پنتوپرازول چیست؟ نحوه مصرف و عوارض آن

پنتوپرازول یک داروی کاهنده اسید معده از گروه مهارکننده‌های پمپ پروتونی است. این دارو برای درمان علائم ناشی از بالابودن اسید معده مانند سوزش سر دل استفاده می‌شود. همچنین در درمان التهاب مری ناشی از بیماری رفلاکس و بیماری زولینگر – الیسون کاربرد دارد. این دارو به شکل کپسول، قرص و آمپول در دسترس است.

پنتوپرازول چیست؟

«پنتوپرازول» (Pantoprazole) یک داروی کاهنده اسید معده از دسته داروهای مهارکننده پمپ پروتونی (PPIs) است. این گروه از داروها برای درمان سوزش سر دل، زخم معده، رفلاکس معده به مری و سایر مشکلات ناشی از ترشح بیش‌ازحد اسید معده به کار می‌روند. پنتوپرازول میزان ترشح اسید معده را کاهش می‌دهد.

---

پنتوپرازول چطور عمل می‌کند؟

پمپ‌های پروتونی در سلول‌های جداری معده قرار گرفته‌اند. این پمپ‌ها آخرین مرحله از ترشح اسید معده را به عهده دارند. پنتوپرازول، با محدودکردن فعالیت پمپ پروتونی، تا ۲۴ ساعت از ترشح اسید جلوگیری می‌کند. پس از ۲۴ ساعت، پمپ‌های جدید ایجاد می‌شوند و به همین دلیل، دوز بعدی پنتوپرازول برای مهار آن‌ها موردنیاز است.

---

کاربرد پنتوپرازول

پنتوپرازول برای درمان بیماری‌های زیر استفاده می‌شود:

• بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) و علائم مرتبط با آن مانند درد و سوزش سردل، دشواری در بلع و سرفه
• التهاب و آسیب بافت مری به دنبال رفلاکس اسید معده
• اختلال‌هایی که منجر به تولید بیش‌ازحد اسید معده می‌شوند، مانند بیماری «سندرم زولینگر – الیسون»

---

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

درصورتی‌که هر یک از شرایط زیر را دارید، قبل از مصرف پنتوپرازول پزشک را در جریان بگذارید:

• بیماری کبدی
• پایین‌بودن کلسیم، منیزیم یا پتاسیم در خون
• واکنش غیرمعمول یا آلرژیک به پنتوپرازول، سایر داروها، غذاها، رنگ‌ها یا مواد نگهدارنده
• بارداری یا اقدام برای بارداری
• شیردهی

---

نحوه مصرف پنتوپرازول

• پنتوپرازول را دقیقاً مطابق نسخه پزشکتان مصرف کنید. دستورالعمل پزشک را کامل اجرا کنید و بروشور اطلاعات دارویی را کامل بخوانید.
• پنتوپرازول به شکل خوراکی و تزریقی (داخل وریدی) ممکن است برای شما تجویز شود.
• قرص را به‌صورت خوراکی با یک لیوان آب بخورید. آن را له نکنید، نجوید، خرد نکنید و کامل ببلعید. دارو را در فواصل زمانی منظم مصرف کرده و بیش از اندازه گفته شده مصرف نکنید.
• درباره استفاده از پنتوپرازول برای کودکان، حتماً با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید.

دوز مصرف 

در جدول زیر میزان دوز مصرفی برای هر بیماری را مشاهده کنید:

حداکثر دوز مجاز مصرف

پنتوپرازول معمولاً با دوز ۴۰ میلی‌گرم روزانه تجویز می‌شود، اما باتوجه‌به بیماری شما ممکن است با دوز متفاوتی تجویز شود. پنتوپرازول برای درمان بیماری‌های خاص ممکن است تا ۲۴۰ میلی‌گرم روزانه نیز تجویز شود.

طول دوره مصرف

دوره مصرف در زخم اثنی‌عشر و معده به ترتیب ۲ و ۴ هفته و در سایر موارد معمولاً ۸ هفته است. در صورت عدم بهبودی، این زمان تا ۱۶ هفته نیز ادامه می‌یابد.

نحوه قطع مصرف پنتوپرازول

معمولاً می‌توانید پنتوپرازول را بدون کاهش دوز، قطع کنید؛ اما درصورتی‌که این دارو را طولانی‌مدت مصرف کرده‌اید، قبل از قطع مصرف حتماً با پزشک مشورت کنید. در صورت مصرف طولانی‌مدت پنتوپرازول، قطع ناگهانی آن باعث تولید اسید بیشتر در معده و عود کردن علائم می‌شود. کاهش تدریجی دوز قبل از قطع مصرف، می‌تواند از این اتفاق جلوگیری کند.

نحوه تزریق آمپول پنتوپرازول

آمپول پنتوپرازول به شکل پودر است. این پودر با نرمال سالین (سرم نمکی) ترکیب شده و به‌صورت تزریق داخل وریدی یا از طریق سرم، وارد بدن می‌شود.

آیا مصرف پنتوپرازول در شب ممکن است؟

پنتوپرازول معمولاً به‌صورت روزانه (یک‌بار در روز) تجویز می‌شود. در این صورت، برای کنترل علائم ناشی از افزایش اسید در طی روز، بهتر است قرص را صبح مصرف کنید. در صورت تجویز دو دوز در روز، باید آن را یک بار صبح و یک بار شب مصرف کنید.

---

نکات حین مصرف

حین مصرف پنتوپرازول به نکات زیر توجه کنید:

• پنتوپرازول را معمولاً باید یک بار در روز و صبح مصرف کنید. مصرف آن می‌تواند همراه یا بدون غذا باشد؛ اما بهتر است آن را ۳۰ دقیقه الی یک ساعت قبل از صبحانه یا غذا بخورید.
• شایع‌ترین عوارض جانبی پنتوپرازل سردرد و اسهال است. این موارد خفیف هستند و با قطع مصرف دارو از بین می‌روند.
• بعد از گذشت ۲ تا ۳ روز از مصرف دارو احساس بهتری خواهید داشت؛ اما ممکن است ازبین‌رفتن علائم تا ۴ هفته طول بکشد.
• اگر پنتوپرازول را بدون نسخه خریداری کرده‌اید و علائم شما پس از ۲ هفته بهبود نیافته است، قبل از ادامه مصرف به پزشک مراجعه کنید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

اگر یک دوز را فراموش کردید، دراسرع‌وقت آن را مصرف کنید. اگر زمان دوز بعدی نزدیک است، فقط همان دوز را مصرف کنید.

برای جبران دوز فراموش‌شده، از مصرف دو دوز به‌صورت هم‌زمان خودداری کنید.

---

عوارض جانبی پنتوپرازول

بیشتر افراد با مصرف پنتوپرازول دچار عارضه نمی‌شوند. در صورت ایجاد عارضه نیز معمولاً خفیف است و با توقف مصرف دارو بهبود می‌یابد. این فهرست شامل تمام عوارض جانبی احتمالی نیست. برای اطلاع از سایر عوارض احتمالی پنتوپرازول با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض رایج پنتوپرازول

عوارض شایع پنتوپرازول عبارت‌اند از:

• سردرد
• سرگیجه
• درد معده
• نفخ
• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد مفاصل
• تب، بثورات یا علائم سرماخوردگی (شایع در کودکان)
• ورم صورت و بدن
• خارش بدن
• درد قفسه سینه
• حساسیت به نور
• قند خون بالا (هیپرگلیسمی)

عوارض با شیوع کمتر

سایر عوارض پنتوپرازول شامل موارد زیر است:

• التهاب همراه با آسیب به بافت معده
• نوروپاتی ایسکمیک قدامی عصب چشم (آسیب به عصب چشم در اثر التهاب عروقی که به این عصب خون‌رسانی می‌کنند.)
• آسیب به سلول‌های کبدی
• نفریت بینابینی (التهاب بافت بینابینی کلیه‌ها)
• التهاب پانکراس (پانکراتیت)
• کاهش گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها
• تحلیل‌رفتن عضلات
• واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسی)
• سندرم استیونس – جانسون (یک اختلال نادر در پوست و مخاط در واکنش به عفونت یا آلرژی دارویی)
• نکروز اپیدرمال سمی (یک واکنش شدید پوستی و مخاطی به مصرف برخی داروها)
• اریتم مولتی‌فرم (یک واکنش ایمنی پوستی به عفونت یا دارو)

عوارض خطرناک پنتوپرازول

در صورت بروز عوارض زیر باید هرچه سریع‌تر به پزشک اطلاع دهید:

• حساسیت با علائم بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
• آسیب کلیه با علائم کاهش حجم ادرار، تورم مچ پا، دست‌ها یا پاها
• کمبود منیزیم با علائم درد یا گرفتگی عضلات، ضعف یا خستگی غیرمعمول، تند یا نامنظم شدن ضربان قلب، لرزش
• کمبود ویتامین B12 با علائم درد، گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها یا پاها، ضعف عضلانی، سرگیجه، گیجی، مشکل در تمرکز
• بثورات روی گونه‌ها یا بازو
• قرمزی، تاول، ازبین‌رفتن یا شل‌شدن پوست یا داخل دهان
• اسهال شدید
• تب
• کبودی یا خونریزی غیرمعمول

---

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

احتمال اینکه مصرف دوز اضافی پنتوپرازول مشکل و علامت خاصی ایجاد کند بسیار کم است. اما اگر نگران بودید یا علائم جدی مانند تنگی نفس داشتید با اورژانس تماس بگیرید.

---

هشدارهای پنتوپرازول

پنتوپرازول برای تسکین فوری درد و سوزش سر دل کاربرد ندارد. برای اثربخشی دارو، دوره درمانی را که برایتان تجویز شده است کامل کنید. دارو را طولانی‌تر از دوره‌ای که برایتان تجویز شده است مصرف نکنید.

اگر به نارسایی شدید کبدی مبتلا هستید، پنتوپرازول را با تجویز پزشک مصرف کنید.

تداخلات دارویی

اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است، از تداخلات آن آگاه است و شما را ازاین‌جهت تحت‌نظر می‌گیرد. قبل از مشورت با پزشک، هیچ دارویی را شروع یا متوقف نکنید و دوز داروها را تغییر ندهید.

پنتوپرازول با داروهای زیر تداخل زیادی دارد:

• ارلوتینیب
• نلفیناویر
• ریلپیویرین

سایر تداخلات دارویی پنتوپرازول عبارتند از:

• آفاتینیب
• آتازاناویر
• داساتینیب
• دلاویردین
• دیگوکسین
• ادوکسابان
• ایندیناویر
• ایتراکونازول
• ایواکافتور
• کتوکونازول
• مسالامین
• نیلوتینیب
• نیزولدیپین
• پازوپانیب
• پومالیدومید
• پوناتینیب
• ریوسیگوات
• سوفوسبوویر/ ولپاستاویر
• ونتوکلاکس

پنتوپرازول با حداقل ۵۲ داروی مختلف تداخل متوسط و با حداقل ۲۷ داروی مختلف تداخل خفیف دارد؛ بنابراین، قبل از استفاده از پنتوپرازول تمام داروهای مورداستفاده خود را به پزشک یا داروساز اطلاع دهید.

تداخلات غذایی

برای پنتوپرازول تداخل غذایی ذکر نشده است.

مصرف همراه با الکل

الکل روی عملکرد پنتوپرازول تأثیر نمی‌گذارد؛ اما به دلیل تحریک معده علائم ناشی از افزایش اسید را بدتر می‌کند. به همین دلیل بهتر است زیاد مصرف نشود.

محدودیت سن

ایمنی و اثربخشی پنتوپرازول در کودکان زیر ۵ سال اثبات نشده است؛ بنابراین کودکان بدون تجویز پزشک نباید این دارو را مصرف کنند.

گروه‌های خاص یا پرخطر

افراد مبتلا به نارسایی شدید کبدی، باید این دارو را با احتیاط مصرف کنند.

بارداری و شیردهی

مطالعات کافی برای مصرف در بارداری و شیردهی انجام نشده است؛ اما در صورت صلاحدید پزشک، ممکن است تجویز شود.

---

موارد منع مصرف پنتوپرازول

مصرف پنتوپرازول در افرادی که سابقه واکنش حساسیتی شدید به این دارو یا سایر داروهای دسته دارویی PPIs مانند امپرازول، اس‌امپرازول و لانزوپرازول دارند، ممنوع است.

---

هنگام مصرف پنتوپرازول به چه مواردی دقت کنم؟

هنگام مصرف پنتوپرازول، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• ممکن است چند روز طول بکشد تا درد معده شما بهبود یابد. اگر شرایطتان رو‌به‌بهبود نبود یا بدتر شد، با پزشک مشورت کنید.
• اگر دچار اسهال شدید، خوددرمانی نکنید. در صورت ابتلا به اسهالی که بیش از ۲ روز طول کشیده یا شدید و آبکی است، با پزشک مشورت کنید.
• هنگام استفاده از این دارو ممکن است به انجام آزمایش خون نیاز داشته باشید. در صورت نیاز، پزشک این آزمایش را برای شما درخواست می‌کند.
• استفاده طولانی‌مدت از پنتوپرازول ممکن است استخوان‌ها را ضعیف کند و خطر شکستگی استخوان را افزایش دهد. در این مورد با پزشکتان صحبت کنید.
• استفاده طولانی‌مدت از پنتوپرازول ممکن است باعث رشد پولیپ در معده شود. پولیپ‌ها معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و سرطانی نیستند. اگر هنگام فشاردادن روی شکم و معده دچار درد شدید، تهوع یا مدفوع قیری شکل یا خونی داشتید، حتماً با پزشک صحبت کنید.
• پنتوپرازول ممکن است باعث کاهش ویتامین B12 شود. طی دوره مصرف این دارو مطمئن شوید که ویتامین B12 کافی دریافت می‌کنید. در مورد غذاهایی که می‌خورید و ویتامین‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید.

---

آیا می‌توان پنتوپرازول را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

اگر پزشک داروی پنتوپرازول را برای شما تجویز کرده، احتمالاً این دارو برای وضعیت شما مناسب‌ترین گزینه است. بدون مشورت با پزشک نباید آن را با داروی دیگری جایگزین کنید.

سایر داروهای دسته مهارکننده‌های پمپ پروتونی ممکن است اثر مشابه با پنتوپرازول داشته باشند. این داروها عبارتند از:

• امپرازول
• اس‌امپرازول
• لانزوپرازول
• فاموتیدین

تفاوت پنتوپرازول با امپرازول

پنتوپرازول و امپرازول هر دو از یک دسته دارویی هستند و عملکرد مشابه دارند. در مطالعات انجام شده نیز اثربخشی آن‌ها مشابه یکدیگر بوده است. امپرازول تداخلات دارویی بیشتری دارد. به همین دلیل درصورتی‌که داروهای دیگری نیز مصرف می‌کنید، شاید پنتوپرازول برای شما گزینه بهتری باشد. پزشک بر اساس شرایط بیماری و سوابق دارویی شما، بهترین گزینه درمانی را برایتان مشخص می‌کند.

---

نحوه نگهداری پنتوپرازول

• پنتوپرازول را در دمای اتاق (۱۵ الی ۳۰ درجه سانتی‌گراد)، دور از نور و در ظرف دربسته نگهداری کنید.
• تمام داروهای مصرف نشده را پس از تاریخ انقضا دور بریزید.
• دارو را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی خود نگه دارید.

---

نکاتی درباره خرید پنتوپرازول

هنگام خرید پنتوپرازول به اشکال مختلف و دوز مورد نیازتان توجه کنید. همچنین در مورد بیماری‌ها و داروهای مصرفی خود، با پزشک یا داروساز صحبت کنید.

اشکال دارویی موجود

پنتوپرازول به شکل قرص، کپسول و آمپول در بازار دارویی کشور ما موجود است.

دوزهای موجود

دوزهای موجود در هر یک از اشکال دارویی شامل موارد زیر است:

قرص:

• ۲۰ میلی‌گرم
• ۴۰ میلی‌گرم

کپسول:

• ۱۵ میلی‌گرم
• ۲۰ میلی‌گرم
• ۴۰ میلی‌گرم

آمپول:

• پودر قابل تزریق ۴۰ میلی‌گرم

شرکت‌های تولیدکننده

شرکت‌های تولیدکننده پنتوپرازول موجود در ایران عبارتند از:

• ایران دارو
• راموفارمین
• باختر بیوشیمی
• آوه سینا
• ایران ناژو
• مهر دارو
• روز دارو
• سامی ساز
• آریا
• اسوه
• تسنیم
• حکیم
• روناک دارو
• کیمیدارو
• فارابی
• جالینوس
• عبیدی
• اکسیر
• جابر طب پارس
• بهستان دارو
• ویرالیان گروه
• تهران دارو
• کوشان فارمد
• کیش مدیفارم
• SANDOZ (تولید اتریش)
• NYCOMED (تولید آلمان)
• درسا دارو
• شفا
• سونا طب پارسه
• COMBINO PHARM (تولید اسپانیا)
• نانو دارو پژوهان پردیس
• مداوا
• داروپخش
• جابربن‌حیان
• آفا شیمی
• نیل فارمد
• ثنامد
• زیست اروند فارمد
• سبز پویان مهر داروی بروجن
• فن‌آوری‌های نوین دارویی آتیه
• اکتوورکو

نام‌های تجاری موجود در ایران

علاوه بر نام «پنتوپرازول»، این دارو با نام‌های تجاری دیگری نیز تولید و عرضه شده است:

• پنتوبایوزول
• آوی پنتو
• پنتوس
• پنتوسک
• پنتوکیم
• پپتیکر
• پنزول
• پانتوسید (آمپول)
• پنتوبست
• پانجکت (آمپول)
• رمفلاکس
• پانتوزول
• پنتوفارم
• آنتی سیدکس اس‌تی‌پی
• دی‌پی پنتوکس
• آفاپرازول
• پنتونیل
• دپرتون
• پنتوفلکس
• پنتومید
• نولپازا

---

هنگام مصرف پنتوپرازول چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

درصورتی‌که هنگام مصرف پنتوپرازول هر یک از شرایط زیر را داشتید، از پزشک کمک بگیرید:

• علائم واکنش شدید آلرژیک مانند خارش، کهیر، بثورات پوستی، تورم زبان، لب‌ها و گلو
• تغییر در دفعات یا حجم ادرار یا دیدن خون در ادرار
• تب
• درد مفصلی
• بی‌اشتهایی
• تهوع
• بثورات پوستی
• تورم در پاها، مچ و سایر قسمت‌های بدن
• ضعف یا خستگی غیرعادی
• افزایش وزن غیرعادی
• درد شدید شکم
• اسهال شدید و آبکی
• درد شدید استخوان
• ناتوانی در راه‌رفتن یا نشستن به‌صورت طبیعی
• نامنظم شدن ضربان قلب
• لرزش
• مدفوع سیاه و قیری شکل

هنگام مصرف پنتوپرازول چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

درصورتی‌که پس از مصرف پنتوپرازول دچار علائم زیر شدید با اورژانس تماس بگیرید:

• علائم حساسیت شدید؛ مانند خارش، کهیر، بثورات پوستی، تورم زبان، لب‌ها و گلو
• نامنظم شدن ضربان قلب

---

کلام آخر دکترساینا

پنتوپرازول یک داروی کاهنده اسید معده است که به‌صورت قرص، کپسول و آمپول در بازار دارویی کشور ما موجود است. این دارو در درمان زخم معده، التهاب مری و بیماری‌هایی که باعث تولید بیش‌ازحد اسید معده می‌شوند کاربرد دارد؛ اما داروی مناسبی برای تسکین فوری علائم درد و سوزش سر دل نیست. توصیه می‌شود برای استفاده از دوز متناسب با شرایط و بیماری‌تان، حتماً با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول