امپرازول: انواع، کاربرد، نحوه مصرف و عوارض

قرص امپرازول از جمله داروهای مهارکننده پمپ پروتونی است. این داروها ترشح اسید معده را مهار می‌کنند. به همین دلیل قرص، شربت یا کپسول امپرازول نقش مهمی در درمان بیماری‌های گوارشی ناشی از اسید معده (مثل رفلاکس) و عوارض ناشی از آن‌ها دارد. البته پزشکان از این دارو برای درمان بیماری‌های دیگری نیز استفاده می‌کنند. در این مقاله به بررسی داروی امپرازول، کاربردها، نحوه مصرف و عوارض جانبی آن می‌پردازیم.

امپرازول چیست؟

برخی بیماری‌های معده و مری باعث تولید بیش‌ازحد اسید معده می‌شوند. پزشکان داروی «امپرازول» (Omeprazole) را برای کاهش اسید معده در افراد مبتلا به این بیماری‌ها تجویز می‌کنند.

امپرازول چطور عمل می‌کند؟

امپرازول متعلق به دسته داروهای PPI (مخفف: Proton-pump inhibitor به‌معنای مهارکننده‌های پمپ پروتون) است. پمپ‌های پروتونی در بافت داخلی معده قرار گرفته‌اند. این پمپ‌ها اسید معده را داخل معده ترشح می‌کنند. داروهای PPI عملکرد این پمپ‌ها را محدود می‌کنند و باعث کاهش ترشح اسید معده می‌شوند.

کاربرد امپرازول

پزشکان قرص و کپسول امپرازول را برای درمان مشکلات زیر در بزرگسالان تجویز می‌کنند:

• علائم رفلاکس معده (برگشت اسید معده) و آسیب‌های ناشی از آن
• سوزش سردل
• التهاب مری ناشی از رفلاکس
• آسیب‌های ناشی از رفلاکس معده
• بیماری‌هایی که باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شوند. (مثل سندرم زولینگر – الیسون)
• اختلال ماستوسیتوز سیستمی (یک اختلال نادر که باعث انباشته شدن نوع خاصی از گلبول‌های سفید به نام «سلول‌های ماست» می‌شود. رفلاکس معده یکی از علائم این اختلال است.)
• تومورهای خوش‌خیم غدد درون‌ریز چندگانه
• زخم معده
• درمان و پیشگیری از برگشت زخم معده ناشی از عفونت باکتریایی «هلیکوباکتر پیلوری»

کپسول و قرص امپرازول کاربرد یکسانی دارند. کپسول‌ها برای افرادی که مشکل بلع دارند، مناسب‌تر هستند؛ چرا که می‌توانند کپسول را باز کرده و دانه‌های آن را با یک ماده نرم (مثل پوره سیب) مخلوط کنند و بخورند.

شربت امپرازول (سوسپانسیون) دوز پایین‌تری دارد. پزشکان این دارو را برای درمان مشکلات گوارشی زیر در کودکان و نوزادان تجویز می‌کنند:

• رفلاکس معده
• درمان آسیب‌های ناشی از رفلاکس معده و پیشگیری از آن‌ها
• التهاب مری ناشی از رفلاکس

کپسول امپرازول برای بزرگسالان و شربت آن برای کودکان و افرادی که مشکل بلع دارند تجویز می‌شود.

پیش از مصرف امپرازول، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

تحت شرایط زیر، قبل از مصرف امپرازول پزشک را در جریان بگذارید:

• درد قفسه سینه
• سوزش سردل به مدت بیشتر از ۳ ماه
• سوزش سردل همراه با علائم سرگیجه، افزایش تعریق و سیاهی رفتن چشم
• ابتلا به بیماری کبدی
• کمبود کلسیم، منیزیم و پتاسیم
• ابتلا به لوپوس
• شکم‌درد
• مشکل بلع
• کاهش وزن بی‌دلیل و ناگهانی
• استفراغ خونی
• خس‌خس سینه
• سابقه حساسیت به امپرازول یا هر نوع داروی دیگر، مواد نگهدارنده، غذا یا رنگ
• بارداری یا تصمیم برای باردارشدن
• شیردهی

نحوه مصرف امپرازول

امپرازول یک داروی خوراکی است. این دارو را باید حداقل نیم الی یک ساعت قبل از غذا و با معده خالی مصرف کنید. درصورتی‌که پزشک توصیه کرده است ۲ بار در روز امپرازول مصرف کنید، بهتر است یکی از آن‌ها را قبل از صبحانه و دیگری را قبل از شام بخورید. اگر پزشک برایتان «سوکرالفیت» هم تجویز کرده است، امپرازول را حداقل ۳۰ دقیقه قبل از مصرف آن بخورید. نحوه مصرف اشکال مختلف این دارو عبارت است از:

• قرص: قرص امپرازول را باید با یک لیوان آب قورت بدهید. این قرص را نباید بجوید یا خرد کنید؛ چرا که مواد شیمیایی دارو یکباره آزاد می‌شوند و عوارض جانبی آن افزایش می‌یابد.
• کپسول: نحوه مصرف کپسول امپرازول دقیقاً مشابه قرص آن است. اگر توانایی بلع کپسول را ندارید، می‌توانید آن را باز کنید و محتویاتش را روی یک قاشق پوره سیب خنک و نرم بریزید. ترکیب دارو و پوره را یکجا قورت بدهید و آن را نجوید.
• شربت: برای آماده‌کردن شربت امپرازول، آن را به کمک پیمانه اندازه‌گیری دارو و آب مخلوط کنید. در افرادی که توانایی بلع ندارند، شربت به کمک لوله تغذیه (NG) داده می‌شود. در صورت مصرف شربت با لوله، مصرف مواد غذایی باید ۳ ساعت قبل و ۱ ساعت بعد از خوردن دارو قطع شود.

دوز مصرف امپرازول

دوز مصرف امپرازول در بزرگسالان به سن و بیماری فرد بستگی دارد.

دوز مصرف امپرازول

دوز مصرف امپرازول در کودکان ۱ الی ۱۶ساله باتوجه‌به وزن مشخص می‌شود.

دوز مصرف امپرازول در کودکان

حداکثر دوز مجاز مصرف

حداکثر دوز مصرف امپرازول توسط پزشک و بسته به نوع و شدت بیماری شما تعیین می‌شود. معمولاً حداکثر دوز مصرف این دارو روزانه ۴۰ میلی‌گرم است؛ اما در بیماران مبتلا به ماستوسیتوز سیتمی، سندرم زولینگر- الیسون و تومورهای خوش‌خیم غدد درون‌ریز چندگانه، دوز دارو تا حداکثر ۳۶۰ میلی‌گرم در روز هم تجویز می‌شود.  اگر دوز روزانه امپرازول بیشتر از ۸۰ میلی‌گرم باشد، باید هر دوز را تقسیم کرده و با فاصله مصرف کنید.

طول دوره مصرف

طول دوره مصرف را پزشک مشخص می‌کند. درصورتی‌که امپرازول را بدون تجویز پزشک مصرف می‌کنید، از خوردن آن به مدت بیشتر از ۱۴ روز متوالی پرهیز کنید. همچنین بعد از گذشت ۱۴ روز، باید حداقل ۴ ماه فاصله بدهید و دوباره مصرف دارو را شروع کنید. طی این ۴ ماه بهتر است به پزشک مراجعه کنید و بدون تجویز، قرص نخورید.

نکات حین مصرف امپرازول

داروی امپرازول را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید. از بالا بردن دوز یا تعداد دارو و طولانی‌تر کردن دوره مصرف آن پرهیز کنید. اگر از امپرازول بدون نسخه پزشک استفاده می‌کنید، به توصیه‌های شرکت داروسازی در بروشور دارو توجه کنید.

شروع اثربخشی امپرازول و کاهش درد معده ممکن است چند روز طول بکشد. اگر معده درد آزاردهنده باشد، ممکن است پزشک داروی ضد اسید معده هم برایتان تجویز کند.

اگر امپرازول را به علت زخم معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر مصرف می‌کنید، آنتی‌بیوتیک تجویزشده توسط پزشک را نیز همراه با آن بخورید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

• اگر یک بار در روز امپرازول می‌خورید: درصورت فراموشی دوز، به محض یادآوری آن را مصرف کنید؛ اما اگر کمتر از ۱۲ ساعت به مصرف دوز بعدی مانده است، فقط دوز بعدی را طبق ساعت بخورید.
• اگر دو بار در روز امپرازول می‌خورید: در صورت فراموشی دوز، به‌محض یادآوری آن را مصرف کنید؛ اما اگر کمتر از ۴ ساعت به مصرف دوز بعدی مانده است، فقط دوز بعدی را طبق ساعت بخورید.

در صورت فراموشی مصرف، هرگز دوز قرص را دوبرابر نکنید.

امپراوزل کودکان

شربت امپرازول برای کودکان و افرادی که مشکل بلع دارند تجویز می‌شود. این شربت برای کودکان یک ماه به بالا قابل‌تجویز است. دوز مصرف این دارو در کودکان زیر یک ماه توسط پزشک مشخص می‌شود. در کودکان ۱ الی ۱۷ ساله، دوز مصرف دارو به وزن و بیماری آن‌ها بستگی دارد و پزشک آن را تعیین می‌کند.

عوارض جانبی امپرازول

امپرازول نیز مانند سایر داروها در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد می‌کند.

عوارض رایج امپرازول

• یبوست
• نفخ
• حالت تهوع
• اسهال
• استفراغ
• سردرد

اگر این عوارض به‌مرورزمان از بین نروند یا شدیدتر شوند، باید با پزشک مشورت کنید.

عوارض با شیوع کمتر

افرادی که داروهای گروه PPI از جمله امپرازول را مصرف می‌کنند، بیشتر از بقیه در معرض شکستگی لگن، کمر و مچ قرار دارند. همچنین احتمال بروز پولیپ «غده فاندیک» در معده (تومور بافت معده) در این افراد بیشتر است. این عوارض بیشتر در افرادی ظاهر می‌شوند که امپرازول را در دوز خیلی بالا و به مدت طولانی (حداقل یک سال) مصرف کرده‌اند.

سایر عوارض نادر امپرازول عبارت‌اند از:

• نارسایی و التهاب کلیه (بیماری نِفریت بینابینی حاد)
• ابتلا به اسهال باکتریایی «کلستریدیوم دیفیسیل»
• کمبود ویتامین ب – ۱۲ و منیزیم

عوارض خطرناک امپرازول

درصورتی‌که بعد از مصرف امپرازول دچار عوارض زیر شدید، با اورژانس تماس بگیرید.

• تاول، پوسته‌پوسته شدن، خارش یا خونریزی پوست
• التهاب لب، بینی، دهانه یا ناحیه تناسلی
• تورم غدد
• تنگی نفس
• تب
• علائم آنفلوانزا
• کهیر و بثورات پوستی
• التهاب چشم‌ها، صورت، لب، دهان، گلو و زبان
• مشکل بلع
• گرفتگی صدا
• ضربان قلب نامنظم، تند یا کوبنده
• گرفتگی عضلات
• لرزش غیرارادی بخشی از بدن
• خستگی شدید، زردی پوست و تیره‌شدن رنگ ادرار (علائم بیماری کبدی)
• ضعف یا سیاهی رفتن چشم
• تشنج
• اسهال شدید و مداوم آبکی
• شکم‌درد
• درد جدید مفاصل و ظهور بثورات پوستی روی بازوها، بینی یا گونه‌ها که نسبت به نور خورشید حساس هستند.
• کاهش یا افزایش میزان ادرار
• مشاهده خون در ادرار
• ازدست‌دادن ناگهانی اشتها

عوارض ناشی از قطع ناگهانی امپرازول

اگر مدت طولانی است که امپرازول مصرف می‌کنید، نباید آن را به‌صورت ناگهانی قطع کنید. قطع ناگهانی امپرازول باعث تولید بیشتر اسید معده و برگشتن علائم بیماری می‌شوند. قطع مصرف باید به‌صورت تدریجی و با کم کردن دوز دارو انجام شود. برای این کار باید با پزشک خود مشورت کنید.

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

در صورت اوردوز با امپرازول باید با اورژانس تماس بگیرید. علائم اوردوز عبارت‌اند از:

• گیجی و کاهش تمرکز
• خواب‌آلودگی
• تاری دید
• ضربان قلب سریع و کوبنده
• حالت تهوع و استفراغ
• تعریق
• گرگرفتگی
• سردرد
• خشکی دهان

هشدارهای مصرف امپرازول

قبل از مصرف امپرازول درباره سابقه ابتلا به بیماری‌های خاص، مصرف دارو، سابقه حساسیت، بارداری و وضعیت شیردهی خود با پزشک صحبت کنید.

تداخلات دارویی

امپرازول را هم‌زمان با داروهای زیر مصرف نکنید:

• آتازاناویر
• کلوپیدوگرل
• نلفیناویر
• ریلپیویرین

داروهای زیر ممکن است با امپرازول تداخل داشته باشند:

• داروهای ضدقارچ مثل اینراکونازول، کتوکونازول و وریکونازول
• بعضی از داروهای ضدویروس مخصوص درمان ایدز یا هپاتیت
• داروهای مخصوص درمان یا پیشگیری از لخته خون مثل وارفارین
• سیلوستازول
• سیتالوپرام
• سیکلوسپورین
• داساتینیب
• دیگوکسین
• دی سولفیرام
• داروهای ادرارآور
• ارلوتینیب
• مکمل آهن
• داروهای درمان پنیک، اضطراب و بی‌خوابی مثل دیازپام
• داروهای صرع مثل کاربامازپین، فنوباربیتال و فنی توئین
• متوترکسات
• مایکوفنولات موفتیل
• نیلوتینیب
• ریفامپین
• گل راعی (سنت جان ورت)
• تاکرولیموس
• ویتامین ب – ۱۲

تداخلات غذایی

امپرازول با ماده غذایی خاصی تداخل ندارد.

حساسیت به دارو

افرادی که به دلیل عفونت و همزمان با مصرف آنتی‌بیوتیک، امپرازول مصرف می‌کنند، ممکن است دچار حساسیت دارویی شوند. درصورتی‌که علائم زیر را دارید با اورژانس تماس بگیرید:

• خارش
• تنگی نفس
• مشکل بلع
• ورم دست، صورت و دهان

درصورتی‌که حساسیت دارویی دارید، قبل از مصرف امپرازول با پزشک مشورت کنید.

مصرف همراه با الکل

مصرف الکل روی عملکر امپرازول در بدن اثر ندارد؛ اما اگر به دلیل مشکل معده امپرازول می‌خورید، بهتر است مصرف الکل را قطع کنید. چرا که الکل باعث افزایش غیرطبیعی ترشح اسید معده و بدترشدن علائم بیماری می‌شود.

محدودیت سن

مصرف امپرازول برای بزرگسالان مشکلی ندارد. مصرف این دارو در نوزادان و کودکان با تجویز پزشک مانعی ندارد.

گروه‌های خاص یا پرخطر

درصورتی‌که شرایط زیر را دارید، قبل از مصرف امپرازول با پزشک صحبت کنید:

• سابقه حساسیت به امپرازول یا داروهای دیگر
• سابقه ابتلا به بیماری کبدی
• تصمیم به انجام آندوسکوپی در روزهای آینده
• کمبود شدید ویتامین ب – ۱۲
• ابتلا به پوکی‌استخوان یا احتمال زیاد ابتلا به آن (افرادی که در سنین یائسگی هستند یا به مدت طولانی داروهای ضدالتهابی کورتیکواستروئید مصرف کرده‌اند.)

اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید یا به بیماری خاصی مثل پوکی‌استخوان و مشکل کبدی مبتلا هستید، قبل از مصرف امپرازول با پزشک مشورت کنید.

بارداری و شیردهی

مصرف امپرازول در دوره بارداری مشکلی ندارد. برای کاهش نیاز به مصرف دارو برای مشکل معده، بهتر است در دوره بارداری تعداد وعده‌های غذایی خود را بیشتر و حجم آن‌ها را کمتر کنید. همچنین باید از مصرف غذاهای چرب و پرادویه پرهیز کنید. قوز نکردن هنگام غذاخوردن باعث کاهش فشار روی معده می‌شود. اگر شب‌ها دچار رفلاکس می‌شوید، هنگام خواب سر و شانه‌هایتان را بالاتر نگه دارید.

مصرف امپرازول در دوره شیردهی با تجویز پزشک مشکلی ندارد. مقدار خیلی کم از این دارو ممکن است وارد شیر مادر شود؛ اما در بدن جنین جذب نمی‌شود و به او آسیب نمی‌زند.

موارد منع مصرف امپرازول

• مصرف دارو بیشتر از ۲ هفته بدون تجویز پزشک
• مصرف داروهای آتازاناویر، کلوپیدوگرل، نلفیناویر و ریلپیویرین
• سابقه حساسیت به امپرازول
• مصرف دارو بدون تجویز پزشک در کودکان زیر ۱۷ سال

در صورتی که به مشکلاتی مثل پوکی استخوان، کمبود شدید ویتامین ب – ۱۲، بیماری کبدی یا هرگونه حساسیت دارویی و غذایی مبتلا هستید، قبل از مصرف امپرازول با پزشک مشورت کنید.

هنگام مصرف امپرازول به چه مواردی دقت کنم؟

بهبود علائم گوارشی ممکن است چند روز طول بکشد. اگر بعد از گذشت چند روز از شروع مصرف، علائمتان بهتر نشد یا بدتر شد، با پزشک صحبت کنید. هنگام مصرف امپرازول ممکن است دچار عوارض خاص این دارو مثل پوکی استخوان، ضعف استخوان‌ها، اسهال شدید، پولیپ معده و کمبود ویتامین ب – ۱۲ شوید.

حساسیت و علائم خطرناک حین مصرف امپرازول

• تب ناگهانی
• تورم غدد لنفاوی
• بثورات پوستی
• خارش
• ورم صورت، زبان و گلو
• سرگیجه شدید
• تنگی نفس
• علائم مشکلات کلیوی (مثل تغییر مقدار ادرار)
• اسهال آبکی و شدید
• احساس درد هنگام فشاردادن شکم، حالت تهوع و مدفوع سیاه و قیری

آیا می‌توان امپرازول را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

از جمله داروهای مشابه امپرازول برای درمان رفلاکس و ترشح زیاد اسید معده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیزاتیدین
• فاموتیدین
• سایمتیدین
• پنتوپرازول
• نکسیوم
• لانزوپرازول
• رابپرازول

نحوه نگهداری امپرازول

• امپرازول را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
• دمای مناسب برای نگهداری از داروی امپرازول، دمای اتاق (۲۰ الی ۳۵ درجه سانتی‌گراد) است.
• امپرازول را دور از نور مستقیم آفتاب، حرارت و رطوبت قرار دهید.
• از مصرف داروهای تاریخ‌گذشته پرهیز کنید.

نکاتی درباره خرید امپرازول

هرکدام از کارخانه‌های داروسازی، ممکن است امپرازول را با نام متفاوتی وارد بازار کنند. هنگام خرید دارو به شکل، دوز و شرکت تولیدکننده آن توجه کنید.

اشکال دارویی موجود

• کپسول
• قرص
• شربت

دوزهای موجود

کپسول امپرازول در دوزها ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرم در بازار به فروش می‌رسد. پودر سوسپانسیون امپرازول نیز در دوز ۲۰ میلی‌گرم به فروش می‌رسد.

شرکت‌های تولیدکننده

• باختر بیوشیمی
• امین
• دارو پخش
• رها
• سبحان دارو
• جالینوس
• زهراوی
• ایران دارو
• راموفارمین
• روز دارو
• آریا
• تهران شیمی
• ایران ناژو
• اکسیر
• کیمیدارو
• سجاد داروی شرق
• البرز دارو
• خوارزمی
• کیش مدیفارم
• پارس‌دارو
• حکیم
• تهران‌دارو
• فرآورده‌های تزریقی دارویی ایران
• اسوه
• شهر دارو
• پورسینا
• سها
• عبیدی
• درسا دارو
• شفا
• ثنامد
• سینا پیشگام دارو نوین
• نیل فارمد
• دارویی و نهاده‌های زاگرس دارو پارسیان
• یاس کویر میبد
• عماد
• روناک دارو
• دارو افشان شایگان
• روژین دارو
• نیک آسا فارمد
• ابوریحان
• اکتوورکو

نام‌های تجاری موجود در ایران

• امپرازول
• امبایوزول
• پایلوزک
• پومیزول
• اکسی پرازول
• مپرازون
• امپراکیم
• امزول
• گاسترومکس
• مرازول
• امپروسد
• امپراسین
• رزاپرازول
• امپرانیل
• کموزول
• امپیکرروژیپرازول
• اولمد
• اولتاپ
• اکتاپ

هنگام مصرف امپرازول چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

• اگر بعد از مصرف امپرازول دچار اسهال شدید، بدون مشورت با پزشک داروی ضداسهال نخورید. درصورتی‌که اسهال بیشتر از ۲ روز طول کشید یا آبکی و خیلی شدید بود، با پزشک صحبت کنید.
• مصرف طولانی امپرازول می‌تواند باعث ضعیف‌شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی شود. اگر نگرانی درباره استخوان‌هایتان دارید با پزشک صحبت کنید.
• مصرف طولانی امپرازول ممکن است باعث ایجاد پولیپ معده شود. این پولیپ‌ها معمولاً بدون علامت و خوش‌خیم هستند. اگر هنگام فشاردادن شکمتان احساس درد می‌کنید، حالت تهوع دارید یا مدفوعتان سیاه و قیری رنگ شده است، به پزشک مراجعه کنید.
• مصرف امپرازول باعث کاهش ویتامین ب – ۱۲ می‌شود. طی مدت‌زمانی که تحت درمان با امپرازول هستید، باید مواد غذایی حاوی ویتامین ب – ۱۲ بخورید. در صورت نیاز، از پزشک بخواهید تا برایتان مکمل ویتامین تجویز کند.

هنگام مصرف امپرازول چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

در صورت اوردوز با دارو و ظهور علائم زیر با اورژانس تماس بگیرید:

• حالت تهوع و استفراغ
• سرگیجه
• شکم‌درد
• اسهال
• سردرد
• تاری دید
• تپش قلب شدید
• خشکی دهان
• کاهش تمرکز

همچنین درصورتی‌که بعد از مصرف امپرازول دچار علائم حساسیت دارویی شدید، باید با اورژانس تماس بگیرید. این علائم عبارت‌اند از:

• بثورات پوستی
• خارش
• گرگرفتگی
• ورم زیر پوست (به‌خصوص در پلک‌ها، دست، پا و لب‌ها)
• ورم دهان، زبان و گلو
• مشکل در بلع غذا و صحبت‌کردن
• تنگی نفس

کلام آخر دکترساینا

قرص امپرازول در درمان بیماری‌های گوارشی مثل ترشح بیش‌ازحد اسید معده، رفلاکس معده، زخم معده، عفونت‌های هلیکوباکتر، سوزش سردل، التهاب مری و برخی از اختلال‌های گوارشی کاربرد دارد. بهتر است کپسول امپرازول را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید. چرا که این دارو می‌تواند با داروهای دیگر شما تداخل داشته باشد. درصورتی‌که به بیماری خاصی مبتلا هستید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.

سوالات متداول