجب می‌شود تا در دست‌ها و پاهایتان احساس درد، گزگز یا بی حسی کنید.

کم کاری خفیف تیروئید و علائم آن 

کم کاری تیروئید تحت‌بالینی (SCH) که به آن نارسایی خفیف تیروئید هم گفته می‌شود، زمانی تشخیص داده می‌شود که سطح هورمون‌های تیروئید محیطی در محدوده طبیعی آزمایشگاه مرجع باشد، اما سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید سرم (TSH) از مقدار طبیعی کمی بالاتر رفته باشد. این وضعیت در ۳ تا ۸ درصد مردم دیده می‌شود و در زنان بیشتر از مردان شایع است، با بالارفتن سن، شیوع این بیماری افزایش می‌یابد.

در ۸۰ درصد از بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید تحت‌بالینی، میزان  TSHسرمی‌کمتر از mIU/L 10 است. مهم‌ترین عارضه کم کاری تیروئید تحت‌بالینی احتمال پیشرفت و تبدیل آن به کم کاری تیروئید بالینی است. این بیماری بیشتر مواقع علائمی ‌ندارد، به‌خصوص زمانی که سطح TSH فقط کمی از مقدار طبیعی ‌بالاتر باشد.

علائم کم کاری خفیف تیروئید 

علائم کم کاری خفیف تیروئید اغلب مبهم و عمومی و شامل موارد زیر هستند:

• افسردگی
• یبوست
• خستگی
• گواتر (که به‌دلیل بزرگ‌شدن غده تیروئید، به شکل تورم در قسمت جلوی گردن ظاهر می‌شود)
• افزایش وزن
• ریزش مو
• عدم تحمل سرما

مهم است به این نکته توجه کنید که این علائم غیراختصاصی هستند، یعنی می‌توانند در افراد دارای عملکرد طبیعی تیروئید هم وجود داشته باشند و الزاماً مربوط به کم کاری تیروئید تحت بالینی نیستند.

عواملی که خطر ابتلا به تیروئید کم کار را افزایش می‌دهند

افراد زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم کاری تیروئید هستند:

• زنان
• افراد بالای ۶۰ سال
• افرادی که قبلاً مشکل تیروئید (برای مثال گواتر) داشته‌اند
• افرادی که برای درمان مشکل تیروئید جراحی کرده‌اند
• کسانی که تحت پرتودرمانی تیروئید، گردن یا قفسه سینه قرار گرفته‌اند
• آن دسته از افرادی که سابقه خانوادگی بیماری تیروئید دارند
• زنانی که در ۶ ماه گذشته باردار بوده‌ یا زایمان کرده‌اند
• مبتلایان به سندروم ترنر (نوعی اختلال ژنتیکی که زنان را درگیر می‌کند)
• افراد مبتلا به آنمی پرنیشیوز یا پرنسیوز 
• سندروم شوگرن
• دیابت نوع ۱آرتریت روماتوئید(بیماری خودایمنی که مفاصل را درگیر می‌کند)
• لوپوس

روش‌های تشخیصی

برای تشخیص تیروئید کم کار از دو روش اصلی استفاده می‌شود: ارزیابی پزشکی و آزمایش خون که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم:

ارزیابی پزشکی

پزشک یک معاینه بدنی کامل روی بیمار انجام می‌دهد و درباره سابقه پزشکی او سؤال می‌کند. همچنین وجود علائم جسمی کم کاری تیروئید شامل پوست خشک، رفلکس‌های (واکنش‌های) کند، تورم و کندی ضربان قلب را بررسی می‌کند.

به‌علاوه، پزشک از بیمار می‌خواهد اگرعلائمی‌ از قبیل خستگی، افسردگی، یبوست یا احساس سرمای مداوم دارد گزارش دهد. اگر سابقه خانوادگی کم کاری تیروئید را دارید، مهم است که حین معاینه این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

آزمایش خون

تنها راه قابل اعتماد تشخیص کم کاری تیروئید آزمایش خون است. آزمایش هورمون تحریک‌کننده تیروئید(TSH) ، مقدار TSH تولیدشده توسط غده هیپوفیز را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج آزمایش به‌این‌صورت تفسیر می‌شوند:

• تیروئید هورمون کافی تولید نمیکند: غده هیپوفیز برای افزایش تولید هورمون TSH را بالا می‌برد.
• تیروئید کم کار دارید: سطح TSH شما زیاد است چون بدن تلاش می‌کند فعالیت هورمون‌ تیروئید را بیشتر تحریک کند.
• مبتلا به پرکاری تیروئید هستید: سطح TSH شما پایین است زیرا بدن در تلاش است تا تولید بیش ‌از حد هورمون تیروئید را متوقف کند.

تشخیص به کمک آزمایش سطح تیروکسین(T4)

 آزمایش سطح تیروکسین (T4) نیز در تشخیص کم کاری تیروئید مفید است. T4 یکی از هورمون‌هایی است که به‌طور مستقیم توسط تیروئید تولید می‌شود. آزمایش‌های T4 و TSH در کنار هم به ارزیابی عملکرد تیروئید کمک می‌کنند.

به طور معمول، اگر سطح T4 پایین و TSH بالا باشد، فرد تیروئید کم کار دارد. با وجود این، طیف‌های مختلفی از بیماری تیروئید وجود دارد و ممکن است آزمایش‌های عملکرد تیروئید دیگری هم لازم باشد تا وضعیت فرد به‌درستی تشخیص داده شود.

عوارض روانی کم‌کاری تیروئید

وقتی سطح هورمون‌های تیروئید کم باشد، کارکرد‌های طبیعی بدن کند می‌شوند. این امر موجب بروز علائم مختلفی شامل خستگی، افزایش وزن و حتی افسردگی می‌شود. ممکن است بعضی از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید فقط مشکلات خلقی را تجربه کنند. این می‌تواند تشخیص کم کاری تیروئید را سخت کند. درصورت بروز چنین مشکلاتی، پزشکان باید آزمایش تیروئید کم کار و درمان آن را هم در کنار درمان مغز در نظر بگیرند. افسردگی و کم کاری تیروئید علائم مشابه زیر را دارند:

• مشکل در تمرکز
• افزایش وزن
• خستگی
• افسردگی
• کاهش میل و رضایت
• مشکلات خواب

همچنین کم کاری تیروئید و افسردگی علائمی ‌دارند که می‌توانند آن‌ها را از یکدیگر متمایز ‌کنند. برای کم کاری تیروئید، مشکلاتی مانند خشکی پوست، یبوست، کلسترول بالا و ریزش مو گزارش شده است. درحالی‌که برای افسردگی، این شرایط انتظار نمی‌رود. افسردگی اغلب تشخیصی است که براساس علائم و سابقه پزشکی انجام می‌شود، اما کم کاری تیروئید با معاینه فیزیکی و آزمایش خون تشخیص داده می‌شود.

اگر افسردگی شما فقط به دلیل کم کاری تیروئید باشد، اصلاح کم کاری تیروئید باید آن را درمان کند. اگر این‌گونه نباشد، ممکن است پزشک برای هردو بیماری دارو تجویز کند. پزشکان به‌آرامی ‌دوز داروهای شما را تنظیم می‌کنند، تا این که افسردگی و کم کاری تیروئیدتان کنترل شوند.

آیا کم کاری تیروئید باعث لاغری می‌شود؟

غده تیروئید هورمون‌هایی ترشح می‌کند که مسئول بسیاری از کارکردهای بدن هستند. این کارکردها شامل استفاده از انرژی، کنترل دمای بدن، فعال نگه‌داشتن اعضای بدن و تنظیم متابولیسم است.

 تحقیقات نشان می‌دهند هنگامی‌که سطح هورمون‌های ترشح‌شده پایین باشد، احتمال این که افراد وزن اضافه کنند بیشتر می‌شود. علت این است که بدنِ دارای تیروئید کم ‌کار در سوزاندن انرژی به اندازه بدنِ دارای تیروئید سالم کارآمد عمل نمی‌کند. اما میزان افزایش وزن خیلی زیاد نیست. بیشتر افراد حدود ۲.۵ تا ۵ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند.

هنگامی‌که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید تحت درمان قرار بگیرند، این وزن اضافی را کم خواهند کرد. اما اگر درمان به کاهش وزن اضافی کمک نکند، باید بتوانند با تغییر در رژیم غذایی و افزایش تمرینات ورزشی وزن خود را کاهش دهند. چون وقتی تیروئید به سطح طبیعی برسد، توانایی مدیریت وزن به حالت عادی برمی‌گردد.

در کم کاری تیروئید سرعت سوخت‌وساز بدن کاهش می‌یابد و فرد را در معرض اضافه‌وزن و چاقی قرار می‌دهد. اگر تیروئید کم کار دارید حتما میزان کالری دریافتی خود را کنترل کنید تا از بروز چاقی جلوگیری شود.

کم کاری تیروئید و درد مفاصل

در برخی از افراد، کم کاری تیروئید می‌تواند با مشکلاتی در مفاصل و عضلات همراه باشد و به مشکلات زیر منجر شود:

• درد، حساسیت و خشکی عضلات، به ویژه در شانه‌ها و کفل‌ها
• درد و خشکی مفاصل
• تورم مفاصل کوچک دست و پا
• سندروم تونل کارپال
• کاهش درد

هرچند مسکن‌های رایج بدون نیاز به نسخه پزشک مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به کاهش درد کمک کنند، جایگزینی مقدار کافی هورمون تیروئید درمان اصلی است و اغلب به‌طور چشمگیری مؤثر واقع می‌شود.

اثرات ورزش

استفاده از داروهای روزانه تنها راه بازگرداندن سطح تیروئید به حالت طبیعی است. بااین‌حال، ورزش می‌تواند نتایج مفیدی بر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید داشته باشد و به کاهش نتایج منفی برخی از علائم مانند افزایش وزن، افسردگی، خشکی، درد مفاصل و ضعف عضلانی کمک کند.

مهم‌ترین کاری که می‌توانید درصورت ابتلا به تیروئید کم کار انجام دهید این است که با پزشک خود در ارتباط باشید و مطمئن شوید دوز مناسب داروی تیروئید برای شما تجویز شده است؛ اما مرحله بعدی که باید در فهرست کارهای خود قرار دهید ورزش است. ورزش منظم بخشی ضروری در کنترل علائم کم کاری تیروئید است. افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، با انجام تمرینات ورزشی منظم می‌توانند از مزایای زیر بهره مند شوند:

• بهبود سطح انرژی
• کاهش وزن
• ساختن توده عضلانی
• تسکین درد مفاصل
• کاهش علائم افسردگی

درمان کم کاری تیروئید

هدف ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما این است که سطح هورمون‌های‌ تیروئیدتان را به حد طبیعی برساند. این کار را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد و انتخاب هر روش درمانی خاص به علت اختلال تیروئید بستگی دارد. اگر سطح بالایی از هورمون‌های تیروئید (پرکاری تیروئید) دارید، گزینه‌های درمان می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

داروهای ضدتیروئید (متی‌مازول و پروپیل‌تیوراسیل)

این داروها باعث سرکوب ترشح TSH می‌شوند و چرخه‌ی تولید هورمون را تنظیم می‌کنند.

ید رادیواکتیو

این نوع از درمان، سلول‌های تیروئید را تخریب می‌کند و از ترشح مقادیر زیاد هورمون‌های تیروئید جلوگیری می‌کند.

مسدودکننده‌های بتا

این داروها میزان هورمون‌های بدن را تغییر نمی‌دهند، اما به کنترل علائم کمک می‌کنند.

جراحی

روش‌ درمان قطعی‌تری است. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است با جراحی، تیروئید شما را بردارد (تیروئیدکتومی). با این کار از ترشح هورمون تیروئید جلوگیری می‌شود. بااین‌حال، فرد باید تا آخر عمر هورمون‌های جایگزین تیروئید مصرف کند.

داروی جایگزین

اگر سطح هورمون‌های تیروئید کم باشد، گزینه اصلی درمان استفاده از لووتیروکسین است. این دارو روشی مصنوعی (ساخت بشر) برای افزودن هورمون‌های تیروئید به بدن فرد مبتلا است. با استفاده از دارو، می‌توانید کم کاری تیروئید را کنترل کنید و یک زندگی عادی داشته باشید.

دارودرمانی و تجویز هورمون از روش‌های رایج درمان کم کاری تیروئید است. به‌خاطر داشته باشید، فقط همان مقدار دارویی را مصرف کنید که پزشک تجویز کرده و هرگز دوز دارو را خودسرانه تغییر ندهید.

کلام آخر دکتر ساینا

همانطور که در این مطلب اشاره کردیم دلایل مختلفی برای ابتلا به کم کاری تیروئید وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به بیماری ‌هاشیموتو و تیروئیدیت یا التهاب تیروئید اشاره کرد.

درصورت مشاهده علائم کم کاری تیروئید حتما به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید. پزشک بسته به نوع و شدت بیماری داروهایی مانند لووتیروکسین را تجویز می‌کند. در مواردی نیز ممکن است پزشک براساس شرایط بیمار، جراحی را توصیه کند. 

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

سوالات متدوال

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا شما عزیزان می‌توانید سوالات خود را در رابطه با کم کاری تیروئید را در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.