فاموتیدین: کاربرد نحوه مصرف و عوارض

داروی فاموتیدین یکی از درمان‌های رایج مشکلات گوارشی از جمله زخم معده و رفلاکس در کودکان و بزرگسالان است. این دارو نیاز به تجویز پزشک ندارد؛ اما مصرف آن بدون تجویز پزشک، محدودیت دارد. در این مقاله درباره کاربردهای قرص فاموتیدین، نحوه مصرف، دوز مجاز و عوارض آن صحبت می‌کنیم.

فاموتیدین چیست؟

«فاموتیدین» (Famotidine) از دسته داروهای مهارکننده «هیستامین -۲ » است. این دارو باعث کاهش اسید معده می‌شود.

فاموتیدین چطور عمل می‌کند؟

گیرنده‌های شیمیایی هیستامین نوع ۲ (H2) روی سلول‌های پوششی دیواره معده قرار دارند. این گیرنده‌ها معده را تحریک به ترشح اسید می‌کنند. داروهای مهارکننده هیستامین – ۲ از جمله فاموتیدین، گیرنده‌های هیستامین را می‌بندند. در نتیجه بعد از مصرف فاموتیدین، معده اسید کمتری ترشح می‌کند.

---

کاربرد فاموتیدین

• زخم معده
• رفلاکس (برگشت اسید معده)
• التهاب مری
• درمان بیماری‌هایی مثل «سندرم زولینگر – الیسون» که باعث ترشح زیاد اسید معده می‌شوند. (سندرم زولینگر – الیسون باعث ایجاد تومورهایی در روده کوچک یا لوزالمعده می‌شود. این تومورها می‌توانند ترشح اسید معده را زیاد کنند.)
• پیشگیری یا درمان سوزش سردل ناشی از ترش‌کردن (به دلیل مصرف یک غذا یا نوشیدنی خاص)

پزشک ممکن است بسته به تجربه بالینی و مطالعات خود، داروی فاموتیدین را برای درمان مشکلات دیگری غیر از موارد گفته‌شده نیز تجویز کند.

داروی فاموتیدین از ترشح اسید معده جلوگیری می‌کند. کاهش ترشح اسید معده به درمان زخم معده، رفلاکس و التهاب مری کمک می‌کند. همچنین در کاهش علائم ترش‌کردن و سوزش معده موثر است.

فاموتیدین و کرونا

در دوره پاندمی کرونا پژوهش‌های مختلفی روی تاثیر فاموتیدین در بهبود علائم بیماران انجام شد. برای مثال نتیجه یک پژوهش که در سال ۲۰۲۰ انجام شد، نشان داد که مصرف فاموتیدین ۲۰ یا ۴۰ میلی‌گرم به‌صورت خوراکی یا وریدی، می‌تواند خطر مرگ یا نیاز به لوله‌گذاری (اینتوبه کردن) را در بیماران بستری کم کند.

نتیجه یک پژوهش دیگر در سال ۲۰۲۰ نیز نشان داد که مصرف فاموتیدین خوراکی ۸۰ میلی‌گرمی، ۳ بار در روز، در بیماران مبتلا به کرونای خفیف تا متوسط باعث کاهش علائم این بیماری می‌شود. این دوز دارو حدود ۶ برابر حداکثر دوز مجاز مصرف (۴۰ میلی‌گرم) است. به همین دلیل مصرف فاموتیدین برای درمان کرونا بدون مشورت با پزشک خطرناک است.

---

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

قبل از مصرف فاموتیدین، پزشک را در جریان موارد زیر قرار دهید:

• سابقه ابتلا به بیماری کلیه یا کبد
• مشکلات بلع
• سابقه حساسیت به فاموتیدین یا داروهای دیگر، مواد غذایی، مواد نگهدارنده یا رنگ
• بارداری یا تصمیم به باردار شدن
• شیردهی
• سرطان معده
• ابتلا به سندرم «کیو تی طولانی» یا سابقه خانوادگی ابتلا به آن (سندرم Long QT یک اختلال قلبی است. این اختلال باعث تپش قلب و بی‌نظم شدن ضربان می‌شود.)
• آسم، بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) یا سایر مشکلات ریوی

نحوه مصرف فاموتیدین

فاموتیدین به شکل قرص، شربت و آمپول تجویز می‌شود 

دوز مصرف

دوز مصرف دارو به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله:

• سن بیمار
• نوع بیماری
• شدت بیماری
• سایر بیماری‌های زمینه‌ای
• وزن (در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال)

در جدول زیر می‌توانید مقدار دوز و طول مدت مصرف فاموتیدین را برای بیماری‌های مختلف مشاهده کنید. منظور از کودکان در این جدول، افراد زیر ۱۸ سال است.

مصرف فاموتدین

توجه کنید که در افراد بالای ۶۵ سال، کلیه‌ها به‌خوبی افراد جوان‌تر کار نمی‌کنند. این مسئله باعث می‌شود بدن نتواند بقایای دارو را به‌سرعت از بدن دفع کند. در نتیجه دارو مدت زیادی در بدن باقی می‌ماند و احتمال ایجاد عوارض ناشی از آن بیشتر می‌شود. در این شرایط ممکن است پزشک دوز دارو را باتوجه‌به سن بیمار تغییر بدهد.

در افراد مبتلا به بیماری‌های متوسط تا شدید کلیوی، ممکن است پزشک دوز دارو را کمتر کرده یا فواصل زمانی بین مصرف دو دوز را افزایش دهد.

حداکثر دوز مجاز مصرف

حداکثر دوز مصرف فاموتیدین بدون تجویز پزشک ۴۰ میلی‌گرم روزانه (برای کودکان بالای ۱۲ سال و بزرگسالان) است. پزشکان برای درمان برخی بیماری‌ها مثل التهاب مری و سندرم زولینگر – الیسون، فاموتیدین با دوز بیشتری را تجویز می‌کنند. مصرف دوزهای بالاتر این دارو درصورت تجویز پزشک مشکلی ندارد.

طول دوره مصرف

بدون تجویز پزشک، بیشتر از ۲ قرص فاموتیدین طی ۲۴ ساعت نخورید. همچنین بدون تجویز پزشک، نباید بیشتر از ۲ هفته قرص فاموتیدین بخورید. اگر علائم سوزش سردل، ترش‌کردن یا رفلاکس بیشتر از ۲ هفته پایدار بود، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.

درصورتی‌که پزشک برایتان فاموتیدین را تجویز کرده است، درباره طول دوره درمان با او مشورت کنید.

نکات حین مصرف

• قرص فاموتیدین را با یک لیوان آب بخورید.
• قبل از مصرف شربت فاموتیدین، آن را ۵ الی ۱۰ ثانیه هم بزنید. برای اندازه‌گیری دقیق میزان مصرف، از پیمانه مخصوص آن یا یک سرنگ کمک بگیرید.
• اگر روی جعبه قرص عبارت جویدنی نوشته شده است، ابتدا آن را بجوید و بعد با یک لیوان آب قورت بدهید.
• شروع اثربخشی قرص فاموتیدین بین ۱۵ دقیقه الی ۱ ساعت طول می‌کشد. بیشترین اثربخشی این قرص طی ۱ الی ۳ ساعت بعد از مصرف آن اتفاق می‌افتد و تا ۱۰ الی ۱۲ ساعت بعد ادامه دارد.
• برای پیشگیری از سوزش سردل، می‌توانید قرص فاموتیدین را ۱۰ دقیقه الی ۱ ساعت قبل از غذا بخورید.
• بهبود زخم معده بین ۴ الی ۸ هفته طول می‌کشد. برای کامل‌شدن روند درمان، باید صبور باشید و مصرف قرص را ادامه دهید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

دوز فراموش‌شده فاموتیدین را باید به محض یادآوری مصرف کنید؛ اما اگر فقط چند ساعت به زمان مصرف دوز بعدی مانده است، فقط همان دوز را مصرف کنید.

برای جبران دوز فراموش‌شده دارو، هرگز دو قرص را با هم نخورید.

---

عوارض جانبی فاموتیدین

همه داروها دارای عوارض هستند. فراموش نکنید که پزشک بیشتر از هر فرد دیگری به این عوارض آگاه است؛ اما او بر اساس تجربه و دانش خود می‌داند فواید داروی تجویزشده برای بیمار، نسبت به عوارض آن بیشتر هستند. درصورتی‌که عوارض دارو بعد از چند روز از بین نرفت، به پزشک مراجعه کنید.

عوارض رایج فاموتیدین

• سردرد
• سرگیجه
• یبوست
• اسهال
• بی‌قراری (در کودکان)

عوارض با شیوع کمتر

از جمله عوارض نادر فاموتیدین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• طعم بد یا غیرطبیعی دهان
• درد مفاصل و عضلات
• تغییر مزه غذاها
• وزوز یا سوت کشیدن گوش
• خشکی دهان
• خشکی پوست
• کاهش میل جنسی
• احساس گرما
• مشکلات شنوایی
• اختلال نعوظ
• کاهش قدرت جسمی
• خشکی و درد عضلات
• قرمزی صورت، گردن، بازوها یا بالاتنه
• قرمزی قسمت سفیدی چشم
• ناراحتی گوارشی
• خواب‌آلودگی غیرطبیعی

عوارض خطرناک فاموتیدین

حساسیت به فاموتیدین به‌ندرت اتفاق می‌افتد؛ اما نیاز به درمان اورژانسی دارد. در صورت تجربه علائم زیر با اورژانس تماس بگیرید:

• کهیر
• بثورات پوستی
• خارش
• ورم صورت، گلو، زبان، لب‌ها، چشم‌ها، دست‌وپا، زانو یا ساق پا
• گرفتگی ناگهانی صدا
• تنگی نفس
• مشکل بلع
• تشنج
• گیجی و هذیان‌گویی
• ضربان قلب شدید و کوبنده
• درد عضلانی ناگهانی، خستگی، ضعف (به‌خصوص اگر همراه با تب و تیرگی رنگ ادرار باشد.)

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

علائم مصرف بیش‌ازحد فاموتیدین (اوردوز) عبارتند از:

• بی‌قراری و پرخاشگری
• تشنج
• درد شدید عضلات

اگر دچار علائم اوردوز شده‌اید، باید با اورژانس تماس بگیرید.

---

هشدارهای مصرف فاموتیدین

قبل از مصرف فاموتیدین، درباره داروها، سن و شرایط و بیماری‌های خاص خود با پزشک مشورت کنید.

تداخلات دارویی

مصرف هم‌زمان فاموتیدین با بعضی از داروها، باعث اختلال در جذب آن‌ها می‌شود. بعضی از این داروها عبارت‌اند از:

• سفدیتورن
• داساتینیب
• دلاویردین
• فوسامپرناویر
• تیزانیدین (تداخل با شربت فاموتیدین)
• ایتراکونازول
• کتوکونازول
• آتازاناویر
• پازوپانیب
• داروهای حاوی فاموتیدین و سایر داروهای مهارکننده H-2 (سایمتدین، نیزاتیدین، رانیتیدین و غیره)

فاموتیدین می‌تواند جذب بقیه داروها را در بدن مختل کند. قبل از مصرف فاموتیدین، همه انواع داروها، مکمل‌های گیاهی و غیر گیاهی و ویتامین‌های مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید.

تداخلات غذایی

مصرف کافئین، نوشیدنی‌های اسیدی (مثل نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا) و سایر مواد غذایی اسیدی (مثل گوجه و مرکبات ترش) باعث افزایش ناراحتی گوارشی می‌شود. اگر به دلیل مشکلات گوارشی فاموتیدین مصرف می‌کنید، از مصرف این نوشیدنی‌ها پرهیز کنید.

مصرف همراه با الکل

اگر تحت درمان با فاموتیدین هستید، از مصرف الکل اجتناب کنید. الکل باعث بدتر شدن ناراحتی گوارشی می‌شود.

محدودیت سن

فاموتیدین برای درمان رفلاکس در همه گروه‌های سنی تجویز می‌شود. درباره تاثیر این دارو در درمان زخم معده کودکان زیر یک سال، به اندازه کافی پژوهش انجام نشده است. همچنین درباره استفاده از این دارو برای درمان بیماری‌های خاصی که باعث ترشح اسید معده می‌شوند (مثل سندرم زولینگر – الیسون)، در کودکان زیر ۱۶ سال پژوهش کافی انجام نشده است.

گروه‌های خاص یا پرخطر

• افراد دارای سابقه حساسیت دارویی
• کودکان
• خانم‌های باردار و شیرده
• سابقه سرطان معده
• افراد مبتلا به سندرم «کیو تی طولانی» یا سابقه خانوادگی ابتلا
• افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی
• ابتلا به بیماری‌های کلیوی متوسط تا شدید

بارداری و شیردهی

پژوهش‌های انجام شده روی حیوانات نشان داده است این دارو برای جنین خطری ندارد؛ اما این پژوهش‌ها روی جنین انسان انجام نشده‌اند. به همین دلیل فاموتیدین را در دوره بارداری باید فقط با تجویز پزشک مصرف کنید.

فاموتیدین می‌تواند وارد شیر مادر شود و برای نوزاد عوارض ایجاد کند. به همین دلیل مصرف این دارو در شیردهی باید با تجویز پزشک انجام شود. 

موارد منع مصرف فاموتیدین

• سابقه حساسیت به فاموتیدین
• کودکان زیر ۱۷ سال بدون تجویز پزشک
• مصرف بدون تجویز پزشک بیشتر از ۲ هفته

هنگام مصرف فاموتیدین به چه مواردی دقت کنم؟

• اگر با وجود مصرف فاموتیدین، علائم بیماریتان بهتر نشد با پزشک مشورت کنید.
• هنگام مصرف فاموتیدین، آسپیرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضدالتهابی را نخورید. این داروها باعث بدتر شدن وضعیت بیماری می‌شوند.
• مصرف الکل و سیگار هنگام درمان با فاموتیدین باعث ناراحتی گوارشی و کندشدن روند درمان زخم معده می‌شود.
• مصرف بلندمدت فاموتیدین باعث کاهش ویتامین ب – ۱۲ در بدن می‌شود. طی دوره مصرف فاموتیدین، مواد غذایی حاوی ویتامین ب – ۱۲ بخورید. در صورت کمبود شدید ویتامین، بعد از مشورت با پزشک مکمل مصرف کنید. 

علائم خطرناک حین مصرف فاموتیدین

در صورت مشاهده علائم زیر حین مصرف فاموتیدین، به اورژانس مراجعه کنید:

• مدفوع یا اسهال سیاه و قیری‌رنگ یا استفراغ شبیه دانه‌های قهوه (علائم خونریزی معده)
• بثورات پوستی، خارش، کهیر و ورم صورت، لب‌ها، زبان و گلو (علائم حساسیت)
• گیجی
• هذیان‌گویی

آیا می‌توان فاموتیدین را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

از جمله جایگزین‌های فاموتیدین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سایمتدین
• نیزاتیدین
• رانیتیدین (این دارو منسوخ شده است.)
• امپرازول
• نکسیوم
• پنتوپرازول
• رابپرازول
• لانسوپرازول
• دکس لانسوپرازول (دکسیلانت)
• امپرازول سدیم بی‌کربنات (زگرید)
• سوکرالفیت

سایر داروهای گروه دارویی «مهارکننده هیستامین نوع ۲» و داروهای گروه «مهارکننده‌های پمپ پروتونی» (مثل امپرازول) نیز به کاهش اسید معده کمک می‌کنند.

نحوه نگهداری فاموتیدین

فاموتیدین را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید. دمای اتاق (۱۵ الی ۳۰ درجه سانتی‌گراد) بهترین دما برای نگهداری فاموتیدین است. دارو را از یخ‌زدن، نور مستقیم خورشید، حرارت و رطوبت دور نگه دارید.

---

نکاتی درباره خرید فاموتیدین

هنگام خرید فاموتیدین به اشکال مختلف، دوز، شرکت تولیدکننده و نام‌های تجاری متفاوت این دارو توجه کنید.

اشکال دارویی موجود

فاموتیدین به‌صورت قرص خوراکی، پودر سوسپانسیون (شربت) و آمپول تولید می‌شود.

دوزهای موجود

• قرص خوراکی فاموتیدین: دوزهای ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرم
• آمپول: ۲۰ میلی‌گرم/۲ میلی‌لیتر
• پودر سوسپانسیون: ۴۰ میلی‌گرم/۵ میلی‌لیتر ۱۲۰ میلی‌لیتر و ۴۰ میلی‌گرم/۵ میلی‌لیتر ۵۰ میلی‌لیتر

شرکت‌های تولیدکننده

• شفا
• تهران‌دارو
• کیمیدارو
• پورسینا
• دارویی و نهاده‌های زاگرس دارو پارسیان
• اکسیر
• مهبان دارو
• سجاد داروی شرق
• البرز دارو
• آنی درمان
• ثنامد
• فاتک شیمی پارس
• خوارزمی
• مداوا
• امین
• حکیم
• دارو افشان شایگان
• اکتوورکو
• دارو درمان پارمیدا
• دارویی امید بهبود
• نوآوری‌های دارویی رایا
• ایران دارو
• رستاژن دارو
• کاسپین تامین

نام‌های تجاری موجود در ایران

• فاموتد
• فاموسد
• مداتیدین
• فاموکید (سوسپانسیون)
• پپسومید (سوسپانسیون)
• فاموور
• لوسیدامین (سوسپانسیون)

---

هنگام مصرف فاموتیدین چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

• اگر بدون تجویز پزشک، فاموتیدین می‌خورید؛ درصورتی‌که بعد از ۲ هفته علائم گوارشی بهتر نشد، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
• اگر در طول دوره مصرف، باردار شده‌اید.
• اگر عوارض ناشی از مصرف فاموتیدین مثل سردرد، سرگیجه و اسهال با گذشت زمان بهتر نشده‌اند.
• اگر دچار عوارض غیرطبیعی مثل خستگی شدید، گیجی، کاهش تمرکز، هذیان، تپش قلب، تب، درد عضلانی و تیرگی ادرار شده‌اید.

هنگام مصرف فاموتیدین چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

در صورت مشاهده علائم حساسیت دارویی یا اوردوز با اورژانس تماس بگیرید:

• تنگی نفس
• خارش
• ورم چشم‌ها، صورت، زبان یا گلو
• بثورات پوستی
• کهیر 
• گیجی
• تشنج
• بی‌قراری
• درد شدید عضلات

کلام آخر دکترساینا

داروی فاموتیدین در درمان زخم معده، رفلاکس، زخم اثنی‌عشر و بیماری‌هایی که باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شوند، کاربرد دارد. این دارو در اشکال مختلف دارویی مثل قرص، شربت و آمپول به فروش می‌رسد. شکل رایج این دارو، قرص فاموتیدین است که در دوزهای ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی به فروش می‌رسد. مصرف این قرص بدون تجویز پزشک و برای رفع سوزش معده و ترش‌کردن مشکلی ندارد؛ اما بیشتر از ۲ هفته نباید آن را مصرف کنید. در صورت عدم بهبود علائم، حتماً از پزشک کمک بگیرید.

---

سوالات متداول فاموتدین

---

منابع