بذرالبنج،بنگ دانه

تأیید شده توسط تیم پزشکی دکترساینااطلاعات این مقاله صرفاً برای افزایش آگاهی شماست. به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک، خوددرمانی نکنید. دریافت مشاوره آنلاین

درباره

بنگ دانه گیاهی علفی و بوته ای است که ارتفاع آن تا ۸۰ سانتی متر می رسد. برگ ها تقریبا مثلثی و نوک تیز و دارای بریدگی های نسبتا عمیقی هستند؛ به طوری که به لوب هایی نامساوی و نوک تیز تقسیم شده اند. طول برگ ها به ۲۰ و عرض آنها به ۷ سانتیمتر می رسد و در قسمت انتهایی ساقه بدون دمبرگ می باشند. رنگ برگ ها سبز روشن است. گل های گیاه اکثراً زرد کمرنگ می باشد و شبکه ای ظریف به رنگ بنفش یا ارغوانی سطح گلبرگ ها را پوشانده که خود یکی از کلیدهای شناسایی گل های بنگ دانه است. این گل ها اکثرا در یک طرف ساقه با فواصل نسبتاً منظم قرار می گیرند و در قسمت انتهایی ساقه به صورت مجتمع درمی آیند. گل ها پس از رشد کامل به میوه ای پوشینه تبدیل می شوند که حاوی تعداد زیادی دانه های کروی و ریز است که به رنگ قهوه ای کمرنگ می باشند. میوه پوشینه که حدود نیم سانتیمتر قطر دارد. با کاسبرگ های کوزه مانند که پنج نوک تیز در دهانه دارند، محصور شده و دیده نمی شود. این گیاه اصولاً دوساله است، ولی انواع یکساله آن نیز وجود دارد. گیاه بنگ دانه و به خصوص دانه های رسیده آن بسیار سمی است؛ به طوری که می تواند باعث مرگ شود. قسمت مورد استفاده گیاه برگ و دانه های آن است.

فواید

این گیاه تقریباً سمی است و حشرات هم از شیرابه آن نمی خورند. نوعی بنگ دانه نیز موجود است که یکساله می باشد ولی نوع دو ساله آن اثر داروئی بیشتری دارد.  از دانه این گیاه روغن زرد مایل به سبزی استخراج می شود که مصارف داروئی و درمانی دارد. این گیاه دارای خاصیت ضد تشنج و آرام کننده و مخدر بوده. از این جهت است که افراد معتاد هنگام عدم دسترسی به مواد مخدر دانه های این گیاه را پودر کرده و در خمیرنان گذاشته فرو میبرند و به حالت نشاط در می آیند اما از عواقب وخیم آن خبر ندارند. این گیاه بازکننده مردمک چشم بوده و خواب آور نیز هست و افرادیکه به عللی نمی توان برای آنان مرفین تجویز نمود مانند بعضی بیماران عصبی و اختلالات دماغی از این گیاه استفاده میگردد. در سرفه های تشنجی، برنشیت های مزمن، دردهای عصبی، داءالرقص، نقرس، احساس چنگ زدگی در معده، هیستری (حمله، ترس)، هیجانات و بی خوابی می توان از این گیاه استفاده نمود. چون گیاه بنگ دانه تقریباً سمی است لازم است مصرف آن بصورت خوراکی بدستور و زیر نظر پزشک باشد. مقدار خوراک از پودر خشک شده برگ آن برای افراد بالغ پنج دهم گرم یا نیم گرم می باشد که در هر ۲۴ ساعت فقط یکبار می توان خورد. از روغن دانه های این گیاه بیشتر برای ضماد بخصوص در دردهای روماتیسمی، مفاصل و نقرس استفاده می شود.

مضرات

همه گونه های بنگ دانه سمی و خطرناک هستند. گونه های دیگر آن در ایران H.muticus و H.reticulatus است که در بسیاری از نقاط ایران یافت می شوند.

طرز استفاده

داروشناختی و اثرات مهم: از برگ های خشک بنگ دانه به علت وجود آلکالوئید هیوسیامین برای درمان اعتیاد به الکل و تریاک استفاده می شود. در اروپا از این گیاه به عنوان مسکن گوش درد و روماتیسم استفاده می کنند. می گویند برگ بنگ دانه دورکننده موش است. در قرون وسطی از بنگ دانه به عنوان بی حس کننده (بیهوشی) استفاده می شد و گاه با آکونیت (آقنیتون)، تاتوره، تریاک و غیره آن را مانند سیگار دود می کردند. در داستان های عربی «هزار و یک شب» از این گیاه یاد شده که با قراردادن آن بر روی آتش نگهبانان را گیج و خاک آلود می کردند. همچنین، از عصاره آن جهت سفتی غدد پستان و درمان کارسینوما، سرطان پاروتید و زخم های سرطانی استفاده می شده است. از چای بنگ دانه نیز به عنوان پایین آورنده قند خون، ضد اسپاسم، ضد نفخ، خواب آور، گشادکننده مردمک چشم، مسکن و مخدر استفاده می کردند. این گیاه برای درمان آسم، برونشیت، سرفه و روماتیسم مفید است. در هندوستان گاه از برگ گیاه به همراه گنجا و پودر دانه ها برای تسکین دندان درد به صورت سیگار استفاده می کردند. در روسیه از مخلوط بنگ دانه، مریم گلی و تاتوره به صورت سیگار برای تسکین آسم استفاده می کنند. از دانه های گیاه جهت تهیه شیاف برای دردهای رحم استفاده می شود. دانه های دارای خاصیت ضد درد و مخدر هستد و قرن ها مورد استفاده بوده اند. پس از استخراج مواد مخدر دانه ها، روغن، صمغ و رزین آن را جدا استفاده می کنند. در هومیوپاتی از تنتور این گیاه می توان برای بهبود درد قفسه سینه، قطع قاعدگی، عفونت چشم، تب، نوعی کوری، التهاب روده باریک، خون دماغ و رفتار جنسی غیرعادی استفاده کرد. سمیت و عوارض جانبی: بنگ دانه با توجه به وجود آلکالوئیدهای بسیار سمی، ممکن است موجب مرگ گردد. علائم مسمویت شامل استفراغ، سردرد، افزایش بزاق دهان، تشنج و کما می باشد. این علائم با مصرف خوراکی و با کشیدن دود آن می تواند ایجاد شود و در مراحل پیشرفته باعث مرگ گردد. در موارد مسمومیت آن از محلول خوراکی ۴ درصد اسید تانیک و گاه از کافئین و یا مرفین با احتیاط استفاده می شود. طریقه و میزان مصرف: با توجه به اینکه میزان آلکالوئیدهای قسمت های مختلف گیاه و همچنین گیاهان نواحی مختلف و گونه های متعدد آن متفاوت است، توصیه می شود از داروهای استاندارد و صنعتی این گیاه که در داروخانه ها موجود بوده و توسط پزشک تجویز می گردد، استفاده شود. مهم ترین اثرات گزارش شده: سمی، ضد درد، بی حس کننده، ضد استیل کولین، آنتی کولینرژیک، ضد سم سرب، ضد ترشح بزاق، ضد اسپاسم، افزایش دهنده ی قوای جنسی، قابض، ضد نفخ، تشنج آور، خواب آور، مسهل، گشادکننده مردمک چشم، شل کننده عضلات، اعتیادآور، مسکن، پاراسمپاتولی تیک و جونده کش.

ترکیبات

گیاهان جوان بیشتر حاوی هیوسین و مقدار کمتری هیوسیامین هستند؛ در حالی که گیاهان رسیده مقدار بیشتری هیوسیامین دارند و آلکالوئید اصلی آنها را تشکیل می دهد.
مقدار آلکالوئیدها در ریشه این گیاه ۰/۱۶ درصد، در دانه ها ۰/۱ درصد و در برگ ها تا ۰/۰۸ درصد می باشد. ترکیبات مهم دیگر شامل رزین، تانن، موسیلاژ و آلکالوئیدهای آپوآتروپین، آتروپین، ‌کوسکوهیگرین، کلوین، اسکوپین، پیریدین، تروپین و اسکوپولین است.
همچنین، ترکیبات دیگری از جمله اسیدبوتیریک، کومارین و گلوکوزید تلخ هیوسی پیکرین در گیاه وجود دارد.

طبیعت

طبیعت این گیاه را عده ای گرم و خشک و عده ای نیز غیر آن می دانند.